Keyingi yillarda ulug' allomalar nomlari bilan bog'liq ziyoratgohlar, maqbaralar, masjid va madrasalarni asl holiga qaytarib, ularni qayta tiklash, obod qilish, milliy qadriyatlarimizni asrash, ajdodlarimiz xotirasini ulug'lash, ularga hurmat-ehtirom ko'rsatishga keng ko'lamda e'tibor qaratilmoqda.
Ulug' qadamjolardan biri Qo'shrabot tumanining Shova qishlog'idagi domla Kamoliddin Oxund nomidagi jome' masjiddir. Bu muhtaram zot haqida so'z yuritadigan bo'lsak, u kishi 1868 yilda ana shu qishloqda dunyoga kelgan. Domla Kamoliddin Oxund yoshligidan zehnining juda o'tkirligi, zukkoligi, qobiliyatliligi bilan ko'pchilikning nazariga tushadi. Bundan xursand bo'lgan akalari Jontemir va Halil u kishini Shova qishlog'ining yuqorisida joylashgan Pangat qishlog'idagi masjidga o'qishga beradilar. Bu masjidning o'sha paytdagi imom-xatiblari Buxoro madrasasasini bitirgan Mullo Usmon hamda Avliyoxo'ja eshon g'oyat iqtidorli bu yigitni o'z homiyliklariga olib, Buxoroi sharifdagi oliy madrasaga o'qishga yuboradilar. 1904 yilda madrasani bitirib chiqadi. O'tkir qobiliyati va iqtidori tufayli uning nomi elga, hatto arab mamlakatlariga ham taraladi. Shu bilan birga domla Kamoliddin Oxundning avliyolik sifatlari yorqin namoyon bo'lib, Naqshbandiya tariqati bo'yicha o'ttiz ikki avliyo sifatida musulmon olamida tilga olinadi. Eski mustabid tuzim davrida qattiq ta'qib qilinishiga qaramasdan uyiga ziyoratga keluvchilarning keti uzilmasdi. Domla islom ma'rifatini, dinu diyonatni har qanday xuruju to'fonlardan saqlab qolishga va keyingi avlodlarga etkazishga o'zining salmoqli hissasini qo'shgan. Shuningdek, xalq orasida qisqacha Domla Kamol nomi bilan mashhur bo'lgan bu zot o'zining ilmi, kamtarona hayot tarzi, topganini xalqqa tarqatish odati bilan shuhrat topgan. Domla Kamoliddin Naqshbandiya-A'liya tariqati murshidi ham bo'lgan.
Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, xususan muqaddas dinimiz qayta tiklangandan keyin yurtimizdagi ko'plab ulug' ajdodlarimiz qatori Domla Kamoliddin Oxundning ham dinmiz, el-yurt oldidagi xizmatlari o'z ro'yobini topdi, uning buyukligi yanada yorqinroq namoyon bo'la boshladi. Shova qishlog'idagi uy-joylari asl holiga keltirildi, masjidi, bog'-rog'lari zamonaviy tarzda qayta qurildi, obodonlashtirildi. 2002 yilda bu joy uy-muzeyiga aylantirildi. Uning ochilish tadbirida o'sha vaqtda Samarqand viloyatining bosh imom-xatibi bo'lib ishlab turgan, hozir kunda O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy hazratlari Usmonxon Alimov ham ishtirok etgan.
Shuningdek, Usmonxon Alimov hazratlari va Samarqand ziyolilaridan biri guruhining tashabbusi bilan 1998 yil Samarqand shahrida yangi masjid Adliya boshqarmasi ro'yxatidan o'tkazilib, unga “Domla Kamoliddin” deya nom berilgan edi.
Oradan bir necha yillar o'tib, Qo'shrabot tumanidagi “Domla Kamoliddin Oxund” masjidi va u zotning maqbarasi yana ham obodonlashtirildi. 2020 yil fevral' oyida viloyat rahbarlari hamda diniy idora va Samarqand viloyat vakilligi tashabbusi bilan ushbu xayrli ishga kirishilgan edi. O'tgan davr mobaynida yangi masjid binosi qad rostladi. Domla Kamoliddin Oxundning maqbarasi obodonlashtrildi.
Olib borilgan ishlar bilan yaqindan tanishish maqsadida O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlari Qo'shrabot tumani, Shova qishlog'ida bo'ldilar. Hazrat, allomaning maqbaralarida olib borilgan qurilish, obdonlashtirish ishlari, yangi bino qilingan masjid va tahoratxonani ko'zdan kechirdilar. Shu erda mahalliy aholi, namozxonlar bilan suhbatlashib, yurtimizda olib borilayotgan ijtimoiy, ma'rifiy islohotlar, dinimiz ravnaqi yo'lida amalga oshirilayotgan ishlar, ulug' allomalarimizning ilmiy meroslarini o'rganish bo'yicha yo'lga qo'yilgan chora tadbirlar haqida so'z yuritdilar. Shundan so'ng vatanimiz tinchligi, xalqimiz farovonligi, o'tgan ajdodlarimizning haqlariga duolar qilindi.
Albatta, Masjidlar Alloh taoloning er yuzidagi uylaridir. Ular er yuzidagi eng pokiza va toza makonlardir. Masjidlar dinni o'rganish, Qur'onni yodlash, Payg'ambarimiz alayhissalomning siyratlarini ta'lim olish uchun ilm va zikr majlislari tashkil etiladigan bo'stonlardir. U erda odamlar bir-birlaridan tarbiya, axloq, odob o'rganadilar. Masjidlarni obod qilish toat-ibodatlar bilan hamda o'sha masjidlarni yaxshilab qurib, ta'mir etib, pok saqlab, muhofaza qilish bilan bo'ladi.
Zero, Alloh taolo Qur'onda “(U) bir uylardaki, Alloh ularning ko'tarilishiga va ularda O'z ismi zikr qilinishiga izn bergandir. Ularda Unga ertayu kech tasbih ayturlar” deb aytgan (Nur surasi, 36-oyat).
Dinimiz bizlarni masjidlar qurishga va ularni obod etishga chaqirgan. Bu ishni jannatga olib boradigan va Allohning rizosiga erishtiradigan yo'l deb e'lon qilgan.
Usmonroziyallohuanhudanrivoyatqilingan hadisi sharifda esa:
“Rasulullohsollallohualayhivasallamning:“Kim Allohning roziligini tilab bir masjid qursa, Alloh jannatda unga o'shaning mislini qurib beradi”, deganlarini eshitganman”, deyiladi.
Muftiy hazratlariga safarlari davomida Samarqand viloyat bosh imom-xatibi Zayniddin Eshonqulov, Viloyat hokimi o'rinbosari D.Mamadkulov va boshqa mutasaddilar hamrohlik qildi.
O'MI Samarqand viloyat vakilligi matbuot xizmati
Ummu Salama roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qiroat qilganlarida oyatlarni ajratib-ajratib o‘qirdilar” (Imom Abu Dovud, Imom Ahmad rivoyati).
Ummu Salama roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: Nabiy sollallohu alayhi vasallam qiroatalarini oyat-oyat qilib ajratardilar: «Alhamdu lillahi Robbil-’alamin» deb, so‘ng vaqf qilardilar, «Arrohmanir-Rohiym» deb, so‘ng vaqf qilardilar» (Imom Termiziy, Imom Hokim rivoyati).
Ya’lo ibn Mamlakdan rivoyat qilinadi: «U Ummu Salama roziyallohu anhodan Nabiy sollallohu alayhi vasallamning namozlari haqida so‘radi. Shunda u kishi: «Sizlar qayoqdayu, u zotning namozlari qayoqda?! U zot namoz o‘qir, so‘ng namoz o‘qiganchalk uxlar, so‘ng uxlaganlaricha namoz o‘qir, so‘ng namoz o‘qiganlaricha uxlar edilar. To tongacha shunday bo‘lar edi», dedi-da, u zotning qiroatlarini maqtay ketdi. U zotning qiroatlarini maqtay turib: «Harfma-harf, aniq-aniq o‘qirdilar», dedi» Abu Dovud, Termiziy va Ahmad ibn Hanbal rivoyat qilgan.
Qatodadan rivoyat qilinadi: «Anasdan: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning qiroatlari qanday edi?» deb so‘raldi. Shunda u: «Cho‘ziq edi», dedi-da, keyin «Bismillahir-Rohmanir-Rohiym»ni «Bismillah»ni cho‘zib, «Ar-Rohman»ni cho‘zib, «Ar-Rohiym»ni cho‘zib o‘qib berdi». Ya’ni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mad – cho‘ziq unli bor o‘rinlarda madni aniq cho‘zib o‘qir edilar (Imom Buxoriy rivoyati).
Abdulloh ibn Abu Qaysdan rivoyat qilinadi: «Men Oisha roziyallohu anhodan Nabiy sollallohu alayhi vasallamning qiroatlari haqida: «U zot qiroatni ichlarida qilarmidilar yoki jahriy (oshkora) qilarmidilar?» deb so‘radim. U: «Har qaysisini ham qilardilar. U zot (qiroatni) gohida ichlarida, gohida oshkora qilardilar», dedi» (Muttafaqun alayh).
Ummu Honiydan rivoyat qilinadi: «Men tunda yopig‘im ustida turib olib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Ka’ba oldidagi qiroatlarini eshitar edim» (Nasoiy va Ibn Moja rivoyat qilgan).
Jubayr ibn Mut’im roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallamnig shom namozida Tur surasini o‘qiyotganlarini eshitdim. «Yoki ular, hech narsadan hech narsa yo‘q, o‘zlari yaralganlarmi?! Yoki ular yaratuvchilarmi?» oyatiga kelganda qalbim uchib ketay dedi» (Imom Buxoriy rivoyati).
Baro ibn Ozib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallamning xuftonda «Vattiyni vaz-zaytun»ni o‘qiyotganlarini eshitdim. Biror kishidan u zotning ovozlaridan ko‘ra chiroyli ovoz eshitmaganman» Muttafaqun alayh.
Abdulloh ibn Mug‘affaldan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallamning tuyalarida Qur’on o‘qib ketayotganlarini ko‘rdim. Fath surasini mayin qilib o‘qib ketayotgan ekanlar. Ohang qilib o‘qib ketayotgandilar» (Imom Buxoriy rivoyati).
Avs ibn Huzayfa roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Bir kecha Rasululloh sollallohu alayhi vasallam oldimizga kech qolib chiqdilar. Biz: «Yo Allohning Rasuli, kech qolib ketdingizmi?» dedik. Shunda u zot: «Qur’ondan hizbim[1] qolib ketgan edi, o‘shani tugatmasdan chiqishni istamadim», dedilar. Keyin biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning as'hoblaridan: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Qur’onni qanday hizbga ajratar edilar?» deb so‘radik. Ular: «Uchta, beshta, yettita, to‘qqizta, o‘n bitta, o‘n uchta (sura) va «Mufassal» hizbi», deyishdi» (Tabaroniy va Tahoviy rivoyati).
Davron NURMUHAMMAD
[1] Hizb – bo‘lak degani bo‘lib, Qur’ondan har kun uchun vazifa sifatida ajratib olingan bo‘lakka nisbatan ishlatilgan. Mufassal – Qur’onning Hujurot surasidan boshlab oxirigacha bo‘lgan qismi.