O'zbek halqining go'zal odatlaridan biri mayyit chiqqan honadon ahliga ta'ziya izhor etib, o'tganlar haqqiga Qur'on oyatlaridan tilovat qilib, savobini bag'ishlashdir. Bu odat aslida halqimizga Islom dini ta'limoti asosida kirib kelgan. Qur'on oyatilari nafaqat marhumlarga hatto uni o'qiguvchilarning o'ziga ham manfaatlidir. Ahli sunnat ta'limoti bo'yicha, tiriklar tomondan qilingan yaxshi ishlarning savobi albatta, marhumlarga etib boradi. Bu etiqod halqimizning qon-qoniga singgib ketganki, hatto uni Islom dini ilmlaridan to'liq xabari yo'qlar ham biladi. Mahalla-ko'y, tanish-bilishlar orasida ta'ziya bo'lsa, darhol borib honadon egalariga tasalli berib, fotiha o'qib kelish odati ham shundandir.
Ammo, keyingi davrlarda yangi chiqqan ayrim adashgan toifalarning talqin qilishicha, Qur'on o'qib savobini o'tganlarga bag'ishlashning foydasi yo'q emish. Takfirchi salafiylarning rahnamolaridan biri sanalmish, ibn Bozning “Al-fatava”, deb nomlangan kitobida bu haqda quyidagi ma'lumotni uchratasiz:
“ان قراءة القرءان على أموات المسلمين ضلال”
Ya'ni, “musulmonlarning o'liklariga Qur'on tilovat qilib savobini bag'ishlash haromdir!”.
Ibn Bozning bu fatvosi salafi-solihlar jumlai jahon ahli sunna musulmonlarining fikriga xilofdir. Shu bilan birga uning bu va bu kabi boshqa bid'atlari tinch-totuv yashab kelayotgan musulmon millatlar orasida fitna, adovat va ixtilof urug'larini sochuvchi omil vazifasini ham o'tab berdi.
Mayyitlarga tilovat savobining etib borishi ummati muhammadiyaning ijmo'si bilan isbotlangan. Imom Navaviy rahmatullohi alayh o'zining mashhur “Al-azkor” nomli asarida aytadi:
”Tiriklar duosining o'tganlarga manfa'ati bor, amallarning savobi ham etib boradi, deb ulamolar ijmo' qilganlar”.
Shuningdek, imom Navaviy hazratlari imom Shofe'iy rahmatullohi alayhdan quyidagicha rivoyat qilgan:
ويستحب أن يُقرأ عند الميّت شىء من القرءان وإن ختموا القرءان عنده كان حسنًا
Ya'ni, “mayyitning qabri oldida Qur'on oyatlaridan o'qishlik mustahabdir, agar Qur'onning hammasini o'qib xatm qilinsa, yanada yaxshi bo'ladi”.
Imom Shofe'iyning bu so'zlari “tilovat savobini bag'ishlash harom”, degan salafiylarning barchasiga qarshi hujjat bo'ladi.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning ham, اللهم اغفر لاهل البقيع , “Ey Alloh Baqi' qabriston ahlini kechirgin”, deb duo qilganlari mashhur hadislarda kelgan. Va yana, janoza namozining o'zida ham uchinchi takbirdan keyingi o'qiladigan duoda “tiriklarimiz va o'tganlarimizning gunohlaridan o't”, deb duo qilinadi. Bu duoni hatto o'sha ibn Bozning o'zi ham, izdoshlari ham o'qib kelishadi.
Ma'qal ibn Yasorning hadisida Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning:
اقرءوا يـس على موتاكم
“O'liklaringizga Yasin surasini o'qinglar”, degan tavsiyalari aytilgan.
Imom Buxoriy va imom Muslimlar rivoyat qilgan bir hadisda aytilishicha, Payg'ambarimiz alayhissalom bir kun qabristondan o'tar ekan, to'satdan ikki yonma-yon qabr oldida to'xtaydilar va ashoblariga biron novda keltirishni buyuradilar. Ashoblar darhol xurmo novdasini keltiradi, Rasululloh novdani ikkiga bo'lib, ikkala qabr ustiga sanchib qo'yadi. Bu holga ajablanib qarab turgan sahobalarga Ul zot: “Shu ikki qabr egalari qabrida azob chekishmoqda, ularning biri bavlidan saqlanmas, ikkinchisi esa birovlarning aybini tashib chaqimchilik qilar edi. Zora, shu novda quriguncha ularning azobi engillashsa..”, dedilar. Huddi shu hadisning sharhida imom Navaviy aytganlarki: “Oddiy bir novdaning aytgan tasbihlaridan qabr ahliga manfaat bo'lsa, inson zoti o'qigan oyatlarning qanday nafi bo'lmasin?! Albatta, Qur'on oyatlarining nafi novdaning tasbihidan ko'proq bo'ladi”.
Bu kabi hujjat dalillarni ko'plab keltirish mumkin. Qadimdan mag'ribu-mashriq musulmonlari o'qilgan oyatlarning savobi marhumlarga etadi, deb e'tiqod qilib kelgan. Keyingi davrlarda salafiylar paydo bo'ldi-yu ummat qabristonlari payhon qilindi. Ular tomondan musulmonlar avval mushrikka chiqarildi so'ngra esa, alloma-yu avliyolarning maqbaralari buzib tashlandi, portlatildi. Birdam, hamjihat musulmonlar orasiga dushmanchilik kiritildi. Salafiylarning qilayotgan bu kabi harakatlari nafaqat musulmonchilik, balki insoniylikka ham mos kelmaydigan vahshiylikdan boshqa emasdir.
Andijon viloyati
Tojiboyev Botirjon
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga
Bismillahir Rohmanir Rohim
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh
Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!
Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.
Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.
Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.
Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.
Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.
Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.
Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.
Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.
Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.
Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.
Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.
Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:
– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;
– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;
– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;
– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;
– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;
– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;
– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;
– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;
– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.
Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.
Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.
Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:
“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,
Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.
Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!
Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.
Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!
Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!
Hurmat va kamoli ehtirom ila,
O‘zbekiston hojilari,
Makka shahri Arafot vodiysi,
2025 yil 5 iyun