Inson tabiatan unutishga va g'aflatda qolishga moyildir. Dunyo esa yolg'on va bekorchi his-tuyg'ulardan iborat. Agar insonda g'aflat, unutish va dunyo matohlariga bo'lgan muhabbat jamlansa, o'sha qalb qotib boradi, nafs esa osiylik qila boshlaydi. Shu sababdan Alloh taologa bo'lgan iymoni zaiflashib, oxirat diyoriga bo'lgan rag'bati kamayib boradi. Butun o'y-xayoli dunyo bo'lib qoladi. Dunyo uchun elib yuguradi, unga erishish uchungina yashay boshlaydi.
Endi shu holat butun insoniyat orasida tarqalsachi?! Unda, buyuk bir ofatga yo'liqqan bo'ladi. Chunki ular bir-birini eydigan, zaiflariga rahm-shafqat qilmaydigan, uzoq-yaqinlarining haqlariga rioya qilmaydigan vahshiy hayvonga aylanib borayotgan bo'ladi.
Shu sababli Alloh taolo bandalariga payg'ambarlar yuboradi, ularga O'zining tavhidini bildirish, to'g'ri yo'lga yo'llash uchun shariatlar joriy qiladi. Alloh taoloning rahmati sababli insonlar bir-birlariga mehr ko'rsatadi, o'zaro silayi rahm qiladilar. Kuchlilari zaiflariga shafqatli bo'ladi. Kattalari kichiklarini izzat qiladi. Mana shu go'zal sifatlar bilan iymon va islom ahllari ziynatlanib boradilar. Qachonki mana shu maqtalgan sifatlar musulmon kishida yo'qola boshlasa, ular o'rnini dunyo ziynatlariga bo'lgan muhabbat egallaydi.
Har yili ramazon oyi kirishi bilan musulmonlar qalbida unga bo'lgan sog'inch va ishtiyoq kuchayadi. Dangasaliklar ketib, ibodatga bo'lgan harislik ortadi. Qayerga qaramang musulmonlarni infoq-ehson qilayotgan, iftorliklar ulashayotgan holda topasiz. Ramazon oyida dunyo havaslari bilan emas, oxirat zaxirasi ila yashay boshlaydilar. Zero, Alloh taolo ramazon oyining ro'zasini ham aynan shuning uchun farz qilgan.
Salafi solihlarimizdan birlaridan so'rashdi: "Ramazon ro'zasi nima uchun joriy qilingan?". U kishi javob berdi: "To'qlar ochlik ta'mini totib ko'rib, qorni och kishilarni unutub qo'ymasliklari uchun".
Ro'za saxovatga va ehsonga eltuvchi yo'ldir. Alloh taolo buyurganidek ro'za tutgan kishi ramazon oyi davomida fahsh so'zlar-u ishlardan uzoq bo'ladi. Haromga boqmaydi. Yon-atrofidagilarning holidan xabar oladi. Amallarini bajarishda Rosululloh sollallohu alayhi vasallamdan o'rnak oladi. U zot sollallohu alayhi vasallam doim go'zal namuna bo'lganlar. Alloh taolo buyurgan amallarni o'zlari amalda ko'rsatib berganlar. Sahobalar va ulardan keyin yashab o'tgan tobeinlar ana shu manhaj asosida hayot kechirishgan.
Ibn Umar roziyallohu anhu dasturxonida miskin bo'lmasa taomlanmas edilar. Ahllari bilan ovqatlanib o'tirsalar, biror miskin ovqat so'rab kelsa, idishdagi bor taomni unga berib yuborar, oilalari esa idishda qolib ketgan taom qoldiqlari bilan kifoyalanishar edi.
Imom Shofeiy rohimahulloh aytardilar: "Ramazon oyida Rosululloh sollallohu alayhi vasallamga iqtidoan ko'proq och yurgan kishini, faqat o'zini tutib oladigan darajada taomga ehtiyoji bo'lishini, bu oyda ko'proq ro'za va namozlar bilan mashg'ul bo'lishini yaxshi ko'raman".
Ramazonni saxovat oyi dedik, chunki to'q kishi bu oyda ro'za tutarkan, ochlikni his qiladi. Shu sababli och qolganlarga taom ulashadi. Agar ro'za tutmasa, ochlarning ahvolini qayerdan ham bilardi?!
Boy odam ham shunday, u ham ro'za tutarkan, faqirlarning holatlarini ko'z oldidan o'tkazadi va molidan zakot beradi, saqada qiladi.
Mo'min banda uchun ramazon ayni fursatdir. Bunday kunlarda g'ofil qolgan banda, ramazondan keyin xayr-barakaga erisha olmaydi.
Zero, Muhammad sollallohu alayhi vasallam: "O'zi to'q bo'lib, qo'shnisi och qolgan haqiqiy mo'min emas", deb aytganlar.
“Hadis va islom tarixi fanlari” kafedrasi mudiri F.Homidov
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Imom Muslim, Abu Dovud va Molik vidolashuv haji hadisida Jobir roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar:
"Ayollar haqida Allohdan qo‘rqinglar! Chunki sizlar ularni Allohning omonati ila olgansiz. Ularning farjlarini Allohning kalimasi ila halol qilib olgansizlar. Sizlar uchun ularning zimmasida siz yomon ko‘rgan biror kishiga to‘shaklaringizni bostirmaslik majburiyati bor. Agar o‘shani qilsalar, ularni achitmaydigan qilib uringlar. Ular uchun sizning zimmangizda ma’ruf yo‘l bilan rizqlari va kiyimlari majburiyati bor".
Muoviya Qurayshiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Yo Allohning Rasuli, bizning birimizda xotinining nima haqqi bor?» dedim.
«Qachon taomlansang, uni ham taomlantirasan. Qachon kiyim kiysang, uni ham kiyintirasan. Yuziga urmaysan. Qattiq so‘kmaysan va uydan boshqa joyda hijron qilmaysan», dedilar u zot alayhissalom (Abu Dovud va Nasoiy rivoyat qilishgan).
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:
«Hind binti Utba: «Allohning Rasuli, Abu Sufyon o‘ta baxil odam, menga va bolamga kifoya qiladigan narsani bermaydi. Faqat unga bildirmay olsamgina bo‘ladi», dedi.
«O‘zingga va bolangga yetarlisini to‘g‘rilikcha ol», dedilar u zot alayhissalom (Ikki shayx rivoyat qilishgan).
Barcha ulamolar ayollarning nafaqasi erlariga vojib bo‘lishiga ittifoq qilganlar.
Aqlga solib ko‘rilganda ham, ayol kishi erning xizmatlarini qilganidan keyin, uning izmida bo‘lganidan keyin, albatta, uning nafaqasi erga vojib bo‘ladi-da!
Uning miqdori ikkisining holiga qarab bo‘ladi. Ikkisi boy bo‘lsa, boyniki, kambag‘al bo‘lsa, kambag‘alniki bo‘ladi. Er boy, xotin kambag‘al yoki aksincha bo‘lsa, ikki holning o‘rtasida bo‘ladi. Agar xotin otasining uyida bo‘lsa ham yoki erning uyida bemor bo‘lsa ham.
Erga xotini uchun vojib nafaqalar besh qismdir:
1. Taom.
Bunga oziq-ovqat, ichimlik va ovqatga qo‘shib yeyiladigan narsalar (sirka, yog‘ va shunga o‘xshash) hamda ovqat pishirish uchun ketadigan barcha narsalar kiradi. Taomning miqdori yetarli bo‘lishi kerak, mazkur miqdor erning boy-kambag‘alligiga qarab belgilanadi.
2. Kiyim.
Yetarli darajada, bir sidra kiyim-bosh doimo bo‘lishi kerak. Hanafiy va shofe’iy mazhablarida: «Har olti oyda bir sidra yangi kiyim olib beriladi», deyilgan.
3. Maskan.
Er o‘z xotinini maskan bilan ta’minlashi vojib. Maskan erning moliyaviy imkoniyati saviyasida bo‘ladi. Shu bilan birga, maskan to‘liq jihozlangan bo‘lishi shart. Unda yashash uchun kerakli har bir narsa bo‘lishi lozim.
4. Agar xotin xizmatkor ishlatib yuradigan toifadan bo‘lsa, xizmatkor solib berish ham uning nafaqasiga kiradi.
5. Tozalik asbob-anjomlari va uyning kerakli matohlari.
Agar er moli bo‘la turib, nafaqa bermasa, qozi uni qamashga hukm chiqaradi. Xotin talab qilsa, boshqa mulklari sotilib, uning nafaqasi beriladi. Er noilojlikdan nafaqa bera olmasa, qamalmaydi.
«Ulardan asoingni ko‘tarma va ularni Allohdan qo‘rqishga chaqirib turgin».
Ya’ni ahli ayoling sening haybatingni doimo sezib tursin. Ulardan sodir bo‘ladigan har bir noshar’iy ishni e’tiborsiz qo‘ymasligingni unutmasinlar.
Sen ularni doimiy ravishda Alloh taologa taqvo qilishga chaqirib tur. Bu ishda juda ko‘p yaxshiliklar bor.
«Yaxshilik va silai rahm» kitobi 1-juz.