Bugun jamiyatimizda uchrayotgan o'z joniga qasd qilish ko'pincha vasvasaga berilishdan kelib chiqmoqda. Bu illatning oldini olish uchun o'lim haqidagi yondashuvimizni to'g'rilab olishimiz darkor.
O'lim bu har bir insonning hayotdagi oxirgi nafasi, hisob qilinadigan vaqt, qabr, jannat bog'laridan bir bog' yoki do'zax chohlaridan bir choh bo'lishini isbotlaydigan holatdir. Uning haqiqiy ma'nosini tushunib, his etgan bobo, buvilarimiz bo'lar-bo'lmasga bu so'zni aytishdan o'zlarini saqlaganlar. Shuning uchun ham xalqimiz vafot etgan kishiga nisbatan to'g'ridan-to'g'ri “o'lim” so'zini qo'llamaydi. Balki “Falon kishi dunyodan o'tibdi”, “Bo'lmay qolibdi”, “Omonatni topshiribdi” kabi iboralarni ishlatish urfga aylangan.
Bugun esa bu so'zga nisbatan engil munosabatda bo'lish bu illatning avj olishiga asosiy sababdir. Ayrimlar o'zaro hazillashib ham o'lim so'zini aytmoqda. Hatto ayrim onalar farzandlariga nisbatan qo'rqmasdan “o'lim” so'zini ishlatib, qarg'aydilar yoki dakki beradi.
Jiddiy sabablardan yana biri mehr-shafqat etishmasligidir. Doimo bir-birlari bilan chiqisha olmaydigan, arzimas sabab bilan urish-janjallar bo'laveradigan oilalarda o'sayotgan farzandlarning qalbi dunyoni oilasi timsolida tasavvur etadi. Bora-bora o'lim oddiy narsa, hayot qiyinchiliklaridan qutulish yo'li bo'lib tuyuladi unga.
Afsus, buning isbotini ko'rib, guvohi bo'lib turibmiz. Hali ongi mukammal shakllanib ulgurmagan ayrim maktab yoshidagi bolalarda ham o'z joniga qasd qilish holatining sodir bo'lishini ushbu sabablardan deb aytish mumkin.
Bu ofatdan saqlanish uchun Qur'oni karimda bunday marhamat qilinadi: “Taqvo qilganlarga shaytondan (biror) musibat etsa, (darhol Allohni) eslaydilar. Bas, o'shanda ular (haqni) ko'ruvchidirlar. Ularning do'stlari yo'ldan urishda ularga yordam beradilar. (Bu ishda) sustlik qilmaydilar” (A'rof surasi, 201–202-oyatlar).
Muqaddas dinimiz ta'limotida inson hayoti daxlsizligi, uning qadr-qimmatini asrash kabi muhim jihatlarga alohida e'tibor qaratilgan. Misol uchun, hadisi shariflarda inson o'zini o'ldirishi u yoqda tursin, hatto o'limni xayolga keltirishdan ham qaytarilgan. Jumladan, Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Sizlardan hech biringiz (o'ziga etgan ziyon sababli) o'limni orzu qilmasin...” dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).
Bu hayot imtihon maydonidir. Alloh taolo bu haqda Qur'oni karimning ko'plab oyatlarida xabar bergan. Jumladan, Balad surasida bunday deydi: “Haqiqatan, insonni (din va dunyo ishlarida mehnat va) mashaqqatda (bo'lish uchun) yaratdik” (4-oyat).
Darhaqiqat, sinovlarda chiniqqan insongina haqiqiy saodatga erisha oladi. Aks holda, inson bir martagina beriladigan hayot imkoniyatini qo'ldan boy berib, insoniy qadr-qimmati va iymonini shaytonning vasvasasiga aldanib poymol qilishi hech gap emas.
Inson hayotining barcha jabhalarida turli-tuman sinovlarga, qarama-qarshiliklarga to'qnash kelmasdan muvaffaqiyatga erisha olmaydi. Hayotda uchraydigan sinovlarning qarshisida tun qanchalik qorong'i yoki uzun bo'lmasin, albatta, fayzli tong otishini kutgandek dadil tura olish chin insoniy fazilatdir. .
Musulmon kishi boshiga tushadigan yaxshilik va yomonlik Alloh taolo tomonidan ekaniga iymon keltiradi. Busiz uning iymoni mukammal bo'lmaydi. Iymonning mazkur sharti nafaqat tilimizda, balki amalimizda ham o'z tatbiqini topishi lozim. Agar mana shu tushuncha mustahkam o'rin olsa, dunyo hayotida boshimizga tushadigan har qanday qiyinchiliklar qarshisida shoshib qolmaysiz.
O'tkir UMIRQULOV,
O'zbekiston xalqaro islom
akademiyasi magistranti
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
