Tobein olimlardan Abul Asvad ad-Dualiy hikoya qiladi: Hazrati Umarning xalifalik yillarining birida Madinaga borgandim. O'sha kunlarda Madinada bir kasallik paydo bo'lgandi, insonlar bir-birining ortidan o'layotgan edilar. Hazrati Umarning yonida o'tirgandim. Shu vaqt u erdan bir tobut ko'tardilar. Shu erda hozir bo'lganlar o'lgan odam haqida chiroyli so'zlarni so'zladilar. Shu chokda hazrati Umar: "Qabul bo'ldi”, dedi. So'ngra yana bir tobut ko'tarildi. Bu tobutdagi odam haqida ham chiroyli gaplarni aytdilar. Hazrati Umar yana: “Qabul bo'ldi”, dedi. Undan keyin uchinchi tobut ko'tarildi. Bu safar musulmonlar o'lgan odam haqida yomon gaplarni gapirdilar. Hazrati Umar yana: "Qabul bo'ldi”, dedi. Men undan ajablanib:
- Nima qabul bo'ldi, ey mo'minlarning amiri? - deb so'radim. Hazrati Umar bunday javob berdi:
- Men Rasululloh sollallohu alayhi va sallam o'rgatganlari kabi so'zladim. U zot bunday marhamat qilgan edilar: "Har qanday musulmon haqida to'rt kishi "yaxshi odam edi", desa Alloh uni jannatiga kiritadi". Shu gapni aytganlaridan keyin u zotga bir necha savollar bergan edik.
– Uch kishi uning yaxshi odam ekanini so'zlasa nima bo'ladi, yo Rasululloh?
– Uch kishining yaxshi deyishi hukmi ham shunday bo'ladi, - dedilar.
- Ikki kishi yaxshi desa-chi? - deb so'rashda davom etdik.
– Ikki kishining yaxshi deyishi ham shu hukmdadir, - dedilar. Keyin Payg'ambar alayhissalomdan bir kishining yaxshi deyishi-chi? deb so'rashdan hayo qildik.
«Sahobadan 101 xotira» kitobidan.
Davlatimiz rahbarining shu yil 14 martdagi “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga ko‘ra, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita, Imom Moturidiy, Imom Buxoriy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi, Islom sivilizatsiyasi markazi, O‘zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan tashkil etilgan anjumanda dunyoning o‘ttizga yaqin davlatidan muftiylar, islomshunos va dinshunos olimlar, diniy-ma’rifiy soha vakillari ishtirok etmoqda.
Anjuman munosabati bilan o‘tkazilgan brifingda Din ishlari bo‘yicha qo‘mita axborot xizmati rahbari – matbuot kotibi Ilhom Ma’rupov konferensiya va uning doirasidagi tadbirlar haqida ma’lumot berdi.
– Mamlakatimiz taraqqiyotining yangi bosqichida O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan jamiyatda diniy bag‘rikenglik, millatlararo totuvlik va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash, buyuk alloma va mutafakkirlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish bo‘yicha puxta o‘ylangan izchil islohotlar amalga oshirilmoqda, – dedi I.Ma’rupov. – Ushbu ezgu ishlarning uzviy davomi sifatida 2025 yil 29-30 aprel kunlari Samarqand shahrida “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya o‘tkazilmoqda.
So‘nggi yillarda diniy-ma’rifiy sohada amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar natijasida O‘zbekistonda moturidiyshunoslik ilmiy maktabi shakllandi, desak to‘g‘ri bo‘ladi.
Konferensiyaning ahamiyati va dolzarbligi haqida gapirganda bugungi kunda quyidagi omillar Imom Moturidiy va moturidiylik ta’limotini chuqur o‘rganishni taqozo etayotganini alohida qayd etish lozim:
– muqaddas islom dini niqobi ostida faoliyat yuritayotgan radikal guruhlar harakati kuchayib borayotgan bugungi sharoitda xalqaro maydonda Imom Moturidiy ta’limotini o‘rganishga e’tibor oshmoqda;
– moturidiylik maktabining bag‘rikeng g‘oyalari, asrlar davomida mintaqamiz xususiyatlariga mos holda shakllangan insonparvar ta’limoti radikalizmga qarshi kurashning ta’sirchan va samarali vositasi sifatida baholanmoqda.
Konferensiya 3 ta shu’bada faoliyat olib boradi:
Birinchi shu’ba “Imom Moturidiy va uning izdoshlari ilmiy merosining islom ilmlari rivojidagi o‘rni” mavzuiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda Imom Moturidiy, moturidiy allomalari va izdoshlari hayot yo‘li, Movarounnahr kalom ilmi maktabi rivojlanish tarixi haqida bahs-munozaralar, ilmiy muzokaralar bo‘lib o‘tadi.
Ikkinchi shu’ba “Moturidiylik ta’limotida umuminsoniy qadriyatlar talqini” mavzuida bo‘lib, u Moturidiylik ta’limotida ilgari surilgan g‘oyalar, jumladan, bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat nazariyalarining shakllanishiga oid munozaralarni o‘z ichiga oladi.
Uchinchi shu’ba “XXI asrda moturidiylik ta’limotining ahamiyati” mavzuiga bag‘ishlangan bo‘lib, u Imom Moturidiy va uning izdoshlari ilmiy merosida ko‘tarilgan mavzularning bugungi kundagi dolzarb muammolarni hal qilishdagi ilmiy va nazariy ahamiyatiga oid bahs-munozaralarni qamrab oladi.
Anjuman yakunida Imom Moturidiy ilmiy merosi va moturidiylik ta’limotini o‘rganishni yangi bosqichga olib chiqish bo‘yicha nufuzli olimlarning taklif va tashabbuslari asosida yakuniy deklaratsiya qabul qilinadi.
Bugun anjuman qatnashchilari uchun Samarqand shahridagi muqaddas qadamjolar va tarixiy-madaniy yodgorliklarga sayohat ko‘zda tutilgan.
G‘.Hasanov, A.Isroilov (video), O‘zA muxbirlari