Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
09 Январ, 2025   |   9 Ражаб, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:24
Қуёш
07:49
Пешин
12:35
Аср
15:31
Шом
17:15
Хуфтон
18:34
Bismillah
09 Январ, 2025, 9 Ражаб, 1446

Халқаро анжуманда мамлакатимиз делегацияси муносиб иштирок этди

27.12.2023   789   2 min.
Халқаро анжуманда мамлакатимиз делегацияси муносиб иштирок этди

Шу йилнинг 25-27 декабрь кунлари Миср Араб Республикасининг Қоҳира шаҳрида “Исломда аёллар ва болалар ҳуқуқи ҳамда уларни зўравонликдан ҳимоя қилиш” мавзуида халқаро анжуман бўлиб ўтди.

Ушбу нуфузли тадбир Ал-Азҳар университетининг Таълим ва аҳолишунослик масалалари бўйича исломий давлатлар маркази ҳамда Ўзбекистондаги тегишли ташкилотлар томонидан ташкил этилди. Хусусан, унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази уламоси Ҳикматуллоҳ домла Тоштемиров, Идора Хотин-қизлар бўлими мудири Марям Абдуллаева ҳам қатнашди.

Анжуманда муқаддас Ислом динида аёллар ва болалар ҳуқуқларига алоҳида эҳтибор қаратилиши, хусусан, бугунги кунда аксарият давлатларда бу нормалар қонун даражасида мустаҳкамлаб қўйилгани таъкидланди. Қолаверса, уларнинг хавфсиз шароитларда истиқомат қилиши, муносиб таълим-тарбия олиши кафолатлаб қўйилган.

Ташриф асносида Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Дин ишлари бўйича қўмита вакилларидан иборат делегация аъзолари Ал-Азҳар университети раиси доктор Салама Довуд ҳамда Ал-Азҳар университетининг Аҳолишунослик ва халқаро Ислом тадқиқот маркази директори доктор Жамол Абу Сурур билан учрашди.

Азҳари шариф шайхи доктор Аҳмад Тоййиб бошчилигида фаолият юритаётган кенг қамровли Ал-Азҳар университети дунёда исломий билимлар йўналишида энг кўп талабаларга таълим берадиган университет бўлиб, бу даргоҳнинг эшиклари ҳамиша дунёнинг турли бурчакларидан келганлар учун очиқ.

Университет раиси доктор Салама Довуд делегацияни нуфузли марказ Ал-Азҳар университети қошидаги Аҳолишунослик ва халқаро Ислом тадқиқот марказига ташриф буюрганлари муносабати билан қутлади. Доктор Аҳмад Тоййибнинг иштирокчиларга йўллаган саломларини етказди.

Аёллар ва болаларга нисбатан зўравонлик муаммоларига қарши курашиш ҳамда уларни ҳал қилиш масалаларига бағишланган 3 кун давом этадиган ўқув курсларига муваффақиятлар тилади.

Тингловчилар ушбу малака ошириш курсларида Дин асослари факультетининг собиқ декани Иброҳим Ҳудҳуд, Исломшунослик илмий-тадқиқот академияси аъзоси, доктор Абдул Фаттоҳ Аварий ҳамда Магистратура бўлимининг собиқ декани доктор Абдуллоҳ Нажжарнинг қимматли илмий маърузаларидан баҳра олдилар.


Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Дунё янгиликлари
Бошқа мақолалар

Номаи аъмол берилиши ҳақидаги эътиқодимиз

9.01.2025   1188   8 min.
Номаи аъмол берилиши ҳақидаги эътиқодимиз

 - 56وَتُعْطَى الْكُتْبُ بَعْضًا نَحْوَ يُمْنَى وَبَعْضًا نَحْوَ ظَهْرٍ وَالشِّمَالِ

Маънолар таржимаси: Номаи аъмоллар баъзиларга ўнг томондан берилади, баъзиларга орқа ва чап томондан (берилади).

Назмий баёни:

Айримларга номалар келар ўнг қўлдан
Баъзиларга берилар орқа ва сўлдан.

Луғатлар изоҳи:

تُعْطَى – икки мафъулли феъл.

الْكُتْبُ – ноиб фоил, биринчи мафъул. كُتْبُ калимаси كِتَابٌ нинг кўплиги бўлиб, аслида, كُتُبٌ дир. Бу ерда назм заруратига кўра كُتْبُ қилиб келтирилган.

بَعْضًا – иккинчи мафъул.

نَحْوَ – наҳв калимасининг бир қанча маънолари бўлиб, бу ерда “томон” маъносида келган. Зарфликка кўра насб бўлиб турибди. Қуйидаги байтларда نَحْو калимасининг беш хил маъноси баён қилинган: 1. “қасд”; 2. “жиҳат”; 3. “миқдор”; 4. “мисл”; 5. “қисм”.

نَحَوْنَا نَحْوَ دَارِكَ يَا حَبِيبِي

لَقِينَا نَحْوَ أَلْفٍ مِنْ رَقِيبِ

وَجَدْنَاهُمْ جِيَاعاً نَحْوَ كَلْبٍ

تَمَنَّوْا مِنْكَ نَحْوًا مِنْ شَرِيبِ

Эй дўстим, йўл олдик ҳовлинга томон,

Йўлиқдик минг қадар рақибга ҳамон.

Уларнинг ит мисол очлигин билдик,

Бирор қисм ютиминг кутишар ҳар он.

يُمْنَى – “ўнг” маъносида бўлиб, тараф ва аъзога нисбатан ишлатилади.

وَبَعْضًا – олдин ўтган بَعْضًا га атф қилинган.

ظَهْر – орқа тараф маъносини билдиради. Масалан, ظَهْرُ الاِنْسَان деганда инсон елкаси ортидан белигача бўлган қисми тушунилади.

الشِّمَالِ – чап тараф маъносини англатади.


Матн шарҳи:

Қиёмат кунида ҳамма маҳшар майдонига тўпланади. Барчага бу дунёда қилган ишлари ёзиб қўйилган китоб – номаи аъмол тарқатилади. Ушбу номаи аъмоллар инсонларнинг ҳаётлари давомида қилган барча ҳатти-ҳаракатлари давомида ёзилган бўлади. Бу ҳақида Қуръони каримда шундай хабар берилган:

“Ҳолбуки, сизларнинг устингизда (барча сўзингиз ва ишингизни) ёдлаб турувчи (фаришталар) бор. (Улар номаи аъмолга) ёзувчи улуғ зотлардир. (Улар) сиз қилаётган ишларни билурлар”[1].

Яъни инсонларнинг қилаётган амалларини кузатиб, ёзиб турувчи фаришталар бор. Улар Аллоҳ таоло ҳузурида энг ҳурматли фаришталар бўлиб, инсонларнинг талаффуз қилган барча сўзларини ва қилган барча амалларини ёзиб турадилар. Қуртубий ушбу оят ҳақида: “Устиларингизда кузатиб турувчи фаришталар бордир” маъносини англатади, – деган. Ушбу ҳурматли фаришталар инсонлар тарафидан содир бўлган барча яхшию ёмон ишларни билиб турадилар ҳамда қиёмат кунида қилмишларига яраша жазо ё мукофот олишлари учун номаи аъмолларига ёзиб турадилар.

Қиёмат кунида фаришталар барча инсонларни бир жойга тўплаганларидан сўнг ҳар бири билан алоҳида ҳисоб-китоб бошланади. Ҳисоб-китобдан олдин уларга бу дунёда қилган барча ишлари ёзиб қўйилган номаи аъмоллари берилади. Ашаддий кофирларга номаи аъмоллари орқа томондан берилади ва улар уни чап қўллари билан оладилар. Баъзи кофирларга чап томондан берилади.

Тақводор мўминларга ўнг томондан берилади. Тавба қилишга улгурмасдан ўлган фосиқ мўминга номаи аъмоли қайси тарафдан берилиши ҳақида уламолар икки хил қарашда бўлганлар:

– Ўнг тарафдан берилади;

– Бу ҳақида гапирмасликни афзал кўришган.

Ўнг тарафдан берилади, деганлар ҳам қачон берилиши ҳақида ўзаро икки хил гапни айтганлар:

1. Дўзахга киришидан олдин берилади ва бу унинг дўзахда абадий қолмаслиги аломати бўлади;

2. Дўзахдан чиққандан кейин берилади.

Номаи аъмоллари ўнг тарафларидан берилганлар осонгина ҳисоб китобдан сўнг жаннатдаги аҳллари олдига хурсанд ҳолда қайтадилар:

“Бас, кимнинг номаи аъмоли (қиёмат куни) ўнг томонидан берилса, бас, у осон ҳисоб билан ҳисоб-китоб қилинажак ва (жанннатга тушган) ўз аҳли (оиласи)га шоду хуррам ҳолда қайтажак”[2].

Сўфи Оллоҳёр бобомиз ушбу масала тўғрисида қандай эътиқодда бўлиш лозимлиги ҳақида бундай ёзган:

Билур гарчи жамиъи ҳолимизни,

Юборур номайи аъмолимизни.

* * *

Юборса номани раҳмат йўлидин,

Келур нома у қулни ўнг қўлидин.

* * *

Қизил юзлик бўлуб ул ҳам сарафроз

Суюнганидин қилур ул банда овоз.

* * *

Ўқунг номамни эй турғон халойиқ

Келубдур нома ихлосимға лойиқ.

Яъни Аллоҳ таолога барча ҳолатларимиз маълум бўлса-да, амалларимиз ёзилган саҳифаларни юборади. У зотнинг буйруқларини бажариб, раҳматига сазовор бўлганларга амаллари ёзилган саҳифаларни ўнг тарафидан юборади.

Бундай бахтли инсонлар китоблари ўнг томондан берилиши биланоқ ўзларининг абадий бахт-саодатга эришганларини биладилар ва мислсиз хурсандчиликдан қувонч кўз-ёшлари билан энтикишиб:“Мана, менинг китобимни ўқиб кўринглар! Албатта, мен ҳисоб-китобимга йўлиқишимга ишонардим”, – дейдилар:

“Бас, ўз китоби (номаи аъмоли) ўнг томонидан берилган киши айтур: “Мана, менинг китобимни ўқингиз! Дарҳақиқат, мен ҳисоботимга рўбарў бўлишимни билар эдим”, – дер”[3].

Аммо кимки Аллоҳга иймон келтирмай, Унинг буйруқларини бажармасдан ўзига берилган фурсатни фақат айшу ишратда яшашга эришиш, гўё дунё лаззатларининг охиригача етиш йўлида сарф қилиб юборган бўлса, унга китоби орқа тарафидан берилади. Китоби орқа тарафидан берилганлар қизиб турган дўзахга кирадилар:

“Аммо кимнинг номаи аъмоли орқа томонидан берилса, бас, (ўзига) ўлим тилаб қолажак ва дўзахда куяжак”[4].

Баъзиларга китоби чап тарафидан берилади. Бундай кимсалар китоби чап тарафдан берилганнинг ўзидаёқ шарманда бўлганларини биладилар. Олдиндаги даҳшатли азоб-уқубатларни ҳис этганларидан титраб-қақшаб: “Вой шўрим, кошки менга китобим берилмаса эди”, – деб қоладилар.

“Энди, китоби чап томонидан берилган кимса эса дер: “Эҳ, қанийди, менга китобим берилмаса ва ҳисоб-китобим қандай бўлишини билмасам! Эҳ, қанийди, ўша (биринчи ўлимим ҳамма ишни) якунловчи бўлса! Менга мол-мулким ҳам асқотмади. Салтанатим ҳам ҳалок бўлиб мендан кетди”[5].

Хулоса қилиб айтганда, барчанинг қилган қилмишлари ва ҳолатлари маълум бўлса-да, Аллоҳ таоло уларга номаи аъмолларининг ҳам берилишини ирода қилган. Ушбу номаи аъмолларнинг қандай берилишининг ўзидаёқ яхши амал қилганларни тақдирлаш кўриниши бор.


Кейинги мавзу:
Амалларнинг ўлчаниши ва сирот ҳақидаги эътиқодимиз

 

[1] Инфитор сураси, 10, 12-оятлар.
[2] Иншиқоқ сураси, 7, 9-оятлар.
[3] Ал-Ҳаққоҳ сураси, 19, 20-оятлар.
[4] Иншиқоқ сураси, 10, 12-оятлар.
[5] Ал-Ҳаққоҳ сураси, 25, 29-оятлар.