بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على خاتم النبيين، وعلى آله وصحبه أجمعين،أَمَّا بَعْدُ
TINChLIK VA HOTIRJAMLIK – ULUG' NYe_''MAT!
Muhtaram azizlar! Yurtimizda istiqlol bayrami tantanalari davom etmoqda. Alhamdulilloh, bayramni oilalarimiz davrasida, yor-do'stlar bilan tinchlik va xotirjamlikda nishonlayapmiz. Tarixga nazar tashlansa, hamma davrda ham davlatning rivojlanishi, taraqqiy topishi jamiyatning farovon va osoyishta hayot kechirishiga bog'liqligi ayon bo'ladi. Shuning uchun ham Payg'ambarimiz alayhissalom hadislarining birida tinchlik-xotirjamlik eng ulug' ne'mat ekanini ta'kidlab shunday deganlar: “Ikki ne'mat borki, ko'pchilik insonlar uning qadriga etmaydilar. U – xotirjamlik va sihat-salomatlik” (Imom Buxoriy rivoyatlari).
Qur'onning 50 dan ziyod surasidagi yuzlab oyatlarda musulmonlar sulh-murosa, tinchlik va bag'rikenglikka chaqirilgan. Musulmonlar uchun eng afzal amal haqida kelgan hadisda shunday deyiladi: “Rasululloh alayhissalomdan so'radilar: “Ey, Allohning Rasuli! Musulmonlarning afzali qaysi kishi?”. U zot alayhissalom: “Qo'lidan va tilidan boshqa musulmonlar ozor topmagan kishidir”, – deb javob berdilar”(Imom Buxoriy rivoyatlari).
Demak, tinchlik va xotirjamlik Alloh taoloning katta ne'matlaridan biridir. Qolaversa, barcha ezgu ishlar ro'yobga chiqishining boisi ham osoyishtalikdir. Shunday ekan, insonlar nafaqat mavjud tinchlikni qadriga etib, shukrini ado etishlari, balki unga noshukrlik qilib putur etkazishdan ham saqlanishlari lozim.
Halqimizda “Qo'shning tinch – sen tinch” degan maqol bor. Halqimizning orzusi, maqsadi bitta – jahondagi barcha mamlakatlarda, ellarda tinchlik va barqarorlik hukm sursin, odamlar baxtli va farovon hayot kechirsin. Shuning uchun ham xalqimiz Yurtboshimiz boshchiligida doimo qo'shni yurtlarda tinchlik bo'lishini istab keladi. Bu ayni dinimizning ham g'oyasidir. Alloh taolo insonni er yuzini obod qilish uchun yaratdi va O'ziga erdagi o'rinbosar qildi. Yerni kufru isyon bilan, buzg'unchilik bilan vayron qilish, mavjudotlarning nasl-urug'ini quritishdan qattiq qaytardi. Bu haqda Qur'oni karimda shunday deyiladi: “Yerni (Alloh xayrli ishlarga) yaroqli qilib qo'ygandan keyin (unda) buzg'unchilik qilmangiz! Unga (Allohga) ham qo'rqinch va ham umid bilan duo qilingiz! Allohning rahmati ezgu ish qiluvchilarga yaqindir” (A'rof surasi 56-oyat).
Muhtaram jamoat! Mana yurtimiz istiqloliga 30 yil bo'ldi. Albatta yurtimizning istiqloli va taraqqiyotining negizida tinchlik-totuvlik hamda o'zaro hamjihatlik yotadi. Ushbu yutuqlarga erishish o'ziga yarasha mashaqqat, qiyinchilik, sabr va matonat talab etadi. Umid qilamizki, xalqimiz farovonligi yanada ziyoda bo'lib boraveradi. Chunki, Alloh taolo Qur'oni karimda bandalariga bir qiyinchilik ortidan albatta, engillik kelishini bayon qilib, shunday degan:
فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا. إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا
ya'ni: “Bas, albatta, har bir qiyinchilik bilan birga engillik bordir. Albatta, har bir qiyinchilik bilan birga engillik bordir” (Sharh surasi, 5-6-oyatlar).
Bu oyatni tafsir qilgan ulamolarimiz albatta, bir qiyinchilikdan keyin ikki engillik bor, deydilar. Tafsiri Tabariyda shunday deyiladi: “Bu oyati karima nozil bo'lganda Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam shunday deganlar:
أبْشِرُوا أتاكُمُ اليُسْرُ، لَنْ يَغْلِبَ عُسْرٌ يُسْرَيْنِ
ya'ni: “Hursand bo'linglar! Sizlarga engillik keladi. Hargiz bir qiyinchilik ikki engillikdan ustun kelmaydi” (“Tafsiri Tabariy”).
Hulosa o'rnida shuni ta'kidlash lozimki, dinimizning tinchlikka bo'lgan e'tibori nechog'lik katta hamda bag'ri kenglik uning negizidir. Inson o'zidagi ne'matning qadrini uning ustida mulohaza yuritish, shu ne'matdan o'zgalar ham bahramand yoki bebahra ekanligini o'ylab ko'rish bilan biladi. Bu esa yanada ko'proq Allohga shukr qilishga undaydi. Ne'matning bardavom bo'lishi, uning shukri ado etilishiga bog'liqdir. Ne'matning salmog'iga qarab shukr ham har xil bo'ladi. Ba'zi ne'matlarning shukri tilda “alhamdu lillah” deyish bilan ado bo'lsa, boshqa xil ne'matlar ham borki, ularning shukrini amaliy tarzdagina ado etish mumkin.
Tinchlik ana shunday amaliy shukr talab qiladigan ne'matdir. Bu ne'matning shukrini ado etish barchaning zimmasidagi farzdir. Keksalar tinchlikning mustahkamligini so'rab duo qilishlari, o'rta yoshlilar o'zlarining halol mehnatlari, yoshlar esa uni asrash va qadriga etish borasida astoydil ilm olishga harakat qilmoqliklari bilan bu ne'matning shukrini ado etgan bo'ladilar.
Haq taolo barchamizni Vatanimiz taraqqiyoti va farovonligi yo'lida olib borayotgan xayrli ishlarimizga rivoj bersin, farzandlarimiz ulug' ajdodlarga loyiq farzandlar bo'lishini nasib aylasin, dunyo va oxiratimiz saodatiga etaklaydigan amallar qilishimizni nasibu ro'zi aylasin! Omin!
Ilova: Muhtaram imom-domla! Rahbariyatning topshirig'iga ko'ra, “Yoshlarni ijtimoiy illatlardan saqlaylik!” juma tezisi keyinga qoldirildi va uning o'rniga “Tinchlik va xotirjamlik – ulug' ne'mat!” mavzusi tasdiqlandi. Ushbu mavzuni yanada boyitib, atroflicha o'rganib, jamoatga tasirchan uslubda etkazishingizni so'raymiz!
Qiyomat qoim bo‘lishining yana bir belgisi – musulmonlarning Quddusni fath etishi sanaladi.
Siyrat va tarix ilmi bo‘yicha mutaxassislar Quddus fathi Umar roziyallohu anhu davrida hijriy 16 yilida yakunlanganini qayd etishgan.
Hazrati Umar roziyallohu anhuning shaxsan o‘zlari Quddusga mahalliy aholi bilan tinchlik shartnomasi tuzish uchun boradilar va u yerda masjid quriladi.
Imom Ahmad Ubayd ibn Adamdan uning Ka’bul Axbor bilan suhbatini keltiradi:
“Umar roziyallohu anhu so‘radilar:
Ka’b aytadi:
Umar roziyallohu anhu dedilar:
Keyin Umar roziyallohu anhu qibla tomonga qarab namoz o‘qidilar, so‘ng ridolaridan changlarni qoqib tashladilar.
Shu o‘rinda Ka’bul Axbor rahmatullohi alayh haqida to‘xtalib o‘tsak. U ahli kitoblarning buyuk olimlaridan bo‘lgan. Abu Bakr roziyallohu anhu davrida Islomni qabul qilgan. Umar roziyallohu anhu davrida Madinaga ko‘chib o‘tgan. So‘ngra Shomda yashadi va Usmon roziyallohu anhu davrida vafot etgan.
Ma’lumki, salibchilar Quddusni 100 yil davomida egallab turdi. Nihoyat bu muborak joyni buyuk jangchi va himoyachi Sulton Salohiddin rahimahulloh fath etgan.
Alloh taolo unga Umar roziyallohu anhuning g‘alabasidek g‘alaba berdi. G‘alaba ko‘lami bo‘yicha unga teng keladigani Konstantinopolni zabt etgan Sulton Muhammad Fotih rahimahulloh edi.
Muhammad Fotih (hijriy 832-886 / milodiy 1432-1481) – 1444 va 1451-1481 yillarda Usmonli sultoni. U fath siyosatini faol olib bordi. Usmonli qo‘shinining 26 ta yurishiga rahbarlik qilgan. Konstantinopolni 1453 yil qo‘lga kiritdi va uni Usmonli xalifaligining poytaxtiga aylantirdi.
Vizantiya mavjudligiga nuqta qo‘ydi, keyin Serbiya (1459), Morea (1460), Trebizond imperiyasi (1461), Bosniya (1463), Evbeyani (1471) fath etdi.
Karaman podshohligi (1471), Qrim xonligi va Albaniyani bo‘ysundirdi (1475), Albaniya (1479). Oqqo‘yunli davlati hukmdori Uzun Hasan bilan muvaffaqiyatli urushlar olib borgan.
Manbalar asosida
Bahriddin XUSHBOQOV
tarjimasi.