Аллоҳ таоло инсонни азизу мукаррам қилиб яратиш билан бирга ўз хатоларини тузатиш, гуноҳлардан фориғ бўлиш йўлини кўрсатган. Зеро, инсон борки, айбу нуқсон, гуноҳлардан ҳоли эмас. Бундай киши гуноҳ-хатолардан афсусланиш, уларга чин дилдан тавба қилиб, яхши амаллар қилишга ўтиши лозим.
Бутун инсоният отаси Одам алайхиссалом ҳам хато қилгандан сўнг тавба-тазарру орқали Ҳақ таоло мағфиратига ноил бўлди. Шу боис тавбага юзланиш, гуноҳларга истиғфор айтиш инсон наслига фарз қилинган азалий ҳукмдир.
Қуръони каримда марҳамат килинади: “Эй имон келтирганлар! Аллоҳга чин тавба қилинглар, шояд Раббингиз сизларнинг гуноҳларингизни ўчириб, остидан анхорлар оқиб турадиган (жаннатдаги) боғларга киритса!” (Таҳрим сураси, 8-оят).
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Гуноҳларидан холис тавба қилган киши хеч биp гуноҳ қилмаган киши кабидир”, деганлар (Ибн Можа ривояти). Уламолар оят ва хадисларда зикр этилган тавбадан мурод шудир, дейишган.
Тавба гуноҳлардан қотган қалбни юмшатади. У қалб шифоси, унга роҳат бағишловчи улкан неъмат. Мўмин киши гуноҳларни кичик санамай, дарров тавбага шошилиши, улардан фориғ бўлиш орқали ваъда қилинган жаннат мукофотини қўлга киритишга ҳаракат қилмоғи лозим. Зеро, тавба жаннат ва дўзах ўртасидаги тўсиқдир.
Ҳатто Пайғамбар соллаллоху алайхи ва салламдек гуноҳ-хатолардан маъсум бўлган зот ҳам ҳар куни тавба қилиб, умматларини ҳам шунга чақирганлар: “Эй инсонлар, Аллоҳга тавба қилинглар ва Ундан доимо гуноҳлapингни кечиршиини сўранглар! Мен Аллоҳга ҳар куни юз марта тавба қиламан” (Имом Муслим ривояти).
Банданинг тавбаси қабул бўлиши учун бир неча шартлар бор. Аввало, банда қилган гуноҳ-хатоларидан изтироб чекиши, жони қийналиши, ич-этини ейиши, ҳузур-ҳаловати йўқолиб, уйқу ва оромдан кечишидир. Ваҳолангки гуноҳдан қайтмаган кишининг истиғфор ва надоматидан фойда йўқ. Агар инсон бир гуноҳга тавба қилсаю сўнг яна уни қайтарса, унинг тавбаси хақиқий саналмайди.
Тавбанинг яна бир шарти гуноҳларни бутунлай тарк этишдир. Бундай киши астойдил тавба қилиб, тоат-ибодат, садақа-эҳсонларни кўпайтиради ва ҳеч қачон умидсиз бўлмайди. Кишининг фақат солиҳ амаллар қилишга ўтиши эса тавбанинг қабул бўлгани аломатидир.
Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Яхшиликлар, албатта, ёмонликларни кетказади” (Худ сураси, 114-оят).
Муоз ибн Жабал розийаллоҳу анҳудан ривоят қилади: “Агар бир гуноҳ қилсангиз, унга каффорот бўладиган бир яхшилик қилинг. Махфий гуноҳга махфий яхшилик, ошкора гуноҳга ошкора яхшилик каффорот бўлади” (Имом Байхақий ривояти).
Банда гуноҳ ёки хатосига истиғфор айтса, меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ азза ва жалла унинг гуноҳларини, албатта, кечиради ва яхшиликдан умид қилинади. Аммо банда кибр ё ғурурга бориб, истиғфор айтишни канда қилса, ўзига зулм қилган, ўз зарарига ишлаган бўлади.
Ҳадиси Қудсийда Аллоҳ таоло: “Улуғлигим ва буюклигимга қасамки, то руҳи танасида экан, бандаларимга тавба эшиги очиқдир”, деган (Имом Аҳмад, Имом Абу Йаъло, Имом Хоким ривояти).
Тавба эшиклари доимо очиқ. Шундай экан, доимо тавба ва истиғфорни ўзимизга лозим тутиб, хайрли амалларда бардавом бўлайлик. Шунда гуноҳлар ҳатто тоғдек бўлса ҳам кечирилиб, улкан мукофотга сазовор бўламиз, иншоаллоҳ.
Фазлиддинхон Мухтаров,
Шаҳрисабз шаҳар бош имом хатиби
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракатуҳу
Бугун сиз азизларга сўзлаб берадиган ҳикоям Макка шаҳрида бундан бир неча юз йиллар олдин содир бўлган ҳаётий воқеа ҳақидадир. Бу воқеа билан Саудияда нашр этиладиган газеталардан бирида танишганман.
Умра ибодатини адо этиш учун Макка шаҳрига борганимда газетадаги “Нима учун нурингни ортингда қолдирдинг?” деган мақолага кўзим тушди. Бу қизиқарли сарлавҳа мени ўзига жалб қилди. Бу нима дегани экан деб қизиқдим. Ҳикояни ўқиб, унинг мазмунини англадим.
Қадим замонда ўта бадавлат одам яшаган экан. У пайтлар қуллик даври эди. Бу бойнинг ҳам барча шахсий ишларида унга хизмат қиладиган қули бор эди.
Бомдод намозига азон айтилганда, хизматкор таҳорат учун сув тайёрлар ва хўжайинини уйғотарди. Таҳоратга ёрдамлашиб бўлгач, милтиллаб ёнадиган фонуси билан йўлини ёритиб масжидга олиб борарди. Бу даврларда ҳали электр ток, чироқлар йўқ, йўллар зимистон, чанг, кўчаларда тош ва чуқурлар кўп эди.
Шу зайлда қул 20 йилдан ортиқ хўжайинига хизмат қилди. Кунларнинг бирида одатдагидек бомдод намозига кетишаётганида бой юришдан тўхтаб, жойида бироз жим туриб қолди-да, кейин: “Гапларимни эшит эй Саид”, деди. Қулнинг исми Саид эди.
Бой: “Эй Саид, мен васиятномамда вафот этганимдан кейин меросхўрларим сени озод қилишларини ёздим. Бу сенга 20 йилдан бери менга қилган содиқ хизматларинг учун мукофот бўлади”, деб айтди.
Лекин бу гапдан Саид хурсанд бўлмади, хўжайинига ташаккур ҳам изҳор этмади, ҳатто бир оғиз сўз ҳам айтмади.
Эртаси куни яна одатдагидек масжид томон фонусни ёқиб йўлга тушишди. Аммо бу сафар ҳар гал хўжайиннинг йўлларини ёритиб кетадиган хизматчи орқа томонга ўтиб олганди. Хўжайин нега бундай қилаётганини тушунмай: “Нега орқамдан кетаяпсан? Саид сенга нима бўлди? Нега олдинда йўлни ёритиб кетмаяпсан?” деб сўради.
Бу гапларни эшитиб бой одам қаттиқ таъсирланди. Унга: “Эй Саид шу дақиқадан эътиборан сен озодсан”, деди. Саид унинг бу таклифини рад этиб: “Мен сизнинг итоаткор хизматкорингизман”, деди.
Ушбу қиссадан қандай ибрат олинади. Кўпчилик ўз нурини олдида эмас, балки ортида қолдиради. Бу нима дегани? Айримлар: “Бой бўлсам фалон-фалон ишларни қиламан”, “Вафот этсам камбағалларга тўплаган бойликларимни тарқатишади”, “10 йилдан кейин фалон ишларни қиламан” дейишади. Нега ўша ишларни ҳаётлик вақтингизда, имконингиз борида қилмайсиз? Нега нурингизни ортингизда қолдирасиз, олдингизда эмас. Нега яхшиликлар қилишни узоқ йилларга сурамиз. Имкон борида дарҳол яхшилик қилиш ҳақида ўйламаймиз? Бирор яхшилик қилишни имконингиз борми, уни ҳозир қилинг, шунда нурингиз олдинда бўлади. Нурингизни асло орқада қолдирманг!
Даврон НУРМУҲАММАД