Qozoq, o'zbek, arab, fors, turk va boshqa turkiy tillarda so'zlovchi filolog, sharqshunos va islomshunos olim Akram Habibullayev 90-yillarda Yaman va Liviyada arab tili tarjimoni bo'lib ishlagan, so'ng Buyuk Britaniyadagi Oksford islomshunoslik markazida tadqiqotchi bo'lib ishlagan, deb xabar beradi "Karavan" gazetasi. Keyin AQSh universitetlarida ilmiy ish olib bordi, 2000 yilda o'sha erga olim oilasi bilan ko'chib bordi.
– Men hozirgi Turkiston viloyatining Qarnoq qishlog'ida tug'ilganman. Bobom dindor ziyoli inson va Qur'onni yoddan biladigan hofiz edilar. Unga Sovet davrida ta'lim berish taqiqlandi. Lekin u menga va boshqalarga muqaddas bitiklar, arab yozuvi haqidagi bilimlarni yashirincha o'qitdi. Sovet maktabiga borganimda Qur'onni biroz o'qib, arab yozuvini tushunishim mumkin edi", - deydi Akram Habibullayev.
Sinfdoshlar arab tilida so'zlashgan bolakayga "mulla" deb ta'na qildilar va bir muddat Akram til o'rganishdan voz kechdi.
Ammo mavzuga bo'lgan muhabbat o'z samarasini berib, 1978 yilda suhbatdoshimiz Toshkent Davlat universitetining Sharqshunoslik fakul'tetiga o'qishga kirdi va 1994 yilda arab she'riyati tarixi bo'yicha dissertatsiyasini himoya qildi.
– Boshqa sohalarga ham qiziqdim. Mening loyihalarimdan biri XV asr boshlarida Suriyani bosib olish paytida Amir Temur bilan uchrashgan arab tarixchisi, faylasufi Ibn Haldunning tarjimai holini o'rganishdir. Qozog'iston va O'zbekistonda chop etilgan bu buyuk shaxslarning suhbatlarini o'zbek va rus tillariga tarjima qildim", - deydi Akram Habibullayev.
Hozirda qozog'iston va o'zbekistonlik hamkasblar, Ashirbek Mo'minov va Shovosil Ziyodovlar bilan birgalikda olim tasavvuf shayxi, kollektsioner va kitobsevar Hoja Muhammad Porsoning yo'qolgan kutubxonasini tiklash bilan band. XII asr oxiridan XIX asr o'rtalarigacha mavjud bo'lgan bu talon-taroj qilingan kutubxonada fan, adabiyot, madaniyat va islom dinining barcha tarmoqlariga oid kitoblar saqlangan. Zarralardan olimlar o'sha davr qo'lyozmalarini tiklamoqdalar, kitoblarning ayrimlari Toshkent, Buxoro, Olma-ota, Moskva, Sankt-Peterburg, Frantsiya va Pokistonda topilgan.
2007 yildan boshlab olim Indiana shtatining Blumington kichik shaharchasida yashaydi va mahalliy universitetda professor-bibliograf bo'lib ishlaydi. Darvoqe, bu Qo'shma Shtatlardagi Markaziy Osiyoni o'rganish bo'yicha butun bir departament tashkil etilib, tegishli pedagog kadrlar, shuningdek, qozoq, o'zbek, qirg'iz, turkman va mintaqaning boshqa tillaridagi tarixiy, siyosiy va boshqa mavzulardagi adabiyotlarni taqdim etgan sanoqli universitetlardan biridir.
O'zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati
Bir qishloqda jahli tez chiqadigan, o‘zini boshqa olmaydigan o‘spirin yigit bor ekan. Kunlardan birida otasi unga har gal jahli chiqqanida bir mix olib, uyning oldidagi daraxtga qoqishini aytdi.
O‘g‘il shunday qila boshladi. Bir necha mix qoqilgan daraxtni ko‘rib, yigitning unga rahmi keldi. O‘zini boshqarishni, sabrli bo‘lishni o‘rgandi. Daraxtga mix qoqmay qo‘ydi. Buni ko‘rgan ota endi o‘g‘liga qoqilgan mixlarni sug‘urib tashlashni buyurdi. O‘g‘il otasining aytganini bajardi.
Daraxtning yaralari bitib, o‘rnida chandiqlar paydo bo‘ldi. Ota o‘g‘liga:
– Qara, o‘g‘lim! Qoqilgan har bir mix bu daraxtni yaralagan edi. Ularni sug‘urib tashlagan taqdiringda ham, o‘rni, chandiqlari qoldi. Endi daraxtning ana shu joylari mo‘rtlashib, qurt tushadi va uni yemiradi.
O‘g‘il boshini egib qoldi. Ota so‘zida davom etdi:
– Bu-ku bir daraxt ekan, Alloh taolo azizu mukarram qilib yaratgan inson zotining qalb atalmish daraxtiga ham ba’zan til atalmish bolg‘a bilan so‘z atalmish mixlar qoqiladi. Garchi keyin xatolar tan olinib, uzr so‘ralib, u “mix”lar sug‘urib olinsa-da, o‘rnida chandig‘i, dog‘i qoladi... Sen o‘shanday mixlarni qoqishdan saqlan. O‘zingni idora qilishni, jahlingni jilovlashni o‘rgan!..
Darhaqiqat, inson qalbi go‘yo nafis bir oynaga o‘xshaydi. U darz ketsa, keyin hech qachon aslidagidek tiklanmaydi. Shunday ekan, har doim Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga o‘xshab muomila qilishni o‘rganaylik hech bo‘lmasa harakat qilaylik. Alloh hammamizni to‘g‘ri yo‘ldan adashtirmasin! Zero, ko‘ngil – Yaratganning nazargohidir.
Qudsiy hadislardan birida Alloh taolo: “Men sizlarning na suratingizga va na chiroylaringizga qarayman. Balki qalblaringizga qarayman va sizlardagi yaxshi xislatlardan rozi bo‘laman”, degan.
Akbarshoh Rasulov