Sayt test holatida ishlamoqda!
20 Iyun, 2025   |   24 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:50
Peshin
12:30
Asr
17:40
Shom
20:03
Xufton
21:41
Bismillah
20 Iyun, 2025, 24 Zulhijja, 1446

Fitr sadaqasi

11.05.2021   5558   8 min.
Fitr sadaqasi

 

قدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى    ٰ

Batahqiq, kim pok bo'lsa, yutuq topadir..

وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّىٰ

Va Robbisi ismini zikr qilsa va namoz o'qisa hamdir.

(A'la surasi 14-15-oyatlar)

Fitr sadaqasi ushbu oyat bilan farz bo'lgan.

Kasir ibn Abdullohdan, otasidan, bobosi roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan ushbu oyat haqida so'ralganda, "Fitr sadaqasi haqida nozil bo'lgan", deganlar.

Fitr sadaqasi Ramazondan fitr (og'iz ochiqlikka) chiqish munosabati bilan berilgani uchun ham shunday nom olgan. Fitr sadaqasi hanafiy mazhabida vojib amal bo'lib, boshqa sadaqalar moldan qilinsa, bu kishi boshidan qilinadi.

Fitr sadaqasining bir nechta nomlari bor. Ular:

  1. Fitr sadaqasi
  2. Fitr zakoti
  3. Ro'za zakoti
  4. Ramazon sadaqasi

Ushbu nomlari hadislarda vorid bo'lgan.

Farz bo'lishining hikmatlari:

  1. Ro'zadorni ramazon oyi davomida qilgan gunohlaridan poklaydi.
  2. Insonni ziqnalikdan asraydi.
  3. Ro'zadorni ajrini ko'paytiradi.
  4. Faqir va miskinlarga tenglik qilishni o'rgatadi.
  5. Alloh taologa ramazonga va ro'za tutishga etkazgani uchun shukr izhor qilishga undaydi.
  6. Musulmonlarni o'zaro muhabbatli bo'lishga chorlaydi.

Fitr sadaqasiga oid ba'zi hukm va ma'lumotlar:

  • Fitr sadaqasi ibodatlardan biri.
  • Uning vojib bo'lishligi zakot bilan bog'liq.
  • Fitr sadaqasining hukmi Hanafiy mazhabida vojib qilingan. Qolgan mazhablarda farz.
  • Fitr sadaqasi ikki sabab bilan farz bo'lgan:

     a) ro'za tutuvchini turli xil yomonliklardan poklash uchun.

Vaki' ibn Jarroh rohimahulloh: "Ramazon oyida fitr sadaqasini berishlik, namozdagi sajdai sahv kabidir. Sajdai sahv namozning nuqsonlarini to'g'rilagani kabi u ham ro'zaning nuqsonlarini to'g'rilaydi".

b) u miskinning o'sha kundagi taomi bo'lgani uchun.

  • Fitr sadaqasidan maqsad: miskinlarga kenglik, shodlik va quvonch kuni bo'lgan hayit bayrami kuni ularni taom so'rab yurishlaridan ozod qilishdir.

 Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: "Nabiy sollallohu alayhi vasallam: "Fitr sadaqasi ro'zadorni bekorchi va fahsh so'zlardan poklovchi va miskinlarga taom ulashishdir", dedilar". (Abu Dovud rivoyati)

Umar ibn Abdulaziz rohimahulloh aytdilar: "Fitr sadaqasini berib, so'ng iyd namozida chiqiladi".

  • Fitr sadaqasi har bir nisobga etgan moli bor mo'minga farzdir.

Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: "Rasululloh sollallohu alayhi vasallam har bir hur va qul yoki har bir erkak va ayolga fitr sadaqasini farz qildilar". (Muttafaqun alayhi rivoyati)

  • U ro'za tutadimi, tutmaydimi, kattami yo kichikmi hattoki beshikdagi go'dak bo'ladimi nisobga etgan puli bo'lsa fazrdir.
  • U ramazon hayitining quyoshi chiqishi bilan farz bo'ladi. Kim quyosh chishidan avval tug'ilsa yo islomni qabul qilsa, unga vojib bo'lmaydi. Lekin quyosh chiqqach, vojib bo'adi.
  • Kim mana shu vaqtdan oldin vafot etsa unga ham vojib emas. Kim o'sha vaqtga etgan zahoti vafot etsa, uni merosidan chiqariladi.
  • Musulmon kishi o'zi, kichik bolalari va ota-onasi hamda turmushga chiqmagan qizi nomidan beradi.
  • Hotinining nomidan ham bermaydi.
  • Majnun bolasining nomidan beradi.
  • Boy farzandi nomidan bermaydi.
  • Erkak kishi raj'iy taloq qo'ygan ayoli nomidan ham beradi.
  • Boin taloq qo'yganidan bermaydi.
  • Farzand otasining faqir xotini nomidan bermaydi, chunki u ayolning nafaqasi u bolaga vojib emas.
  • Ota-onasining nomidan ham bermaydi. Ammo ota-onasi ham faqir, ham majnun bo'lsa unda beradi.
  • Farzand agarchi otasi uni nomidan beradigan bo'lsa ham, o'zi berishga qodir bo'lsa, o'zi berishi kerak bo'ladi.
  • Kishi musulmon ishchilari nomidan bermaydi. Agar bersa, hech qisi yo'q.
  • Yetim bolani kafilligiga olgan kishi uning nomidan fitr sadaqa berishi shart emas.
  • Fitr sadaqaning miqdori bug'doydan yarim so', undan boshqalaridan bir so'. Bir so'=3.800 gramm.
  • Abu Said Al-Hudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: "Biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallam zamonlarida bir so' miqdoricha taom berar edik". (Muttafaqun alayhi)
  • Barcha mazhab hurmo va arpadan bir so' berilishiga ittifoq qilganlar.
  • Bug'doydan bersa, yarim so' beradi.
  • Fitr sadaqasi har o'lkada o'sha erning keng tarqalgan taomidan beriladi.
  • Shakar, tuz kabi narsalardan chiqarilmaydi. Insonlar odatda ovqat sifatidan tanovul qiladigan narsadan berilishi kerak.
  • Konservalangan narsalardan ham berib bo'lmaydi.
  • Bir so'dan ko'proq miqdorda bersa ham joiz. Ziyodasiga savob oladi.
  • Hanafiy mazhabida arpa, hurmo, mayiz va bug'doyni o'zini berish joiz. Undan boshqa narsani pulidan beradi.
  • Bir kishining qarzi o'rniga bersa joiz emas.
  • Ishchisiga xizmat haqqi hisobidan ham berishi jozi bo'lmaydi.
  • Fitr sadaqasi berishning ikki vaqti bor. A) Mustahab vaqti: hayit kuni namozga borishdan avval.  B) joiz vaqti: hayitdan bir yoki ikki kun avval.
  • Kim bu vaqtlardan ham oldin bergan bo'lsa, Hanafiy mazhabiga ko'ra joiz bo'ladi. Qolgan mazhablarda qaytadan beradi.
  • Kishi bir vakil orqali bersa ham bo'ladi. Muhimi vaqtida bersa kifoya.
  • Iyd namozidan avval bera olmasa, keyin beradi.
  • Hanafiy mazhabida puldan bersa ham joiz.
  • Fitr sadaqasini haqiyqiy musulmon miskinga beradi.
  • Ishlashga qurbi etsa ham ishlamay yurganlarga bermaydi.

 

“Hadis va islom tarixi fanlari” kafedrasi mudiri F.Homidov

 

RAMAZON-2021
Boshqa maqolalar

EZGULIK, BAG‘RIKЕNGLIK VA MЕHR-OQIBAT BAYRAMI

06.06.2025   8131   4 min.
EZGULIK, BAG‘RIKЕNGLIK VA MЕHR-OQIBAT BAYRAMI

Munosabat

 

Avvalo, barcha yurtdoshlarimizni xursandchilik ayyomi – Qurbon hayiti bayrami bilan samimiy muborakbod etaman!

Mamlakatimizda Qurbon hayiti nafaqat diniy, balki umummilliy bayram sifatida ham keng nishonlanadi. Zero, ushbu kunda yurtdoshlarimiz bir-birini hayit bilan samimiy tabriklab, o‘zaro sovg‘alar ulashadi, millati, tili va dinidan qat’i nazar, yolg‘iz keksalar, kam ta’minlangan oilalar holidan xabar olinib, xayriya ishlari amalga oshiriladi.

Shu ma’noda, ushbu qutlug‘ bayram insonparvarlik va bag‘rikenglik ramzi bo‘lish bilan birga, insonlar o‘rtasida o‘zaro mehr-muhabbat va hamjihatlik kabi fazilatlarni ham o‘zida mujassam etadi.

Yurtimizda hayit bayramini munosib kutib olish va o‘tkazish, shuningdek, milliy-diniy qadriyatlarimizni asrab-avaylash, xalqimizning ko‘p asrlik an’ana va urf-odatlariga uyg‘un holda o‘tkazilishiga alohida e’tibor qaratiladi. Buning uchun barcha zarur tayyorgarliklar ko‘riladi, mamlakatimizning barcha hududlarida tom ma’noda bayram shukuhi hukm suradi.

Kezi kelganda yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya asosida barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham katta islohotlar amalga oshirilayotgani, normativ-huquqiy hujjatlar takomillashtirilib, soha faoliyati samaradorligi yangi bosqichga chiqarilayotganini alohida qayd etish lozim.

Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan oxirgi yillarda yurtimizning har bir go‘shasidagi ulkan bunyodkorlik ishlari izchil davom ettirilmoqda. Xususan, Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazi binosi qurilishi yakuniga yetib bormoqda, Samarqandda Imom Buxoriy majmuasi qad rostlamoqda.

Yaqinda Prezidentimiz ushbu majmuaga tashrif buyurib, u yerdagi bunyodkorlik ishlari bilan tanishdi, zarur ko‘rsatmalar berdi. Zero, bu  davlatimiz rahbarining uzoqni ko‘ra bilishi, ulug‘ ajdodlarga yuksak ehtiromining yorqin ifodasidir.

E’tiborga sazovor jihatlardan yana biri shuki, Prezidentimiz qo‘ng‘iroq qilib, hojilarimiz uchun yaratilgan shart-sharoitlar, ularning salomatligi va kayfiyati haqida so‘radi. Bundan hojilarimiz behad mamnun bo‘ldi, e’tibor va ehtiromdan xursand bo‘lgan ziyoratchilarimiz ko‘zlarida yosh bilan duo qildilar.

Arafot maydonida, duolar mustajob bo‘ladigan ayni onlarda Prezidentimizning Qurbon hayiti munosabati bilan O‘zbekiston xalqiga yo‘llagan tabrigini katta hayajon bilan eshitdik. Yaratgandan yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik so‘rab, duolar qildik.

Ayniqsa, tabrikda hojilarimiz alohida eslab o‘tilgani ziyoratchilarimizni cheksiz quvontirdi.

Barcha yurtdoshlarimiz qatori hojilarimiz ham ushbu tabrikdagi olijanob g‘oya va tashabbuslarga befarq emasligini izhor qildi.

Tabrikdagi “Inson qadri uchun, inson baxti uchun!” degan olijanob g‘oya barcha jabhalardagi islohotlarning asosi ekanini alohida e’tirof etish va hojilarimizning tashabbuslari ham ushbu g‘oyaga hamohang ekanini qayd etish lozim.

Bu Arafot maydonida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga hojilarimizning murojaatida ham o‘z aksini topdi. Jumladan, mazkur murojaatda hojilarimiz yurtga qaytgach, “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi Renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Prezidentimizga ko‘makchi bo‘lamiz, deb va’da berdi.

Shuningdek, Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, tinchlik-osoyishtalikning qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarni targ‘ib etish borasida faol bo‘lishni aytib o‘tdi.

O‘z navbatida, hojilarimiz kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish, to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yorga amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish, mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan, tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish, hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish, xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish kabi tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga ahd qildi.

Aziz yurtdoshlar! Shubhasiz, ushbu shukuhli kunlar tom ma’noda barchamiz uchun katta bayram, xursandchilik onlaridir. Mo‘tabar manbalarda saodatli damlarni shodu xurramlik bilan o‘tkazish bo‘yicha ko‘p tavsiyalar kelgan. Ulamolarimiz: “Hayit kunlari shodlikni izhor qilish dinning shiorlaridan”, deyishadi. Demak, Qurbon hayiti kunlarida quvonchimizni, saxovatimizni har qachongidan ko‘ra ko‘proq namoyon qilishimiz lozim. Ayniqsa, kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga yordam ko‘rsatishga shoshilishimiz lozim.

Ushbu fazilatli kunlarda muborak manzillarda turib, ona Vatanimizga tinchlik-osoyishtalik, xalqimizga yanada farovon hayot, farzandlarimizga baxtu saodat so‘rab, duolar qilmoqdamiz!

Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!

Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy