Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Dekabr, 2024   |   22 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:46
Peshin
12:27
Asr
15:17
Shom
17:01
Xufton
18:21
Bismillah
23 Dekabr, 2024, 22 Jumadul soni, 1446

E'tiqod durdonalari: Valiylar Payg'ambarlarning ummatlaridir

7.05.2021   3674   7 min.
E'tiqod durdonalari: Valiylar Payg'ambarlarning ummatlaridir

34- وَلَمْ يَفْضُلْ وَلِيٌّ قَطُّ دَهْرًا     نَبِيًّا أَوْ رَسُولاً فِي انْتِحِالِ

 

Ma'nolar tarjimasi:

Qilingan da'volarda biror valiy hech bir zamonda nabiydan yo rasuldan aslo afzal bo'lmagan.

 

Nazmiy bayoni:

Valiy biror da'voda hech bir zamon,

Nabiy yo Rasuldan afzal bo'lmagan.

 

Lug'atlar izohi:

لَمْ nafiy, jazm va qalb harfi.

يَفْضُلْ ma'lum jahd fe'li.

وَلِيٌّ oilllikka ko'ra raf bo'lib turibdi. Lug'atda “yaqin bo'luvchi”, “to'xtovsiz ergashuvchi” kabi ma'nolarni anglatadi. Bu ism فَعِيلٌ vaznida bo'lganiga ko'ra unga ismi foil yo ismi maf'ul ma'nosini berish mumkin. Ismi foil ma'nosi berilsa: “Biror isyon aralashmasdan toat ibodati bardavom bo'luvchi”  ma'nosini anglatadi. Ismi maf'ul ma'nosi berilsa: “Alloh taoloning fazlu marhamati unga to'xtovsiz yog'ilib turgan”, ma'nosini anglatadi.

قَطُّ o'tgan zamon “istig'roqi” uchun keltirilgan zarfi zamon.

دَهْرًا bu kalima “zamon”, “asr” va “uzun umr”  ma'nolarini anglatadi. Bu erda zamon ma'nosi iroda qilingan. Zarflikka ko'ra nasb bo'lib turibdi.

نَبِيًّا maf'ullikka ko'ra nasb bo'lib turibdi. Lug'atda “xabardor qilingan” yo “xabar beruvchi” ma'nolarini anglatadi.

أَوْ – “tafsiyl” ma'nosida kelgan atf harfi.

رَسُولاً – ma'tuf. Lug'atda “elchi” ma'nosini anglatadi.

فِي “zarfiyat” ma'nosida kelgan jor harfi.

انْتِحِالِ – bu masdar o'ziga tegishli bo'lmagan narsani da'vo qilishga nisbatan ishlatiladi. Bu erda biror valiydan naql qilingan so'z yoki boshqalarning valiylar haqidagi so'zlari iroda qilingan. Ya'ni har qancha ulug'likka dalolat qiladigan da'volar bo'lmasin, valiy hech qachon payg'ambardan afzal bo'lmagan, deb e'tiqod qilish lozim. 

 

Matn sharhi:

Valiylar hech qachon biror-bir payg'ambarning martabasiga eta olmagan. Bunday e'tiqod qilishga ushbu hadisda ochiq-oydin dalolat bor:       

عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ قَالَ رَآنِي رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَمْشِي اَمَامَ أَبِي بَكْرٍ فَقَالَ يَا أَبا الدَّرْدَاءِ اَتَمْشِي اَمَامَ مَنْ هُوَ خَيْرٌ مِنْكَ فِي الدُّنْيَا وَ الآخِرَةِ مَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ وَلاَ غَرَبَتْ عَلَى أَحَدٍ بَعْدَ النَّبِيِّينَ وَالْمُرْسَلِينَ أَفْضَلَ مِنْ أَبِي بَكْرٍ.   رَوَاهُ أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَل

Abu Dardo roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mening Abu Bakrning oldida yurganimni ko'rdilar va: “Ey Abu Dardo, dunyoda ham, oxiratda ham o'zingdan afzal bo'lgan kishining oldida yurasanmi? Nabiylar va rasullardan keyin Abu Bakrdan afzalroq biror kishining tepasiga quyosh chiqmagan ham, botmagan ham”, – dedilar”. Ahmad ibn Hanbal rivoyat qilgan.    

Ya'ni barcha sahobalarning ulug'i, valiylar sultoni Abu Bakr roziyallohu anhu Nabiylar va Rasullardan keyin tursa, qolganlar shak-shubhasiz ulardan past darajada bo'ladilar.

Aslida, ushbu bayt ham karromiylar deb atalgan buzg'unchi toifaning qarashlaridan ommani ogohlantirish ma'nosida keltirilgan. Chunki valiy payg'ambarga ergashishi bilangina ushbu maqomga etishadi. Ergashuvchi esa ergashilgandan afzal bo'lmasligi hech kimga sir emas.  Qolversa, payg'ambarlar ma'sum va yomon xotimadan omonda bo'lgan zotdirlar.

Valiylar va ularning karomatlari haqida “Aqoidun Nasafiy” asarida shunday deyilgan:

كَرَامَاتُ الاَوْلِيَاءِ حَقٌ فَيُظْهِرُ الْكَرَامَةَ عَلَى طَرِيقِ نَقْضِ الْعَادَةِ لِلْوَلِىِّ مِنْ قَطْعِ الْمَسَافَةِ الْبَعِيدَةِ فِى الْمُدَّةِ الْقَلِيلَةِ وَظُهُورِ الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ وَاللِّبَاسِ عِنْدَ الْحَاجَةِ وَالْمَشْىِ عَلَى الْمَاءِ وَالطَّيَرَانِ فِى الْهَوَاءِ وَكَلاَمِ الْجَمَادِ وَالْعَجْمَاءِ وَغَيْرِ ذَلِكَ مِنَ الاَشْيَاءِ وَيَكُونُ ذَلِكَ مُعْجِزَةً لِلرَّسُولِ الَّذِى ظَهَرَتْ هَذِهِ الْكَرَامَةُ لِوَاحِدٍ مِنْ اُمَّتِهِ لاِنَّهُ يَظْهَرُ بِهَا اَنَّهُ وَلِىٌّ وَلَنْ يَكُونَ وَلِيًّا اِلاَّ اَنْ يَكُونَ مُحِقًّا فِى دِيَانَتِهِ وَدِيَانَتُهُ اَلاِقْرَارُ بِرِسَالَةِ رَسُولِهِ.

“Valiylar karomati haqdir. Uzoq masofani qisqa muddatda bosib o'tish, muhtoj paytda oziq-ovqat, ichimlik va kiyimlarning paydo bo'lishi, suv ustida yurish, havoda uchish, jonsiz va tilsiz narsalarning gapirishi va bulardan boshqa narsalarni (Alloh taolo)  valiyga g'ayrioddiy yo'lga ko'ra paydo qiladi. Ummatlaridan biriga karomat sifatida paydo bo'lgan ushbu narsalar payg'ambarga mo''jiza bo'ladi. Chunki o'sha karomat sababli uning valiy ekani zohir bo'ladi. Valiy faqat va faqat o'z diyonatida haqiqiy bo'lishi bilan valiy bo'la oladi. Uning diyonati esa payg'ambarining payg'ambar ekaniga iqror bo'lishidir”[1]

Ha, valiylar payg'ambarlarning ummatlaridirlar, ular payg'ambarlari keltirgan shariatni mahkam tutib yashashga boshqalardan ko'proq intiladigan zotlar bo'lganlar. Ularning barchalariga Alloh taoloning rahmati bo'lsin.

 

 

KYeYINGI MAVZU:

Valiylar sultoni haqida

 

[1] Sa'duddin Taftazoniy. Sharhu aqoid. – Misr: “Maktabatul Azhariy”, 2000. – B. 131.

 

Kutubxona
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Farzandimiz yosh, katta bo‘lgach o‘qir

23.12.2024   835   3 min.
Farzandimiz yosh, katta bo‘lgach o‘qir

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

 

أَلْعِلْمُ فِى الصِّغَرِ كَالنَّقْشِ فِى الْحَجَرِ

Yoshlikda olingan bilim toshga o‘yilgan naqsh kabidir.

Ilm olish uchun eng afzal davr bu insonning yoshlik chog‘idir. Chunki yoshlikda bolaning xotirasi kuchli bo‘ladi. Bu vaqtda olingan ilm bola xotirasida uzoq vaqtgacha saqlanib qoladi. Shuningdek, yoshlikda har xil tashvish va yumushlardan uzoq bo‘lgan bolaning fikri faqat o‘qishda bo‘lib, natijada u ilmni yaxshi o‘zlashtiradi. Katta bo‘lib, ishlari ko‘paygach, fikri bo‘linadi yoki ilm olishga vaqt ajratolmay qoladi.

Afsuski, aksariyat bolalar ayni ilm olish payti kelganda ham o‘yin-kulgi va bekorchi mashg‘ulotlar bilan ovora bo‘lib yuraveradilar. Ota-onalari ham: “Hali farzandimiz yosh, katta bo‘lgach o‘qir”, deya bunga beparvo qaraydilar. Aslida bola taxminan 3-4 yoshlarida xotirasi eng yaxshi ishlaydigan davr bo‘ladi. O‘sha paytdan boshlab, bolani sekin-asta ilmga jalb qilish yaxshi natija beradi.

So‘zimizni dalili sifatida bir misol keltiramiz. Mashhur alloma bobomiz Abu Ali ibn Sino 4 yoshida Qur’oni karimni to‘liq yod olgan. Bundan tashqari, tarix, falsafa, tibbiyot, mantiq va boshqa fanlarni chuqur o‘zlashtirgan. O‘n sakkiz yoshigacha hayotida kerak bo‘ladigan barcha ilmlarni mukammal o‘rganib, mashhur olim, tabib darajasiga ko‘tarilgan. Bundan kelib chiqadiki, ota-onalar farzandlarini yoshlik davridan unumli foydalanib, kerakli ilmlarni egallashlari uchun qulay sharoitlarni ta’minlab berishlari lozim.

 

مَنْ لَمْ يَتَعَلَّمْ صَغِيرًا لَمْ يَتَقَدَّمْ كَبِيرًا

Kim yoshlik chog‘ida ilm olmasa, katta bo‘lganida yuksalmaydi.

Ushbu maqolni ikki xil ma’noda tushunish mumkin:

1. Kim yoshlik chog‘ini g‘animat bilib, ilm egallamasa, katta bo‘lganida bunga iloj topa olmaydi. Kishining yoshi keksaygan sari uning xotirasi pasayishi ham bor haqiqat.

2. Kim yoshligida ilm olmasa, katta bo‘lganida biron pog‘onaga ko‘tarila olmaydi, insonlar orasida ham eng keyingi o‘rinda turadi, chunki uning ilm-ma’rifati yo‘q. Ilm insonni yuksaltiradi va ravnaq topishiga yordam beradi. (Lekin, o‘rni kelganida shuni ham aytib qo‘yish lozimki, ilm faqat biron martabaga erishish uchungina o‘rganilmaydi).

 

يُطَيَّبُ القَلْبُ لِلْعِلْمِ كَمَا تُطَيَّبُ الأَرْضُ لِلزِّرَاعَةِ

Yer ekin ekish uchun tozalangani kabi qalb ham ilm uchun tozalanadi.

Ilmning makoni qalbdir. Ma’lumki, ilm ezgulik va nurdir. Kishi ilmni puxta egallash uchun qalbini turli xil ma’naviy illatlar, jumladan kibr, hasad, gina, kudurat, g‘iybat va shu kabilardan tozalashi lozim. Ushbu kamchiliklar bor qalbga ilm yaxshi o‘rnashmaydi, tezda unutiladi yoki biron manfaat keltirmaydi. Shuning uchun ilm olishga kirishayotgan kishi birinchi navbatda qalbini tozalashi, so‘ngra yaxshi niyat bilan ilm tahsliga o‘tishi kerak.

Bola yoshligida xotirasi kuchli, qalbi toza va beg‘ubor bo‘ladi. Bunday paytda olingan ilm har taraflama pishiq va mustahkam bo‘ladi. Demak, ota-onalar bu borada mas’uliyatliroq bo‘lsalar, farzandlarining kamolga yetib, olim bo‘lib, dini va yurtiga foydasiga tegadigan chin inson bo‘lishida hissa qo‘shgan bo‘ladilar.

 

Odilxon qori Ismoilov

 

Maqolalar