02 Октябр, 2024, 29 Рабиъул аввал, 1446
02 Октябр, 2024, 29 Рабиъул аввал, 1446
Инсон ҳар тонг янги кунни қарши олар экан унинг ихтиёрига 24 соат вақт берилади. Бу унга ҳар куни бериладиган 1.440 дақиқа ёки 86.400 сониялик фурсатдир. Ўтаётган вақтимиз ҳақида тафаккур қилиб кўрадиган бўлсак, соат милларининг "чиқ-чиқ"лари, аслида азиз умримизнинг тўхтовсиз парчаланиб кетаётган онлари эканини ҳис этамиз. Ушбу онлар бизнинг яхши ё ёмон амалларимизга гувоҳ бўлиб ўтиб бормоқда.
Вақт сен асрашинг керак бўлган энг қимматли нарсадир. Сенда эса, у беҳуда ўтиб кеткмоқда.
Дунёга келган хар бир инсоннинг умри вакт кўринишида тўхтовсиз ўтиб боради. Бу дунёдан кетиш муддати етганда унга бўйсуниб, дунёни ташлаб кетишдан ўзга чора колмайди. Кетиш вакти эса бугунми, эртами качон келиши инсонга номаълум. Дунё хаёти бир кундек бўлиб ўтиб боради. Чунки кечаги кун ўтиб кетган кун, эртанги кун эса хали келмаган. Инсон амал киладиган асосий кун эса бугунидир.
Ўтаётган хар бир лахза инсон хаёти ва умрининг бир қисмидир. У қиёмат куни инсоннинг фойдасига ё зарарига гувоҳлик беради. Уламолар ўтаётган вақт ҳақида бундай деганлар: “вақт бетараф бўлмайди, ё сенга қадрдон дўст ёки ашаддий рақиб бўлади”. Яъни ўтган вақт инсоннинг ё фойдаси, ё зарарига ҳужжат бўлади.
Кўпчиликнинг вақтга бепарво бўлишига асосий сабаб уларнинг ҳаётда мақсади йўқлигидир. Инсон дунёга нима учун келган, бир мартагина бериладиган ҳаёт неъматини беришдан кўзланган буюк ҳикмат нимада? Табиийки, бу саволга энг тўғри жавобни инсонни яратган, унга ҳаёт ато этган Зотнинг Ўзи бериши мумкин. Мана, ўша энг тўғри жавоб: «Жин ва инсонни Менга ибодат қилишлари учунгина яратдим» (Зориёт сураси, 56-оят).
Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ бундай деганлар: Бошланаётган ҳар бир кун шундай нидо килади: “Эй одам боласи, мен янги кунман, сенинг амалинга гувоҳман, мендан фойдаланиб қол, агар ўтиб кетсам, киёмат кунигача қайтмайман”.
Умрни қадр-қиммат ва нафисликда ҳеч нарса ила ўлчаб бўлмайди. Агар минг йилни беҳуда сарфлаб, сўнг тавба қилиб, сизга умрингизнинг охирида саодат насиб этса, абадул-абад жаннатда яшайсиз. Шунда (сиз учун) энг шарафли нарса охирги лаҳзадаги мана шу ҳаётингиз эканини биласиз. Вақт энг мукаммал неъматдир. Унда ҳеч қандай айб йўқ. Айбдор ундан фойдаланмаётган инсоннинг ўзидир. Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратлари бундай деб марҳамат қилганлар: “Ким вақтини зое кетказса, вақт унинг душманига айланади, нафаснинг зое бўлишига йўл қўйманг ва ундан эҳтиёт бўлинг”.
Донишмандлардан бири шундай деган экан: “Уч кунлик дунёни бир кун деб ҳисобла. Бир кун ўтиб кетди, яна бир куни келадими, йўқми, Аллоҳ билади. Сен ҳозирги кунингни ғанимат билиб, ҳаракатдан тўхтама”.
Оқил киши вақтга бепарво бўлиши мутлақо мумкин эмас. Хасис одам мол-дунёга зиқна бўлганидек, мусулмон киши ҳам вақти бекор кетишига рози бўлмаслиги керак.
Мўмин икки ҳавотир орасида бўлади: тез ўтиб кетган кеча ва ҳали келмаган эрта орасида, кечада Аллоҳ таолонинг нима қилганини (яъни ундан амалларини қабул этган ё этмаганини) билмайди, эртага Аллоҳ таолонинг нима ҳукм қилишини билмайди.
Шунга кўра банда ўзи учун ўзидан фойдаланиб қолсин, охирати учун дунёсидан фойдаланиб қолсин, қаришидан олдин ёшлигидан фойдаланиб қолсин, ўлимидан олдин ҳаётидан фойдаланиб қолсин.
Вақт бу инсон эга бўлган энг нафис, энг бебаҳо неъматдир. Бу “Вақт олтиндек қимматлидир” дегани эмас, балки “Вақт олтиндан қимматлидир” деганидир. Чунки вақт бу ҳаётдир, ҳаётнинг эса олтиндан қимматли экани ҳеч кимга сир эмас. Қолаверса йўқотилган олтину бойликларни яна қайта қўлга киритиш мумкин, йўқотилган вақтни эса асло қайта қўлга киритиб бўлмайди. Бу ҳақда бундай дейилган:
Ёқутлар топилар вақтлар билан
Вақтлар топилмас ёқутлар билан.
Ҳа, вақт сотиб олса бўладиган мато эмас, балки инсонга фақат бир марта бериладиган имкониятдир. Аллоҳ таолодан ўтказаётган кунларимизни хайр-баракали қилишини, бугунимизни кечамиздан, эртамизни эса бугунимиздан афзал қилишини сўраймиз. Юртимиз тинч, осмонимиз мусаффо барчамиз самимият билан истиқомат қилмоқдамиз алҳамдулиллаҳ, Аллох таоло бу неъматини бизга бардавом қилсин.
Манбалар асосида Хўжаобод тумани "Етти чинор" жоме масжиди имом-ноиби
Муҳаммад Қуддус Абдулманнон тайёрлади.
Тоғ узоқдан унчалик маҳобатли кўринмаса-да, лекин унга яқинлаша борган сари унинг пурвиқорлиги, баландлиги яққол кўзга ташланади. Худди шундай биз мутафаккир аждодларимизни яқиндан таниб, уларнинг бой илмий меросини ўрганибгина боболаримизнинг нақадар улуғ зотлар бўлганини англаб етамиз. Ана шу англаш орқали уларга муносиб авлод бўлишга интиламиз.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг шу йил 19 августдаги «Имом Термизий таваллудининг 1200 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида»ги қарорида муқаддас ислом дини илмлари ривожига беқиёс ҳисса қўшган буюк олим, ватандошимиз Имом Абу Исо Муҳаммад Термизийнинг улкан илмий меросини янада чуқур ўрганиш, халқимиз ва жаҳон жамоатчилиги ўртасида кенг тарғиб этиш, ушбу йўналишда олиб борилаётган тадқиқотларни қўллаб-қувватлаш, ёш авлоднинг маънавий-руҳий оламини бойитиш, уларнинг қалбида миллий ифтихор, Ватанга муҳаббат ва садоқат туйғусини янада кучайтириш каби вазифалар белгиланган.
Ҳақиқатан, аждодларимизнинг ҳаёт йўллари ва улар қолдириб кетган бой илмий мерос бугун биз чораларини ахтараётган кўплаб муаммоларни ечишда жуда қўл келади. Айниқса, устоз-шогирд муносабатлари, ёшлар таълим-тарбиясида Имом Термизийнинг ҳаёт йўллари, устози Имом Бухорийга бўлган муносабати барчамизга ибратдир.
Имом Термизийнинг устози Имом Бухорийга ҳурмати чексиз бўлган. Имом Бухорий 863–868 йилларда Нишопурда яшаган даврда Муҳаммад Термизий унинг дарсларида қатнашади.
Беш йил мобайнида Имом Бухорийдан ҳадис ва унга тегишли бошқа илмларни ўрганади ва: “Ҳадис илмида Ироқда ҳам, Хуросонда ҳам Муҳаммад ибн Исмоил (Имом Бухорий)дан кўра илмлироқ бирор кишини кўрмадим”, деб устозига бўлган чексиз эҳтиромини намоён қилади.
Имом Термизий хотирасининг кучлилиги билан ўз даврининг олимларидан ажралиб туриши билан бирга, устози Имом Бухорийга ҳам ўхшаб кетар эди. Бу ҳақда тарихчи Шамсуддин Заҳабийнинг (1274–1347) “Тазкиратул ҳуффоз” (“Ҳофизлар ҳақида тазкира”) номли асарида қуйидаги ҳикоя келтирилади: “Макканинг йўлида эдим. Бир шайхнинг ҳадисидан баъзи қисмларни ёзиб олган эдим. У ёнимиздан ўтиб қолди. Мен ушбу парчалар ўзим билан деб ўйлаб, унинг ёнига бордим. Мен билан бўлган юкимнинг ичида ҳам баъзи парчалар бор эди ва мен уларни ўша ёзиб олган парчаларим деб ўйладим. У менга изн бергач, парчаларимни олдим. Қарасам, улар оқ (яъни, уларга ҳеч нарса ёзилмаган). Мен ҳайрон бўлдим. Шайх менга ёддан ҳадис айта бошлади. Сўнг менга қаради ва қўлимдаги оқ варақни кўриб: “(Ёзмасдан ўтиришга)мендан уялмайсанми?” деди. Мен бўлган ишни гапириб бердим ва: “Айтганингизнинг ҳаммасини ёд олганман”, дедим. У: “Унда менга қайтариб айт”, деди. Мен унга бошидан охиригача айтиб бердим. Аммо у менга ишонмади ва: “Сен буларни менинг олдимга келишингдан олдин ёдлаб олгансан”, деди. Мен унга: “Булардан бошқасини айтинг”, дедим. У менга ўзининг нодир ҳадисларидан қирқтасини айтди ва: “Қани, қайтариб айт-чи?” деди. Мен уларни бошидан охиригача айтиб бердим ва биронта ҳарфда ҳам адашмадим. У: “Сенга ўхшашини кўрмаганман”, деди.
Имом Бухорий ҳам шогирди Абу Исо Термизийга юқори баҳо бериб: “Сен мендан фойдаланганингдан кўра мен сендан кўпроқ фойдаландим”, деб таъкидлаган.
Имом Бухорийнинг шогирди Имом Термизийга бундай юксак баҳо бериши Имом Термизийнинг қанчалик даражада илмга эга эганлигини кўрсатади.
Имом Бухорий, Имом Термизий каби йирик муҳаддислар Қуръони карим, ҳадиси шариф ва саҳобаи киромларнинг сўзларини жуда ҳассослик билан ўрганишган. Мана, асрлар оша бу икки буюк муҳаддиснинг асарлари қўлдан қўймай ўқилади. Бу асарларни ўқиш ва уқиш орқали одамларнинг маърифатини юксалиб, ҳақ ва ҳақиқатни топиб бораверади.
Муҳтарам Юртбошимизнинг ташаббуслари билан ўтказилаётган Имом Термизий таваллудининг 1200 йиллиги аждодларимизни ёшларга танитиш, уларнинг бой илмий меросини чуқур ўрганиш ва тадқиқ этиш, шу орқали фарзандларимизнинг баркамол бўлиб улғайишига замин яратади, иншоаллоҳ.
Жасурбек домла РАУПОВ,
Тошкент вилояти бош имом-хатиби
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 