Joriy yilning 25 may kuni O'zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasining restavratsiya labaratoriyasida mahalliy va xorijlik mutaxassislar hamkorligida “Katta Langar Qur'oni” varaqlarini ta'mirlash ishlarining yakuniy bosqichi boshlandi.
Ushbu jarayon bilan tanishish va uni nazorat qilish uchun Frantsiyaning Luvr muzeyi vakili Rokko Rante va O'zR FA San'atshunoslik instituti direktori Shokir Pidayevlar labaratoriyada bo'lishdi.
O'zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi huzuridagi Madaniyat va san'atni rivojlantirish jamg'armasi tashabbusi bilan ushbu qadimiy Qur'oni karim varaqlarini ta'mirlash ishlarining birinchi bosqichi 2019 yil 7-11 noyabr' kunlari va ikkinchi bosqichi 2020 yil 4-11 fevral' kunlari yakunlangan edi.
Shu kunlarda bo'lib o'tgan ta'mirlash ishlarining navbatdagi bosqichini Luvr muzeyi (Parij shahri) mutaxassislari Aksel' Delo va Aureliya Streri tomonidan Alisher Navoiy nomidagi O'zbekiston Milliy kutubxonasi “Restavratsiya va konservatsiya” bo'limi bosh mutaxassisi Shuxratulloh Po'latov, O'zbekiston musulmonlari idorasi vakillari Kamoliddin Mahkamov va Saidrahmat Ikramovlar ko'magida amalga oshirdi.
Mazkur restavratsiya va konservatsiya ishlari Yurtboshimizning 2017 yil 24 mayda “Qadimiy yozma manbalarni saqlash, tadqiq va targ'ib qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida” qarori va 2019 yil 7 martdagi “2021 yilda Luvr muzeyida O'zbekiston muzey eksponatlari ko'rgazmasini tashkil etish va O'zbekiston muzey fondlarini xorijda samarali namoyish etish uchun shart-sharoit yaratish chora-tadbirlari to'g'risida” Farmoyishining ijrosini ta'minlash maqsadida Madaniyat vazirligi huzuridagi Madaniyat va san'atni rivojlantirish jamg'armasi, Din ishlari bo'yicha qo'mita va O'zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan amalga oshirildi.
O'zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan qadimiy yozma manbalarni saqlash va tadqiq qilish bo'yicha keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, mahalliy mutaxassislar xorijning ilg'or tajribalarini o'rganmoqda, sohaning etuk mutaxassislari ishtirokida o'quv mashg'ulotlar tashkil etildi, xorijning malakali ekspertlari yurtimizga taklif etildi.
Ma'lumot uchun, O'zbekiston musulmonlari idorasi muzey-kutubxonasida saqlanayotgan VIII asrga oid Islom olamidagi eng qadim tarixga ega Mushaf nusxalaridan biri bo'lgan “Katta Langar Qur'oni” varaqlari Qashqadaryo viloyati Qamashi tumanidagi “Langar ota” masjidida uzoq saqlangani uchun shu nomni olgan. Yurtimizda “Katta Langar Qur'oni”ning 17 varag'i mavjud. Ularning bir varag'i Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutida, ikkitasi Buxoro viloyat kutubxonasida va bir varag'i Buxoro davlat muzey-qo'riqxonasida, 13 varag'i O'zbekiston musulmonlar idorasi kutubxonasida saqlanmoqda.
“Katta Langar Qur'oni”ning yurtimizga qanday kelib qolgani haqida aniq ma'lumotlar yo'q. Ilmiy tadqiqotlar xulosasiga asosan nodir qo'lyozma VIII asrning oxirgi choragida – arab grammatikasi qoidalari shakllangan davrda yozilgan. “Katta Langar Qur'oni”ning umumiy hajmi 206 sahifani tashkil etganligi haqida taxminiy ma'lumotlar mavjud. Hozirda ushbu mushafning faqatgina 98 varag'i saqlanib qolgan bo'lib, ularning 81 tasi Sankt-Peterburgdagi Sharq qo'lyozmalari institutida saqlanadi.
Kamoliddin MAHKAMOV,
O'zbekiston musulmonlari idorasi Kutubxonasi mudiri
Munosabat
Insonning qalbi birgina shirin so‘zdan quvonib, to‘lqinlanib ketadi: yayraydi, yashnaydi, boshqalarga ham ezgulik sog‘inadi, shodlik va baxt ulashadi.
Joriy yilning 31 may sanasida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Haj ziyorati uchun Makkai mukarramada bo‘lib turgan O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy shayx Nuriddin Xoliqnazar bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilar holidan xabar olgani qalblarimizga surur, xursandchilik va shukronalik baxsh etdi. Davlatimiz rahbari barcha ziyoratchilarga salom yo‘llab, yurtimizga sog‘-omon kelishlarini tiladi. Unutilmas bu voqelik hojilarimizni behad sevintirdi.
Shukrki, mamlakatimizda tinchlik-totuvlik barqaror. Har bir inson hayotdan rozi bo‘lib, baxtli-saodatli umr kechirishi uchun barcha imkoniyatlar mavjud. Mehnat qilgan, harakat qilgan farovon hayot kechirmoqda. O‘z orzu niyatlariga yetmoqda. Albatta, bunda osoyishtalik ne’matining o‘rni beqiyos.
Yangi O‘zbekistonning har tongi taraqqiyot tongi sifatida otmoqda. Barcha sohalarda yangilik va yaxshiliklar bo‘lmoqda. Jumladan, Haj va Umra tadbirlarini yuqori saviyada tashkil etish, mo‘min-musulmonlarning ushbu ibodatlarini chiroyli ado etishlari uchun sharoit va qulayliklar yangi bosqichga olib chiqildi.
Xususan, bu yilgi haj mavsumiga yuqori darajada tayyorgarlik ko‘rildi. Makkai mukarrama hamda Madinai munavvara, qolaversa, Mino vodiysida ziyoratchilar uchun barcha sharoit hozirlandi. Issiq kunlarda yurtdoshlarimizga qo‘shimcha qulaylik yaratish maqsadida Arafot hududidagi chodirlar yopiq tarzda barpo etildi. Ularning atrofi issiq o‘tkazmaydigan panellar bilan o‘raldi, ichkariga sovutish tizimi o‘rnatildi, gilam va to‘shaklar solindi.
Mamlakatimiz hojilariga ko‘rsatilayotgan e’tibor, ular uchun yaratilgan qulayliklarni Saudiya Arabistonining haj ishlari mas’ullari va o‘zga yurt hojilari ham e’tirof etib, havas bilan qaramoqda.
Ayni paytda ziyoratchilarga 300 dan oshiq guruh rahbari, 50 nafar oliy toifali shifokor, 10 dan ziyod oshpaz va boshqa mutaxassislar xizmat ko‘rsatib, hamrohlik qilmoqda.
Ziyoratchilarimiz berilayotgan e’tibor va g‘amxo‘rlikdan mamnun bo‘lib, Yaratgandan mamlakatimiz tinchligi, xalqimiz farovonligini so‘rab duo qilmoqda.
Zotan, yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya barcha islohotlarning asosini tashkil etayotgan ayni pallada hojilarimiz ham ushbu jarayonga o‘z hissalarini qo‘shish, yurtimizga qaytgandan so‘ng bor kuch-g‘ayratlarini yurt tinchligi va taraqqiyoti, oilalar totuvligini ta’minlash, yoshlar ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanish, ehtiyojmandlarga ko‘mak berishdek savobli ishlarga safarbar etishlarini ta’kidlamoqdalar.
Zayniddin ESHONQULOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi
o‘rinbosari.