Sayt test holatida ishlamoqda!
09 Yanvar, 2025   |   9 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:49
Peshin
12:35
Asr
15:31
Shom
17:15
Xufton
18:34
Bismillah
09 Yanvar, 2025, 9 Rajab, 1446

UCh MUBORAK OY DAVRI BOShLANDI

14.02.2021   2655   4 min.
UCh MUBORAK OY DAVRI  BOShLANDI

Rajab, Sha'bon, Ramazon – yangi bir
ma'naviy yuksalish davri

اعوذ بالله من اشيطان الرجيم
بسم الله الرحمن الرحيم
وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ


«Hamma-hammangiz birlikda Allohga tavba qilingizlar, ey mo'minlar, toki najot topgaysizlar» (24/Nur surasi, 31-oyat).


Hijriy 1442 yilgi Rajab oyining birinchi kuni bu gal milodiy 2021 yilning 13 fevral', shanba kuniga to'g'ri keldi; rajabning ettinchi kuni bu muborak oyning ilk jum'asidir. «Uch qutlug' oy» (rajab, sha'bon, ramazon) deb ataladigan bir nurli davr, ma'naviy xayr va baraka, fayz va fazilat mavsumi boshlandi.

Atoqli Naqshbaniya shayxi, marhum doktor, professor Mahmud As'ad Jo'shon hazratlari uy oylar kirib kelishi bilan bara insonlarni ogohlantirib, bu xushxabarni olamga yoyib, quytdagi so'zlarni aytar edilar:
“Biz bu yangi davrda o'zimizga qaytadan jilo berishimiz; kundan-kunga poklanib, yuksala-yuksala sha'bondan ramazonga komillik bilan o'tishimiz kerak; shunda – ham moddiy, ham ma'naviy-ruhiy jihatdan haqiqiy bayramga – iydi ramazonga erishamiz.

Ulug' orif zotlardan bo'mish hazrati Abdulqodir Giyloniy quddisa sirruhu (vafotlari hijriy 561, milodiy 1166) «Kunyatut-tolibiyn» nomli asarida yozadilar: «Rajab – tavba oyi; sha'bon – muhabbat oyi; ramazon esa qurbat va vuslat, ya'ni Haq taologa yaqinlik hosil qilish va etishish oyidir» .

Rajab gunoh ishlarni, zulm va jabrni tark etish; sha'bon solih amallar qilib, Alloh taologa sadoqatini ko'rsatish; ramazon esa haqiqat va huzur-halovatga erishish oyidir.

Rajab oyida sidqidildan qilingan tavba va solih amallar qabul bo'ladi; sha'bon oyida esa eski gunohlar avfu mag'firat qilinadi; ramazon oyida bandaga ilohiy ehson va ikromlar beriladi.

Shuning uchun ham, boshimizning toji, ko'zimizning nuri va ko'nglimizning sururi bo'lmish svevikli Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam bu uch oy haqida: «Rajab Allohning oyi, Sha'bon mening oyim, ramazon esa ummatimning oyidir» deb marhamat qilganlar. Hamma oylar ham Allohning oyidir. Lekin “Allohning oyi, mening oyim” deyilishi bu oylarning fazilati va qadr-qimmati yuksakligini bildirish uchundir.

Uluh vqaliylardan bo'lmish haxrati Zunnuni Misriy rahmatullohi alayh (vafoti hijriy 245, milodiy 859) aytadilarki: «Rajab urug' qadash oyi, sha'bon ungan ekinni sug'orish va parvarishlash oyi, ramazon esa o'rim-terim va hosilni yig'ishtirib olish oyidir».

Yilni bir daraxtga qiyoslaydigan bo'lsak, rajab o'sha daraxtning kurtak-yaproq chiqarishi; sha'bon gulga kirib, meva tugishi; ramazon esa pishib etilgan hosilning yig'ishtirib olinishidir.

Hulosa qilib aytganda, gunohkor, osiy, mujrim, g'ofil bandalarning egri yo'lni tark etib, to'g'ri yo'lga, botilni tark etib, haqiqatga, yomonlikni tark etib, yaxshilikka yuzlanishi, ya'ni tavbai nasuh qilishidir; ...Bandai ojizligini anglab, o'ylab ish qilishi, mas'uliyatni his etishi, aziz va jalil bo'lmish Rabbimiz Allohga mahbub va maqbul banda bo'lishga harakat qilishi... ...Namunai imtisolimiz, rahbarimiz Rasululloh janobimizga (sollallohu alayhi va sallam) xos xolis ummat bo'lishga intilishidir...

... Bu uch oy har yili takrorlanadigan buyuk bir imkon, bebaho fursat, eng maqbul onlar, oltin damlardir.

Bu muborak oyning har biri fazilatli kechalar bilan ziynatlangan: rajab oyining 26-kunidan 27-ga o'tar kechasi Me'roj kechasi, Sha'bonning 14-kunidan 15-ga o'tar kechasi Barot kechasi, muborak ramazonning 26-dan 27-ga o'tar kechasi Qadr kechasidir.
Ey aziz birodar, bu buyuk lutf, marhamatning qadriga eting! Tavba-tazarru mavsumini behuda o'tkazmang. Fursatni boy bermay, tanballik va g'aflatni quvib, g'ayratli bo'ling, Haq taologa yuzlaning. Uning keng marhamatiga talabgor, yo'lida qoim, zikrida bardavom bo'ling, chunki jami'i najot shundadir”.

 

Mirzo Kenjabek

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Salla va do‘ppi

9.01.2025   48   6 min.
Salla va do‘ppi

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Musulmonlar doimo ust-boshlariga pokiza va viqor beradigan kiyimlar kiyib keladi. Islom dini, ham tashqi, ham ichki poklikni shari’at talablariga muvofiq joriy qilgan. Alloh taolo go‘zaldir, go‘zallikni yaxshi ko‘radi. Salla ana shu tashqi ko‘rinishdagi go‘zallikning bir qismi bo‘lib, boshqa kiyimlarga qaraganda o‘ziga xos madaniyatni anglatadi. Salla musulmonlarning uzoq tarixga ega bosh kiyimi hisoblanadi. U boshga o‘raladigan mato bo‘lib, kishilar uni vaziyatga va jamiyatdagi urfga ko‘ra o‘rab yurishgan. Garchi uni o‘rashning bir necha usullari mavjud bo‘lsa ham, ma’lum shakli va rangi talab qilinmaydi.

Salla issiqdan, sovuqdan va chang to‘zondan himoyalanadigan bosh kiyimi bo‘lib, bu haqda mashhur tobe’iyn, «Nahv» fani asoschilaridan biri Abulasvad Duvaliy aytgan: “Salla jangda qalqon, issiqda soyabon, sovuqdan himoya, voizga viqor, turli tasodiflardan saqlovchi, inson qomatiga ziynatdur”. Qadimdan salla erkaklarning muruvvatini va qavm orasidagi obro‘-e’tiborini bildirgan.

Hatto hazrati Umar roziyallohu anhu, salla arablarning tojidur, deganlar. Salla kiyish borasida kelgan hadislar shari’at talab darajasida joriy qilishga yetadigan quvvatli emas, lekin Rasululloh alayhissalomning qavmlari odatiga ko‘ra salla o‘raganliklari siyratlari va kundalik holatlari borasida kelgan rivoyatlarda aytilgan bo‘lib, ulardan ba’zilarini keltirib o‘tamiz:

عن إبن عمر رضي الله عنهما مرفوعا” عليكم بالعمائم فإنها سيما الملائكة وأرخوها خلف ظهوركم”

Ibn Umar roziyallohu anhudan Nabiy alahissalomgacha yetib borgan sanad bilan rivoyat qilingan hadisda: “Sallalarni lozim tutinglar, zero bu farishtalarning siymosidur va uning peshini ortingizga tashlab olinglar”, deganlar.
 

عن ابن عباس رضي الله عنهما مرفوعااعتموا تزدادوا حلما

.Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilingan hadisda Nabiy alahissalom: “Salla kiyinglar, halimligingiz ziyoda bo‘ladi”, dedilar


عن ركانة قال رسول الله صلى الله عليه وسلمفرق بيننا وبين المشركين العمائم على القلانس

Salla o‘rash borasida O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi 833-cavolga javob bergan. Javobda shunday deyilgan:

“O‘tmishda ahli ilm va fazilatli kishilar va ko‘pchilik ma’rifatparvar ajdodlarimiz sallada yurishni odat qilganlar. Lekin shuni ham ta’kidlab o‘tishimiz kerakki, Rasuli akram alayhissalomning ushbu kiyinish odatlari shari’at buyrug‘i sifatida qabul qilinmagan. Biror bir olim salla kiymagan kishi gunohkor bo‘lishini aytmagan. Balki, Islom kelganida erkaklar sallada yurishlari urf-odatlardan biri bo‘lib, bu borada kofir ham musulmon ham barobar bo‘lgan. Bu haqda Iordaniya fatvo hay’ati ulamolari shunday deyishadi:


وأما لبس النبي صلى الله عليه وسلم العمامة وحمله العصا فهو فعل عادي وقع على عادة العرب ذلك الزمن، وليس فعلا تشريعيا يدل على الاستحباب ولا يتأسى به الناس.

“Payg‘ambarimiz alayhissalomning salla kiyishlari va hassa tutishlari odatiy fe’llaridan bo‘lib, o‘sha zamon arablarining urflariga binoan qilinar edi. Bu ishlar mustahablikka dalolat qiladigan va odamlar o‘rnak oladigan shar’iy hukmlardan emas”.

Bosh kiyimlaridan yana biri bu do‘ppidir. Har bir millatning o‘ziga xosligini bildirib turuvchi libosi bo‘lib, millatning madaniyati va ba’zi o‘rinlarda diniga ham dalolat qiladi. Shuning uchun ham har bir millat o‘zligini saqlab qolish uchun milliy kiyimlar, milliy urf-an’analar, bayramlarini saqlab qolishga harakat qiladi. Ayniqsa bosh kiyim boshqa liboslardan ko‘ra o‘ziga xos o‘rin tutadi, chunki inson tanasidagi a’zolar ichida bosh eng aziz a’zo hisoblanadi. Shu e’tibordan bosh kiyimni oyoq ostida qolib ketmasligiga alohida e’tibor qaratiladi.

Shar’iy kitoblarimizga ham do‘ppi masalasi kiritilgan bo‘lib, ulamolarimiz ba’zi oyatlar va hadislardagi ma’nolarning dalolatidan sababsiz bosh kiyim kiymay namoz o‘qish makruh deb aytganlar.

Alloh taolo A’rof surasi 26-oyatida: “Ey, Odam bolalari, batahqiq, sizlarga avratingizni to‘sadigan libos va ziynat libosini nozil qildik. Taqvo libosi, ana o‘sha yaxshidir. Ana o‘shalar Allohning oyat-belgilaridandir. Shoyadki eslasalar”.

Shayx Polonpuriy hazratlari oyatdagi taqvo libosi taqvodor kishi kiyadigan libosi deb tafsir qilgan.

A’rof surasining 31-oyatida: “Ey, Odam avlodi! Har bir masjid (namoz) oldidan ziynatlaringizni (kiyib) olingiz!”.

Mufassirlar ushbu oyatdagi ziynatdan murod – kishi uchun viqor bag‘ishlaydigan kiyimlar ekaniga ittifoq qilishgan.

Bosh kiyimsiz namoz o‘qish borasida O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi 109-cavolga javob bergan:

“Ko‘plab mo‘tabar ulamolar bundan bir necha asr muqaddam o‘z kitoblarida ushbu masalaga to‘xtalib, uning hukmini ochiq-oydin yozib ketganlar. Jumladan: Alloma Haskafiy o‘zining “Durrul muxtor” kitobida namozdagi makruh amallarni sanab, shunday degan:

وَصَلَاتُهُ حَاسِرًا  رَأْسَهُ لِلتَّكَاسُلِ, وَلَا بَأْسَ بِهِ لِلتَّذَلُّلِ ، وَلَوْ سَقَطَتْ قَلَنْسُوَتُهُ فَإِعَادَتُهَا أَفْضَلُ إلَّا إذَا احْتَاجَتْ لِتَكْوِيرٍ أَوْ عَمَلٍ كَثِيرٍ

“Namozxon (bosh kiyim kiyishga) erinchoqlik qilib, yalangbosh holda namoz o‘qishi namozning makruhlaridandir. Agar o‘zini xokisor tutish uchun shunday qilsa, zarari yo‘q. Agar bosh kiyimi (namoz asnosida boshidan) tushib ketsa uni qaytarib olishi afzaldir. Lekin, uni o‘rashga yoki ko‘p harakat qilishga ehtiyoj bo‘lsa, bunday qilmaydi”.

Qolaversa, bosh kiyim bilan namoz o‘qish odob, namozga hurmat hisoblanadi. Shuning uchun namozni bosh kiyim bilan o‘qish afzal”.

Murtazoyev Arabxon,
Toshkent Islom instituti talabasi.

Maqolalar