Bugun, 16 iyun' kuni Tatariston Respublikasi muftiysi Kamil hazrat Samigullinni O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi o'rinbosari O'tkir Hasanboyev qabul qildi.
Uchrashuvda Tatariston va O'zbekiston o'rtasidagi do'stlik rishtalarini mustahkamlash bo'yicha amalga oshirilayotgan ishlar, xususan, ikki davlat diniy idoralarining hamkorlik aloqalarini rivojlanish yo'lida qilinayotgan ishlar aytib o'tildi. Shuningdek, yurtimizda diniy-ma'rifiy sohadagi xayrli islohotlar, O'zbekiston musulmonlari idorasi faoliyat yo'nalishlari, qilinayotgan ishlar haqida ma'lumot berilib, ziyorat turizmi yo'nalishida hamkorlikni rivojlantirish masalasiga alohida to'xtalib o'tildi.
Muloqotda so'z olganlar O'zbekiston va Tatariston o'lkalari o'rtasidagi birodarlik aloqalari juda uzoq tarixga borib taqalishi, ikki xalqning tili, urf-odati, madaniyati va dinu mazhabi bir, kechmishi mushtarakligi ta'kidlandi. O'zaro hamkorlik va do'stona munosabatlarni atoqli tatar ulamolaridan juda ko'plarining Buxoroyi sharif madrasalarida ta'lim olganlari, o'rgangan bilimlarini ona vatanlariga qaytib, bu erlik tolibi ilmlarga o'rgatganlari aytib o'tildi.
Jumladan, unda 1790 yillardan 1808 yilga qadar Buxoro madrasalaridan birida ta'lim olib, buxorolik Naqshbandiyai-mujaddidiya shayxi Niyozquli Turkmoniy qo'lida tariqat qoidalarini o'rganib, ijoza olgan Abu-n-Nasr Abdunnosir al-Qursoviy, 1838-1850 yillari oralig'ida Buxoro va Samarqand madrasalarida ta'lim olgan atoqli alloma Shahobiddin Marjoniy, 1875 yili Buxoroga borib, u erdagi mashhur madrasalardan birida ta'lim olgan Alimjon Borudiy kabi din olimlarining nomlarini esga olindi.
Kamil hazrat Samigullin samimiy qabul uchun minnatdorlik bildirib, Imom Moturidiyning bir necha asarlari tatar va rus tiliga tarjima qilingani, Hanafiy mazhabida yozilgan ko'plab asarlar nashr etilayotgani, Qozon bosma Qur'oni karim nusxasini o'z uslubini saqlagan holda, zamonaviy shaklda qayta chop etish ishlari amalga oshirilayotganini ma'lum qildi. Shuningdek, u O'zbekistonlik ulamolarning Tataristonda o'zbek millatiga mansub aholi yashaydigan hududlardagi jome masjidlarga borib, ma'ruza qilish taklifini bildirdi.
Uchrashuv do'stona va samimiy ruhda o'tdi.
Tashrif davomida mehmonlar “Hazrati Imom” majmuasini ziyorat qilishdi.
O'zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati
Hazrat Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Qur’oni karimning sharhlovchisi sifatida hukm chiqarish vakolatiga ega edilar. Shunga binoan hadis hukm chiqarish bo‘yicha ikki asosiy sohani qamrab oladi.
Birinchi soha: Qur’oni karimda zikr etilgan hukmlarni yoritib berish.
Ikkinchi soha: Qur’oni karimda ko‘rsatilmagan masalalarni hukm shaklida belgilash.
Birinchi sohada hadis Qur’oni karim oyatlarini tafsir qiladi. Umumiy ma’noga ega bo‘lganini xoslashtiradi, ya’ni unga xususiy ma’no beradi, mutloq, ya’ni, qayd va shartsiz oyatlarni qaydlaydi.
Shu o‘rinda ba’zi bir misollar keltirib o‘tamiz. Qur’oni karimda “Namoz o‘qinglar” deb amr qilingan. Lekin namozlarning soni, sifati, rak’atlarining soni Payg‘ambarimiz alayxissalom tomonidan belgilangan va amalda ko‘rsatib berilgan. Bu esa mujmal iborani izohlash misoli.
Umumiy mazmunni xos qilish uchun misol. Qur’oni karimda meros tizimi umumiy ma’noda kelgan. Ya’ni meros qoldirish va meros olish huquqi berilgan. Lekin Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam meros olish uchun din birligi, qotil bo‘lmaslik va qul bo‘lmaslikni shart qilib qo‘yib uni xoslashtirganlar. Masalan, o‘z otasini o‘ldirgan yoki nohaq yo‘l bilan uning o‘limiga sabab bo‘lgan farzand otasidan meros olish xuquqidan mahrum bo‘ladi.
Ikkinchi soha bo‘yicha hadisga tegishli masalalar. Zarurat chog‘ida Qur’oni karimda aytilmagan biron bir yangi hukmni hadis hukm qilib belgilab beradi. Bu o‘rinda ayrim hukmlar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan maxfiy vahiy yoki ilhom orqali sodir bo‘lgan va ba’zilari u zotning ijtihodlari va shaxsiy fikrlaridan kelib chiqqan. Albatta, Payg‘ambarimiz alayhissalom ijtihod qilishda ham islom ruhi va falsafasini nazarda tutar edilar.
Bu o‘rinda ko‘p misollar berish mumkin. Masalan, momoga merosdan oltidan bir hissa berish, nikoh bitimining to‘g‘ri bo‘lishi uchun guvohlar shartligi, badan a’zolari xun bahosini belgilash kabi hukmlar kiradi.
Islom shariatida hadislarning o‘rni ahamiyatli ekani ko‘rinib turibdi. Hukmlar faqatgina Qur’oni karimning o‘zidan olinmaydi. Qur’oni karimda kelgan ko‘pgina hukmlar tafsilotini bilish uchun hadislar muhim ahamiyat kasb etadi. Balki shar’iy hukmlarning bir qanchasi hadislar orqali kelib chiqqan ekan.
Oybek Hoshimov,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.