Niderlandiyaning «Diplomat Magazine» jurnalida «Moturidiy ta'limotining izdoshi» sarlavhasi ostida Abu Muin Nasafiyga bag'ishlangan maqola nashr etildi, deb xabar bermoqda «Dunyo» AA.
Mustaqillik sharofati bilan olimlar Abu Muin Nasafiy hayoti va ijodini ilmiy asosda o'rganishga muvaffaq bo'ldi, deb ta'kidlanadi materialda.
O'zbekiston Prezidenti diniy arboblar bilan muloqotda bugungi kunda o'zbek xalqining buyuk ajdodi asarlari katta ahamiyatga ega ekani va ularni nashr etish, mazmun-mohiyatini yosh avlodga etkazish zarurligini ta'kidlaydi. Ushbu majmuada, shuningdek, Samarqand qog'oziga yozilgan Qur'oni Karimning qo'lyozma nusxasi saqlanadi. Prezident Shavkat Mirziyoev bunday kitoblar o'zbek xalqining bebaho merosi ekani, ularni kelajak avlodlarga etkazish kerakligini ta'kidladi, deb qayd etadi muallif.
Shuningdek, maqolada mashhur ilohiyotshunos va mutafakkir Abu Muin Nasafiy 1027 yilda Nasaf (hozirgi - Qarshi) shahrida tug'ilgani va shu erda tahsil olib, bilimini oshirgani ma'lum qilingan.
«U XI asr aqida ilmining yorqin vakillaridan biridir, - deb e'tirof etadi nashr. - Abu Muin Nasafiy Abu Mansur Moturidiy asos solgan Moturidiya ta'limoti rivojida muhim rol' tutgan. Nasafiy o'z asarlarida Islom haqidagi noto'g'ri tushunchalarga oydinlik kiritgan, diniy fanatizmga qarshi kurashgan. Islomshunos olim 1114 yilda Samarqandda vafot etgan va Qarshi tumanidagi Qovchin qishlog'ida dafn etilgan».
Abu Muin Nasafiy - Abu Mansur Moturidiy asos solgan Moturidiya ta'limotining tarqalishiga katta hissa qo'shgan buyuk ilohiyotshunoslardan biridir.
Buyuk ilohiyotchilar Abu al-Hasan al-Ashariy va Abu Mansur Moturidiyning shogirdi Abu Muin Nasafiy kalom ilmining turli yo'nalishlarida 15 ga yaqin asar yozgan. «Al-Umda fi usulil-fiqh» («Fiqh usullari tayanchi»), «Tabsiratul-adilla fi ilmil-kalom» («Kalom ilmidagi dalillar ko'zgusi»), «At-Tamhid li qavoidit-tavhid fiy ilmil-kalom» («Kalom ilmidagi tavhid qoidalar uchun yagona kitob»), «Olim va mutaallim» («Olim va ilm o'rganuvchi»), «Izoh va mahajja li kavnil-aql hujjatan» (“Aql dalilligini izoh va hujjatlar bilan asoslash»), «Manohijul-aimma fil-furu'» («Imomlarning huquqshunoslik bo'yicha tutgan yo'llari»), «Mu'taqidot» («E'tiqodlar») asarlari shular jumlasidandir. Ushbu asarlar qo'lyozmalari bugungi kunda O'zbekiston Fanlar akademiyasining Sharqshunoslik institutida saqlanadi.
Abu Muin Nasafiy ilmiy merosi islom falsafasining eng qimmatli manbalardandir. Mutafakkir asarlarining qo'lyozmalari Dubay, Damashq va Iskandariya kutubxonalarida ham saqlanadi. Shuningdek, uning asarlari 1886 yilda Bag'dodda va 1908 yilda Qohirada nashr etilgan.
Maqola ta'kidlanishicha, dunyo kutubxonalarida saqlanayotgan Abu Muin Nasafiy asarlari orasida «Din asoslarini imom Abu Mansur Moturidiy ta'limotiga muvofiq dalillar bilan izohlash» nomli kitobi ham bor. Olimning «Bahrul-kalom» («Kalom dengizi») asari Moturidiy ta'limotining asosiy manbalaridan biridir.
O'zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.
Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun ham keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.
«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan