1. Chaqaloq qulog'iga azon va takbir aytish
Rofe' roziyallohu anhu aytadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Fotima roziyallohu anhoning farzandi Hasan ibn Alining qulog'iga azon aytayotganlarini ko'rdim” (Imom Abu Dovud, Imom Termiziy rivoyati).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kimning bolasi tug'ilsa-yu, uning o'ng qulog'iga azon, chap qulog'iga iqoma aytsa, unga Ummu Sibyon (Sibyon bolalarga ziyon etkazadigan jin toifasi) zarar etkaza olmas”, dedilar.
2. Munosib ism qo'yish
Nabiy alayhissalom: “Sizlar qiyomat kuni o'z ismlaringiz va otalaringizning ismlari bilan chaqirilasizlar, shunday ekan farzandlaringizga chiroyli ism qo'yinglar”, dedilar (Imom Abu Dovud rivoyati).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ismlarning yaxshisi bandalik va hamdni bildirganidir”, deganlar (Abdulloh, Hamidulloh, Abdurahmon kabi).
3. Aqiqa qilish
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bola o'z aqiqasining evaziga garovdadir. Yettinchi kuni uning nomidan jonliq so'yiladi va ism qo'yiladi hamda sochi olinadi”, dedilar (Imom Termiziy rivoyati).
Agar farzand tug'ilganidan so'ng etti kunda aqiqa qilishga imkoniyat bo'lmasa, 14 yoki 21 kunligida qilinadi. Bu muddat ichida ham imkoniyat topilmasa, boshqa xohlagan vaqtda qilsa ham bo'ladi.
4. Chaqaloqning sochini olish
Hazrat Ali ibn Abi Tolib roziyallohu anhu aytadilar: Rasululloh sallallohu alayhi vasallam nabiralari Hasanga qo'y so'ydilar va “Ey Fotima uni sochini olgin va sochini og'irligicha kumush sadaqa qilgin”, dedilar.
Keyin men uni o'lchovdim bir yoki yarim dirham (og'irligicha) chiqdi” (Imom Termiziy rivoyati).
5. Chaqaloqning tanglayini ko'tarish
Abu Muso roziyallohu anhu aytadi: “O'g'lim tug'ilganda uni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga olib bordim. U zot alayhissalom o'g'limga Ibrohim deb ism qo'ydilar va xurmo bilan tanglayini ko'tardilar. Unga baraka tilab duo qildilar” (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).
6. Hatna qilish
O'g'il bolani xatna qilish sunnatdir. Uni kechiktirish makruh. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Hatna qilish erkaklarga sunnat”, deganlar (Imom Ahmad rivoyati).
Ulamolar: "Farzand etti yoshdan o'n yoshgacha xatna qilinsa, yaxshi bo'ladi", deydilar.
Qiyomat qoim bo‘lishining yana bir belgisi – musulmonlarning Quddusni fath etishi sanaladi.
Siyrat va tarix ilmi bo‘yicha mutaxassislar Quddus fathi Umar roziyallohu anhu davrida hijriy 16 yilida yakunlanganini qayd etishgan.
Hazrati Umar roziyallohu anhuning shaxsan o‘zlari Quddusga mahalliy aholi bilan tinchlik shartnomasi tuzish uchun boradilar va u yerda masjid quriladi.
Imom Ahmad Ubayd ibn Adamdan uning Ka’bul Axbor bilan suhbatini keltiradi:
“Umar roziyallohu anhu so‘radilar:
Ka’b aytadi:
Umar roziyallohu anhu dedilar:
Keyin Umar roziyallohu anhu qibla tomonga qarab namoz o‘qidilar, so‘ng ridolaridan changlarni qoqib tashladilar.
Shu o‘rinda Ka’bul Axbor rahmatullohi alayh haqida to‘xtalib o‘tsak. U ahli kitoblarning buyuk olimlaridan bo‘lgan. Abu Bakr roziyallohu anhu davrida Islomni qabul qilgan. Umar roziyallohu anhu davrida Madinaga ko‘chib o‘tgan. So‘ngra Shomda yashadi va Usmon roziyallohu anhu davrida vafot etgan.
Ma’lumki, salibchilar Quddusni 100 yil davomida egallab turdi. Nihoyat bu muborak joyni buyuk jangchi va himoyachi Sulton Salohiddin rahimahulloh fath etgan.
Alloh taolo unga Umar roziyallohu anhuning g‘alabasidek g‘alaba berdi. G‘alaba ko‘lami bo‘yicha unga teng keladigani Konstantinopolni zabt etgan Sulton Muhammad Fotih rahimahulloh edi.
Muhammad Fotih (hijriy 832-886 / milodiy 1432-1481) – 1444 va 1451-1481 yillarda Usmonli sultoni. U fath siyosatini faol olib bordi. Usmonli qo‘shinining 26 ta yurishiga rahbarlik qilgan. Konstantinopolni 1453 yil qo‘lga kiritdi va uni Usmonli xalifaligining poytaxtiga aylantirdi.
Vizantiya mavjudligiga nuqta qo‘ydi, keyin Serbiya (1459), Morea (1460), Trebizond imperiyasi (1461), Bosniya (1463), Evbeyani (1471) fath etdi.
Karaman podshohligi (1471), Qrim xonligi va Albaniyani bo‘ysundirdi (1475), Albaniya (1479). Oqqo‘yunli davlati hukmdori Uzun Hasan bilan muvaffaqiyatli urushlar olib borgan.
Manbalar asosida
Bahriddin XUSHBOQOV
tarjimasi.