Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
28 Декабр, 2024   |   27 Жумадул сони, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:23
Қуёш
07:48
Пешин
12:30
Аср
15:20
Шом
17:04
Хуфтон
18:24
Bismillah
28 Декабр, 2024, 27 Жумадул сони, 1446

Эътиқод дурдоналари: СИДДИҚА ВА ЗАҲРО РОЗИЯЛЛОҲУ АНҲУМО ФАЗИЛАТЛАРИ

28.02.2022   2996   7 min.
Эътиқод дурдоналари: СИДДИҚА ВА ЗАҲРО РОЗИЯЛЛОҲУ АНҲУМО ФАЗИЛАТЛАРИ

39 - وَلِلصِّدِّيقَةِ الرُّجْحَانُ فَاعْلَمْ    عَلَى الزَّهْرَاءِ فِي بَعْضِ الْخِلاَلِ

 

Маънолар таржимаси:

Сиддиқа (розияллоҳу анҳо)нинг Заҳро (розияллоҳу анҳо)дан баъзи фазилатларда устунлиги борлигини билиб қўйгин.

 

Назмий баёни:

Сиддиқада Заҳродан устун тараф бор,

Баъзи хислатларда, қилсанг эътибор.

 

Луғатлар изоҳи:

لِ – “шибҳи мулк” (мулк кўринишидаги) маъносида келган жор ҳарфи.

الصِّدِّيقَةِ – жор мажрур хабари муқаддам.

الرُّجْحَانُ – хабаридан олдин келган мубтадо.

فَاعْلَمْ – амр феъли. Тақдирий اَنْتَ фоили.

عَلَى – “истиъло” (устун бўлиш) маъносидаги жор ҳарфи.

الزَّهْرَاءِ – жор мажрур  الرُّجْحَانُ га мутааллиқ. 

فِي  – мажозий зарфият маъносида келган жор ҳарфи.

بَعْضِ – бу жор мажрур ҳам الرُّجْحَانُ га мутааллиқ. 

الْخِلاَلِ – бу калима خَلَّة нинг кўплик шакли бўлиб, “ўзига хос ижобий хусусиятлар” маъносини англатади. خَلَّةٌ ва خَصْلَةٌ ўртасида умум ва хосликда фарқ бор:

خِصَالٌ – خَصْلَةٌ – ўзига хос хусусиятлар. Ижобий хусусиятларга ҳам, салбий хусусиятларга ҳам қўлланади.

خِلاَلٌ – خَلَّةٌ – ўзига хос хусусиятлар. Фақат ижобий хусусиятларга қўлланади. Шунинг учун Нозим раҳматуллоҳи алайҳ خِلاَلِ ни ишлатган.   

 

Матн шарҳи:

Сиддиқа Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Абу Бакр сиддиқ розияллоҳу анҳунинг қизлари Оиша розияллоҳу анҳодир. Заҳро эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қизлари Фотима розияллоҳу анҳодир. Ушбу байтда чаҳорёрларнинг қолган барча инсонлардан афзал эканларининг исботи бор. Яъни Оиша розияллоҳу анҳо баъзи хислатларда Фотима розияллоҳу анҳодан афзал бўладиган бўлса, тўрталалари билиттифоқ Оиша розияллоҳу анҳодан афзалдир. Ушбу муҳтарама зотларнинг иккалалари ҳақларида ҳам афзалликларига далолат қиладиган ҳадислар келган. Қуйидаги ҳадиси шарифда Фотима розияллоҳу анҳонинг жаннатий аёлларнинг саййидаси экани очиқ-ойдин баён қилинган:  

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ أَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ تَمْشِي كَأَنَّ مِشْيَتَهَا مَشْيُ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَرْحَبًا بِابْنَتِي ثُمَّ أَجْلَسَهَا عَنْ يَمِينِهِ أَوْ عَنْ شِمَالِهِ ثُمَّ أَسَرَّ إِلَيْهَا حَدِيثًا فَبَكَتْ فَقُلْتُ لَهَا لِمَ تَبْكِينَ ثُمَّ أَسَرَّ إِلَيْهَا حَدِيثًا فَضَحِكَتْ فَقُلْتُ مَا رَأَيْتُ كَالْيَوْمِ فَرَحًا أَقْرَبَ مِنْ حُزْنٍ فَسَأَلْتُهَا عَمَّا قَالَ فَقَالَتْ مَا كُنْتُ لِاُفْشِيَ سِرَّ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَتَّى قُبِضَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَسَأَلْتُهَا فَقَالَتْ أَسَرَّ إِلَيَّ إِنَّ جِبْرِيلَ كَانَ يُعَارِضُنِي الْقُرْآنَ كُلَّ سَنَةٍ مَرَّةً وَإِنَّهُ عَارَضَنِي الْعَامَ مَرَّتَيْنِ وَلاَ أُرَاهُ إِلاَّ حَضَرَ أَجَلِي وَإِنَّكِ أَوَّلُ أَهْلِ بَيْتِي لَحَاقًا بِي فَبَكَيْتُ فَقَالَ أَمَا تَرْضَيْنَ أَنْ تَكُونِي سَيِّدَةَ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَوْ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ فَضَحِكْتُ لِذَلِكَ.  رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Фотима юриб кела бошлади. Унинг юриши худди Набий соллаллоҳу алайҳи васалламникидек эди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Марҳабо хуш келибсан қизим”, – дедилар. Сўнгра уни ўнг томонларига ё чап томонларига ўтирғиздилар. Сўнгра унга бир сўзни шивирлаб айтдилар. У йиғлаб юборди. Мен унга: "Нега йиғлаяпсиз", – дедим. Сўнгра унга бир сўзни шивирлаб айтган эдилар, у кулди. Шунда мен: “Бугунги кундаги каби хурсандликнинг хафаликка яқинлигини кўрмаганман”, –дедим ва ундан у зотнинг нима деганларини сўрадим. У: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сирларини фош қилувчи эмасман”, – деди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этдилар, сўнгра мен ундан сўрадим. У шундай деди: “У зот шивирлаб: “Жаброил Қуръонни менга ҳар йили бир марта ўқиб берарди, бу йил икки марта ўқиб берди, буни мен ажалим келгани деб биляпман, уйдагиларимдан биринчи бўлиб орқамдан етиб борадигани сенсан”, – дедилар, мен йиғлаб юбордим. У зот: “Жаннат аҳли аёлларининг саййидаси бўлишга рози бўлмайсанми? ёки мўминлар аёлларининг саййидаси бўлишга рози бўлмайсанми?”,  – дедилар, мен ўшанга кулдим”.   Бухорий ривоят қилган.    

Ушбу ҳадисда Фотима розияллоҳу анҳонинг жаннат аҳли аёлларининг ёки мўминларнинг аёлларининг саййидаси бўлиши баён қилинган бўлса, қуйидаги ҳадисда Оиша розияллоҳу анҳонинг бошқа барча аёллардан афзал эканига ишора қилинган:      

عَنْ أَبِي مُوسَى الْأَشْعَرِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَضْلُ عَائِشَةَ عَلَى النِّسَاءِ كَفَضْلِ الثَّرِيدِ عَلَى سَائِرِ الطَّعَامِ كَمُلَ مِنْ الرِّجَالِ كَثِيرٌ وَلَمْ يَكْمُلْ مِنْ النِّسَاءِ إِلَّا مَرْيَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَآسِيَةُ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ.  رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ

Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Оишанинг аёллардан афзаллиги "сарийд"нинг бошқа таомлардан афзаллиги кабидир. Эркаклардан кўпчилиги камолга етган аёллардан эса фақат Имрон қизи Марям ва Фиръавннинг аёли Осиёларгина камолга етган”, – дедилар”.  Бухорий ривоят қилган.

Ушбу ҳадисда Оиша розияллоҳу анҳо бошқа аёллардан “сарийд”нинг бошқа таомлардан афзаллиги кабидир, дейилган. “Сарийд” деб аталадиган таом эса ҳозирги кунда бизлардаги “қозон кабоб”га ўхшаган нон билан гўштдан иборат таом бўлган. Нонга қўшиб ейиладиган нарсаларнинг энг улуғи гўшт экани эса бошқа бир ҳадисда келган:    

عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ بُرَيْدَةَ، عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ سَيِّدُ إِدَامِ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ اللَّحْمُ وَسَيِّدُ رَيْحَانِ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْفَاغِيَةُ.  رَوَاهُ الْبَيْهَقِىُّ

Абдуллоҳ ибн Бурайда розияллоҳу анҳумо отасидан ривоят қилади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Дунёю охиратда нонга қўшиб ейиладиган нарсаларнинг улуғи гўштдир, жаннат аҳли райҳонининг улуғи хинадир”, – дедилар”.  Байҳақий ривоят қилган.

Оиша розияллоҳу анҳонинг бошқа аёллардан афзаллиги "сарийд"нинг бошқа таомлардан афзаллиги кабидир, деган сўздан у зотнинг дунёю охиратдаги энг афзал аёл экани маъноси келиб чиқади.

Оиша Сиддиқа розияллоҳу анҳонинг баъзи хислатларда Фотима Заҳро розияллоҳу анҳодан афзал деб ҳисобланишига Мулла Али Қори иккита далилни иқтибос қилиб келтирган: 

  1. Оиша розияллоҳу анҳо ривоятлари ва билимлари кўплиги жиҳатидан афзалдир;
  2. Оиша розияллоҳу анҳо охиратда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга бўлади, Фотима розияллоҳу анҳо эса Али розияллоҳу анҳу билан бўлади, ана шу жиҳатидан афзалдир.

Сўнгра сўзларида давом этиб: “Аммо бу сўз имом Моликдан нақл қилинган: “Фотима Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бир бўлакларидир, у зотнинг бир бўлакларидан ҳеч кимни афзал санамайман”, – деган сўзларига зид эмас. Чунки имом Молик раҳматуллоҳи алайҳ айтган жиҳатдан қаралса, ҳеч ким у зотнинг гапига қарши чиқмайди, – деган.

Мазҳаббошимиз Имом Аъзам раҳматуллоҳи алайҳ “Васият” китобида шундай ёзган: “Оиша розияллоҳу анҳо Хадижаи кубродан сўнг оламдаги барча аёлларнинг саййидаси ва мўминларнинг оналаридир”.  

 

КЕЙИНГИ МАВЗУ:

ЯЗИД ИБН МУОВИЯ ҲАҚИДАГИ БАҲСЛАР

Кутубхона
Бошқа мақолалар

Келинликка номзод шахснинг ҳуқуқ ва одоблари

26.12.2024   1683   3 min.
Келинликка номзод шахснинг ҳуқуқ ва одоблари

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Келинликка номзод шахснинг ҳам ўзига яраша ҳуқуқлари ва одоблари мавжуд.

1. Келинликка номзод шахс ўзини хушрўй кўрсатиш учун зийнатланишга ҳақли.

Уламоларимиз бунга мисол қилиб, Субайҳа бинти Ҳорис розияллоҳу анҳонинг ҳадисини келтиришади. Унда «Қачонки нифосдан покланганда, совчилар учун зийнатланди» деган жумла бор. Бошқа бир ривоятда: «...сурма суртиб, хино қўйиб тайёрланди», дейилган.

2. Келинликка номзод шахс куёвликка номзодни кўришга ҳақли.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Муғийра розияллоҳу анҳунинг ҳадисидаги: «Унга назар сол, чунки бундай қилиш иккингиз орангизда бардавомликка керакдир», деганлари келинликка номзодга ҳам тегишли.

3. Келинликка номзод шахс куёвликка номзод билан суҳбатлашишга ҳақли. Бу – табиий ҳолат. Кўришгандан кейин, оила қуриш нияти бўлгандан кейин, ўртада суҳбат бўлиши турган гап.

4. Келинликка номзод шахс муайян эркакни ёқтириш ва унга никоҳланиш истагини билдиришга ҳақли.

قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ وَلَدَتْ سُبَيْعَةُ الْأَسْلَمِيَّةُ بَعْدَ وَفَاةِ زَوْجِهَا بِنِصْفِ شَهْرٍ، فَخَطَبَهَا رَجُلَانِ أَحَدُهُمَا شَابٌّ وَالْآخَرُ كَهْلٌ، فَحَطَّتْ إِلَى الشَّابِّ، فَقَالَ الشَّيْخُ: لَمْ تَحِلِّي بَعْدُ، وَكَانَ أَهْلُهَا غَيَبًا وَرَجَا إِذَا جَاءَ أَهْلُهَا أَنْ يُؤْثِرُوهُ بِهَا، فَجَاءَتْ رَسُولَ اللهِ r، فَقَالَ: قَدْ حَلَلْتِ فَانْكِحِي مَنْ شِئْتِ. رَوَاهُ مَالِكٌ.

«Умму Салама айтадилар:

«Субайҳа Асламия эрининг вафотидан ярим ой ўтиб туғди. Унга икки киши совчи қўйди. Улардан бири ёш, бошқаси қари эди. У ёшига мойил бўлди. Чол: «Ҳали ҳалол бўлганинг йўқ», – деди. Аёлнинг аҳли ғойиб эди. Чол аёлнинг аҳли келганда уни ўзига беришларидан умидвор бўлди. Аёл Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига борди. Бас, у зот: «Сен ҳалол бўлдинг. Кимни истасанг, ўшанга никоҳлан», дедилар» (Молик ривоят қилган).


Икки тараф риоя қилиши лозим нарсалар

Келинлик ва куёвликка номзодлар никоҳдан олдинги учрашув ва бошқа муносабатларда риоя қилишлари лозим бўлган нарсалар қуйидагилардан иборат:

1. Икковлари бир-бирларига номаҳрам эканликларини унутмасликлари зарур.

Чунки асли маҳрам бўлмаган икки жинсдаги шахснинг никоҳдан бошқа нарса маҳрам қила олмайди, жумладан, совчилик қилиш ва унаштириш ҳам.

2. Икковлари учрашмоқчи бўлсалар, фақат маҳрамларининг иштирокида учрашишлари шарт.

3. Икковлари учрашганда қўл бериб кўришишлари мутлақо мумкин эмас.

4. Никоҳдан олдин икковлари холи қолишлари мутлақо мумкин эмас.

"Бахтиёр оила" китобидан

Мақолалар