Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyul, 2025   |   19 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:21
Quyosh
05:02
Peshin
12:34
Asr
17:40
Shom
19:59
Xufton
21:33
Bismillah
14 Iyul, 2025, 19 Muharram, 1447

Bemazhablik soxta salafiylikning asosidir

13.01.2021   2068   8 min.
Bemazhablik soxta salafiylikning asosidir
Ba'zi  hozirgi yoshlar orasida shar'iy bilimlarni mukammal bilmaslik oqibatida, boshqalarga taqlid qilib yoki kimlarningdir gap so'zlariga uchib hanafiy mazhabidan kelgan  dalillarga gumon bilan qarab, inkor qilishgacha borishdi.  Bu aslida to'g'rimi?
Rasululloh solallohu alayhi vasallam hayotlik davrlarida sahobalar ichida qandaydir bir shar'iy tushunmagan masala chiqib qolsa, darxol u zotga murojaat qilib echimini topishar edi. Rasululloh solallohu alayhi vasallamning vafotlaridan so'ng sahobalar shar'iy savollar bo'yicha o'zlarinnig ichida mujtahid bo'lgan sahobalardan fatvo so'rardilar. Ibn Haldun  aytganlaridek: “Rasululloh alayhissalomning sahobalari ilmda bir-birlaridan farq qilar edilar. Ularning barchalari ham ahli fatvo bo'lmaganlar. Bu ish bilan faqat Qur'onning nosix va mansuxini, mutashobihini, muhkamini va boshqa ma'nolarini bilgan hofizi Qur'onlargina shug'ullanishgan. Chunki ular bu ilmni Nabiy solallohu alayhi vasallamdan yoki u zotning so'zlarini eshitgan, peshqadam bo'lgan sahobalardan olganlar. Shuning uchun ular “qorilar” deb atalgan”. 
Zero, sahobalar Rasululloh solallohu alayhi vasallamni ko'rib, u zotga vahiylar nozil bo'lishiga guvoh bo'lgan bo'lsalar-da, keyinchalik shariatda o'zlaricha amal qilishmagan, balki  o'zlaridan olimroq bo'lgan sahobalarga ergashgan. Chunki Alloh taolo “Nahl” surasi 43-oyatida aytadi:
 فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُون
“Bas, agar bilmasangiz, zikr ahlidan so'rang”.
Rasululloh sollallohu alayhi  vasallam faqih sahobalarini endigina Islom tarqala yotgan makonlarga yuborar edilar. Ular esa bu sahobaning ularga bergan har bitta fatvolariga, buyurgan amallari, ibodatlari, muomalotlari va halol-harom ishlaridan hammasiga unga ergashardilar. Ba'zan Kitob va Sunnatda dalili bo'lmagan ishlar bilan ro'baro' kelib qolishsa, unda faqih sahobaning o'zi ijtihod qilar va ijtihodidan kelib chiqib odamlarga fatvo berar, ular esa o'sha ishda unga taqlid qilar edilar. Bunga Payg'ambarimiz solallohu alayhi vasallam Muoz ibn Jabal roziyallohu anhuni Yamanga yuborganliklari haqidagi hadis dalil  bo'la oladi. Bundan tashqari, yana e'tiborli holat shuki, sahobalarning muftiylari hukmni zikr qilar ekan, fatvo so'rovchiga uning dalilini bayon qilib o'tirishmagan. Chunki shariat ilmidan bexabar bo'lgan avom uchun mujtahidning fatvosi xuddi mujtahid olim uchun Kitob va Sunnatdagi dalillar singaridir.
Tobe'inlar davrida esa ijtihod doirasi kengaydi, bu davrga kelib musulmonlar Rasululloh solallohu alayhi vasallamning sahobalari tutgan yo'lni tutdilar. Ya'ni o'zlarining  ichidagi mujtahidlariga ergashdi. 
Ibn Qayyum o'zlarining “A'lomul muvaqqi'iyn” kitoblarida shunday yozadilar: “Din, fiqh va ilm bu ummatga Abdulloh ibn Mas'ud, Zayd ibn Sobitning shogirdlari, Abdulloh ibn  Umar va Abdulloh ibn Abbosning shogirdlari orqali tarqaldi. Bas, odamlarning hammasi ana o'sha to'rt sahobalar orqali ilmli bo'ldilar. Madina ahlining ilmi   Zayd ibn Sobit va  Abdulloh ibn Umarning ashoblaridan, Makkaliklarning ilmi Abdulloh ibn Abbosning ashoblaridan, iroqliklarning ilmi esa Abdulloh ibn Mas'udning ashoblaridandir”.
Har bir zamonda xalifaning o'zi kimga muftiylikni topshirgan bo'lsa o'sha odamning ismini e'lon qildirar va yurtdagi hamma odamlarning diqqatini unga qaratar edi. Toki ular o'sha muftiylarga o'z savollarini bersinlar va diniy masalalarda ularga ergashsinlar. Ba'zida xalifa har-xil fatvolarni eshitib odamlar hayrat va iztirobga tushib qolmasliklari uchun o'zi tayinlagan kishidan boshqalarni fatvo berish bilan shug'ullanishdan qaytargan. 
Ibnul Imodning “Shazarot uz zahab” kitobida: “Makka bo'ylab fatvo berishlik Ato ibn Abu Raboh bilan Mujohidlarga belgilab berilgan edi. Halifaning jarchisi odamlar orasi da yurib ana shu ikkala imomlardan boshqa hech kim fatvo berish bilan shug'ullanmasin, deb jar solib chiqar edi.
Uzoq  zamonlar Makkaliklar mana shu ikkala imomning mazhabiga amal qildilar. Ato ham, Mujohid ham va ulardan boshqa imomlar ham xalifaning bu ishiga e'tiroz bildirmagan va hech birlari odamlarni aynan bitta imomning mazhabini ushlab olishdan qaytarmaganlar ham”.
Tobe'iynlar davrida ijtihodiy omillar sababli ikki asosiy mazhab – ray' va hadis  mazhabi o'zini namoyon qildi. Ra'y mazhabining Iroqdagi qutblaridan Alqama ibn Qays Naxa'iy, Masruq ibn Ajda' Hamadoniy, Ibrohim ibn Zayd Naxa'iy va Sa'id ibn Jubayrlardir. Iroq va uning yon-atrofidagi hamma kishilar hech bir qarshiliksiz ana shu mazhabga taqlid qilishar edi.
Hadis mazhabining Hijozdagi qutblaridan Sa'id ibn Musayyab Maxzumiy, Urva ibn Zubayr, Solim ibn Abdulloh ibn Umar, Sulaymon ibn Yasor va Abdulloh ibn Umarning mavlosi Nofe'lardir. Hijozliklar va Hijoz atrofidagi hamma odam hech bir qarshiliksiz mana shu mazhabga taqlid qilgan.
Ushbu ikkala maktabdan bir nechta mazhablar paydo bo'ldi. Barcha mazhablar ushbu to'rtta mazhabda jamlandi. Bular Hanafiy, Molikiy, Shofe'iy va Hanbaliydir.
Alloma Ibn Rajab rohimahulloh o'zlarining «To'rt mazhabdan boshqaga ergashganga raddiya» deb nomlangan asarlarida «Ko'plab mazhablar orasidan aynan shu to'rt mazhabning saqlanib qolishi xuddi Qur'oni Karimning etti qiroatdan faqat bir qiroati saqlanib qolishiga   o'xshaydi», -deganlar.
Mazhab deyilganda, asrlar osha mo'min-musulmonlar Alloh taoloning va Rasululloh solallohu alayhi vasallamning sunnatlari asosida ijtihod qilib topilgan, musulmonlar ommasi ittifoq qilgan, oqibati  yomon bo'lishidan qo'rqilmaydigan, U Zotning roziligiga erishtiruvchi yo'ldir.
“Mazhab” so'zi arabcha so'z bo'lib “yo'l”, “yo'nalish” degan ma'nolarni bildiradi. Shar'iy   istilohda esa “biror diniy masala, muammo bo'yicha muayyan mujtahid olimning fatvo chiqarish yo'lidir”. 
Mazhablar - go'yoki bir daryodan oqib kelayotgan  to'rt anhorga o'xshaydi. Ularning har birlari, o'z ijtihodlari bilan Janob Rasululloh solallohu alayhi vasallam olib kelgan shari'atdan hukmlar olishgan. Ularning bir masalada qarashlarining turlichaligi, ularni kelisha olmasliklaridan emas. Vaholanki, bu bilan shariatning barcha jabhasini qamrab olgan. Imom Molik rahimahulloh Madinada turib o'z mazhablarini shakllantirishda namozda qo'llarini ikki yonga tushirib o'qishlik dalilini quvvatlaganlar. Bu Imom Molikning bundan boshqa dalillari bo'lmagan, degani emas.
   Hanafiy mazhabi olimlari, namozda qo'lni kindik ostida bo'lishi to'g'risida o'z asarlarida, “Al-hidoya”, “Kanzu-daqoiq”, “Tabyinul-haqoiq”, “Al-bahrur-roiq”, “Fathul-qadir”, “Mabsut” kitoblarida ishonchli dalillarni keltirganlar. Hattoki, ko'zga ko'ringan tobe'inlardan Sufyon Savriy, ibn Rohavayh,  shofe'iylardan Abu Ishoq Marvaziy kabi olimlar, buni quvvatlashgan.  
Shuning uchun kim mazhabga ergashsa, xato qilmagan holda Qur'on va Sunnatga ergashgan bo'ladi. Alloh taolo barchamizni O'z yo'lidan adashtirmasin!
 
Jobir Elov
O'MI Buxoro viloyati vakili,
viloyat bosh imomi 
Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Yurtga qaytgan hojilar – ezgu ishlar boshida

12.07.2025   10463   2 min.
Yurtga qaytgan hojilar – ezgu ishlar boshida

2025 yilgi Haj safarida ishtirok etgan yurtdoshlarimiz “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” tashabbusi doirasida faol ish olib bormoqdalar. Ushbu tashabbus doirasidagi navbatdagi namunaviy-amaliy tadbir Farg‘ona viloyati Dang‘ara tumanida bo‘lib o‘tdi.


Tadbirda O‘zbekiston musulmonlari idorasi Farg‘ona viloyati vakili, viloyat bosh imom-xatibi Ubaydulloh domla Abdullayev ishtirok etib, tadbirga boshchilik qildi. “Sayyid Ahmadxon hoji” jome masjidida o‘tkazilgan yig‘ilishda tajribali imom-xatiblardan iborat Ishchi guruh tuzilib, ustuvor vazifalar belgilab olindi.


Ishchi guruh uch yo‘nalishda faoliyat olib bordi. Jumladan:


– Hajdan qaytgan ziyoratchilar ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarga jalb etildi;

– 65 ta oilaga borilib, ma’naviy suhbat va amaliy yordamlar ko‘rsatildi;

– 9 ta xonadondagi ruhiy-ma’naviy qiyinchiliklar o‘rganilib, maslahatlar berildi.

– Oilaviy kelishmovchilik sababli notinch bo‘lib turgan oilalarga suhbat va nasihatlar o‘tkazildi. Natijada 2 ta arazlashgan oila yarashtirilib, 1 ta ajrimning oldi olindi;

– Sudlanganlar, jazo muddatini o‘tayotganlar hamda ularning oilalari bilan muloqot qilindi.

– Nogiron va ehtiyojmandlar holidan xabar olinib, moddiy-ma’naviy ko‘mak ko‘rsatildi.


Tumanning Taptiqsaroy mahallasida yong‘in oqibatida zarar ko‘rgan xonadonni qayta ta’mirlash ishlari homiylar va hojilar ko‘magida boshlab yuborildi. Bosh imom-xatib Ubaydulloh domla ushbu xonadonga tashrif buyurib, muloqot qildi hamda tavsiyalar berdi.


Bundan tashqari, “Doimobod” mahallasidan bo‘lgan, nogironligi bor fuqaroning uyiga ham tashrif uyushtirilib, tugallanmagan uy qurilishi uchun zarur qurilish materiallari yetkazildi.


Peshin namozidan so‘ng Ishchi guruh tarkibidagi iqtidorli imom-xatiblar jamoatga ma’ruza qilib, tinchlik, osoyishtalik va xalq farovonligi uchun duo qildilar. 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Farg‘ona viloyati vakilligi
Matbuot xizmati

Yurtga qaytgan hojilar – ezgu ishlar boshida Yurtga qaytgan hojilar – ezgu ishlar boshida Yurtga qaytgan hojilar – ezgu ishlar boshida Yurtga qaytgan hojilar – ezgu ishlar boshida Yurtga qaytgan hojilar – ezgu ishlar boshida Yurtga qaytgan hojilar – ezgu ishlar boshida