O`zbekiston musulmonlari idorasi

2021 yilda foydalanishga topshiriladigan masjidlar

7.01.2021 5255 24 min.

So'nggi uch yil ma'lum ma'noda masjidlarni ta'mirlash, obod etish davri bo'lyapti, desak mubolag'a bo'lmaydi. Bu vaqt oralig'ida yurtimizda 256 ta masjid qaytadan qurildi, 308 tasi esa kapital ta'mirlandi. Binolari eskirib, nurab qolgan, shuningdek, namozxonlar uchun torlik qilayotgan kichik ibodat uylari o'rnida shaharsozlik andozalariga mos zamonaviy talablar asosida keng va shinam jomelar qad ko'tarmoqda. Ba'zilari katta yo'l bo'ylariga chiqarib qurilmoqda. Bu esa ichki va tashqi ziyorat turizmi doirasida qo'shimcha imkoniyat va qulayliklar tug'diradi.

Ayni paytda 218 ta masjid butunlay yangi loyiha asosida qaytadan qurilmoqda. Ularning bir qismi shu yili bitkazilib, mo'min-musulmonlarni o'z bag'riga chorlaydi, yangicha imkoniyatlarda huzur-halovat ila ibodat quvonchiga sabab bo'ladi.

Quyida 2021 yilda foydalanishga topshiriladigan markaziy masjidlar haqida hikoya qilamiz:

1. "Honobod" masjidi

Manzil: Toshkent viloyati Ohangaron shahri
Sig'imi: 4000 kishi
Me'moriyuslubi: Eklektika
Foydalanishgatopshirilishvaqti: 2021 yil avgust oyi
Qo'shimchaimkoniyatlari: anjumanlar zali, ayollar uchun tahoratxona va namozxona.

Bu yili Ohangaron shahri markazi, Toshkent-O'sh A373 magistral yo'lida katta masjid foydalanishga topshiriladi. 2020 yilda shaharni ijtimoiy–iqtisodiy rivojlantirish bo'yicha davlat dasturi doirasida qo'shimcha er maydoni ajratilib, masjidni yangidan qurish ishlari boshlab yuborildi. Bugungi kunga kelib 53 metrlik minora qurilishini hisobga olmaganda, asosiy ishlar nihoyasiga etib bormoqda. Masjid yo'l bo'yida ekanini hisobga olib, ayollar uchun alohida tahoratxona va namozxona o'rin olgan. Rejalar esa ulkan. Keyingi bosqichda bu erda ziyorat turizmi doirasida halol standartlari asosida mehmonxona va oshxona qurilishi rejalashtirilgan.

2. "Akbaraliota" masjidi

Manzil: Sirdaryo viloyati Guliston tumani
Sig'imi: 1500 kishi
Me'moriyuslubi: sakkiz burchak
Foydalanishgatopshirishvaqti: 2021 yil aprel' (Ramazon) oyi
Qo'shimchaimkoniyatlari: kutubxona, keng avtoturargoh

“Soyibobod” qishlog'i aholisi 5-6 yildan beri avariya holatiga kelib qolgan masjidni yangidan qurishni orzu qiladi. Biroq doim qator muammolar xalaqit berib keldi: moliyaviy imkoniyatlar, er va qurilishga ruxsat masalasi. Nihoyat o'tgan yili barchasi hal etilib, ikki qavatli zamonaviy masjid qurilish ishlari boshlab yuborildi. Hozirda birinchi qavatda ishlar yakunlangan. Qishloq ahli xursand, odamlar hatto o'z erlarini masjidga hadya etish hisobidan oxiratlariga ulkan savoblarni to'plamoqdalar. Ramazon oyiga ochilishi rejalashtirilayotgan yangi jome Gulistonning bezagi bo'lishi shubhasiz. Chunki joylashgan o'rniga ko'ra u Guliston shahri va tumani kesishmasi oralig'idadir.

3. "HojiAbdullohalAnsoriy" masjidi

Manzil: Farg'ona viloyati, Oltiariq tumani
Sig'imi: 2000 kishi
Me'moriyuslubi: Eklektika
Foydalanishgatopshirishvaqti: 2021 yil dekabr' oyi
Qo'shimchaimkoniyatlari: uch tomonlama kirish yo'li, keng avtoturargoh

Ko'rinishi va bezak uslublari “Masjidun Nabaviy”ni eslatib turuvchi ushbu masjid avvalgi joylashgan o'rnidan 500 metr masofada, Marg'ilon-Qo'qon katta avtomobil yo'li yoqasida qurilmoqda. Dastlab, er olish masalasida qiyinchiliklarga duch kelingan bo'lsada, bugun bari ortda qoldi. Hatto ismini oshkor etishni xohlamagan himmati baland kishilarning ko'magi bilan 50 sotix maydonda bino ko'tarilib, tom qismini yopib bo'lindi. Masjid loyihasini arxitektor Fahriddin Abdullatipov ishlab chiqqan.

4. "Qorashbuva" masjidi

Manzil: Farg'ona viloyati Qo'shtepa tumani
Sig'imi: 1500 kishi
Me'moriyuslubi: Yangi klassika
Foydalanishgatopshirishvaqti: 2021 yil sentyabr' oyi

Qo'shtepa tumanining serqatnov Shijoatkor ko'chasida joylashgan masjidning eski binosiga namozxonlar sig'may qolishdi. Jamoatning aksariyat qismini yo'lovichilar tashkil etadi. Buning ustiga masjid qiblasi ham to'g'ri emas edi. 250 o'rinlik masjid o'rnida 1500 kishini sig'dira oladigan, betakror ulubdagi namozgoh istiqlolimizning 30 yillik sanasi arafasida mo'min-musulmonlarga tuhfa etilishi rejalashtirilmoqda.

5. "O'tovliEshon" masjidi

Manzil: Horazm viloyati Tuproqqal'a tumani
Sig'imi: 250 kishi
Me'moriyuslubi: an'anaviy-tarixiy
Foydalanishgatopshirishvaqti: 2021 yil may oyi (Ramazon hayiti)

Horazm-Buxoro viloyatlari chegarasida joylashgan Tuproqqal'a maskani, Sarimoy, Nukus, Hazorasp mahallalari ahlining ko'p yillik orzulari ushaladigan bo'ldi. 9 ming aholi istiqomat qiladigan to'rt hududda birorta masjid yo'q edi, eng yaqini Hazorasp tumanidagi “Shayx Qosim bobo” masjidi bo'lib, 120 kilometr masofani tashkil etadi. Masjid uchun “Tuproqqal'a maskani” mahallasidan 60 sotix er ajratildi.

Ibodatgoh Horazm me'morchilik an'analari asosida zamonaviy talablar uyg'unligida barpo etiladi. Honaqoh 160 kishiga mo'ljallangan bo'lsa, hovli va atrof sahnlari bilan 250 ga yaqin namozxonni sig'diradi.

6. "Devonaboy" masjidi

Manzil: Andijon viloyati Andijon shahri
Sig'imi: 15000 kishi
Me'moriyuslubi: an'anaviy-tarixiy
Foydalanishgatopshirishmuddati: 2021 yil Aprel' (Ramazon) oyi
Qo'shimchaimkoniyatlari: Veb-sayt faoliyati uchun aloxida xona, anjumanlar zali, ayollar uchun tahoratxona va namozxona.

Sig'imi bo'yicha nafaqat Andijon, balki, O'zbekistondagi eng katta masjid bo'lishi kutilayotgan ushbu jomeni kengaytirish ishlari bu yili yakunlanadi. Aslida 2020 yilda bitkazilishi rejalashtirilgan edi. Biroq, har bir sohaga ta'sir o'tkazgan pandemiya masjidlardagi qurilish jarayonini ham chetlab o'tmadi. Yangi bino uch qavatdan iborat. Ta'kidlanganidek, hozircha O'zbekistondagi eng katta jomening ichki va tashqi bezaklarida Farg'ona, Samarqand, Buxoro, Horazm naqsh va o'ymakorlik san'at namunalarining barchasidan foydalanilgan. Bugungi qadar 90% ish yakunlandi. Masjid loyihasini Obloqul Mirzayev ishlab chiqqan.

Qadim o'zbek me'morchilik san'atining silsilasi sifatida qad rostlayotgan mazkur ibodatgoh ko'pdan-ko'p avlodlar uchun muqaddas maskan bo'lishini Alloh taolo nasib etsin!

7. "Abdulhamidqori" masjidi

Manzil: Andijon viloyati viloyati Honobod shahri
Sig'imi: 3000 kishi
Me'moriyuslubi: an'anaviy-milliy
Foydalanishgatopshirishvaqti: 2021 yil sentyabr' oyi
Qo'shimchaimkoniyatlari: ayollar uchun tahoratxona va namozxona

Namozdan so'nggi tasbeh miqdoriga teng gumbazlariga ega masjid. Aniqroq aytilsa, 33 ta katta-kichik gumbazdan iborat ajoyib me'moriy echim o'ziga xos ramziy ma'noga ega. Arxitektor Saidakbarxon Murtazoxo'jayev boshchiligida ishlab chiqilgan loyiha asosida qurilayotgan ushbu masjid Andijon suv ombori yo'lidan o'tayotgan har qanday kishining e'tiborini tortishi, unga bir bor kirish istagini uyg'otishi tabiiy. Masjidning Telegram messenjerida ochilgan kanalida qurilish uchun kunlik qilingan xayriyalar e'lon qilinib boriladi. Yaqinda asosiy gumbazga hilol ramzini o'rnatish uchun kanalda o'ziga xos “kim oshdi savdosi” tashkil etildi.

8. "Sarimozor" masjidi

Manzili: Surxondaryo viloyati Boysun tumani
Sig'imi: 5000 kishi
Memoriyuslubi: Eklektika
Foydalanishgatopshirishvakti: 2021 yil avgust oyi
Qo'shimchaimkoniyatlari: anjumanlar zali, oshxona, ayollar uchun tahoratxona va namozxona

Boysunning markaziy masjidi mana shunday ko'rinishda bo'ladi. Eski masjid 2000-2500 kishini sig'dirsada, juma namozlarida 5000 namozxon kelar edi. 2019 yilda masjid uchun shahar markazi, M19 magistral yo'li yoqasidan viloyat hokimligi tomonidan oz emas, 2 ga er ajratildi. Yirik masjid loyihasi ham o'sha vaqtdagi viloyat hokimi tomonidan tayyorlandi. Bu joyda ko'plab infratuzilma ob'ektlari barpo etila boshlandi. Shahar ma'lum ma'noda yangi manzilga ko'chirildi. Hozirda ko'plab masjidlarda avtomobillarni joylashtirish bilan bog'liq muammolar yuzaga kelayotgan bir vaqtda, bu erda avtoturargoh uchun 80 sotix maydon ajratilgan.

9. "QilichbekQo'rg'oncha" masjidi

Manzil: Qashqadaryo viloyati Qarshi shahri
Sig'imi: 1800 kishi
Me'moriyuslubi: Eklektika
Foydalanishgatopshirishvaqti: 2021 yil dekabr' oyi
Qo'shimchaimkoniyatlari: kutubxona, kitob do'koni.

XIX asr bekliklaridan birining nomi bilan atalguvchi ushbu masjid nihoyatda tor va nurab qolgan edi. Yangi holatidagi sig'imidan o'n barobar kam namozxongina sig'ar edi unga. Alloh taoloning marhamati ila bu yili mahalla ahli yangi zamonaviy masjidga ega bo'ladi. Sakkiz burchak uslubidagi masjid Qashqadaryo viloyati uchun ham o'ziga xos yangilik bo'ladi.

10. "Boymoqli" masjidi

Manzil: Jizzax viloyati Zomin tumani
Sig'imi: 860 kishi
Me'moriyuslubi: Sakkiz burchak
Foydalanishgatopshirishvaqti: 2021 yil avgust oyi.
Qo'shimchaimkoniyatlari: anjumanlar zali, kutubxona, ayollar uchun alohida tahoratxona va namozxona.

Tez orada Zomin tumanidagi beshta qishloq uchun durdona masjid qurib bitkaziladi. Bugungi islohotlarning asl maqsadi chekka hududlardagi aholining ham turmushini yaxshilash, etarli shart-sharoit yaratib berishdan iborat. Zamonaviylik faqat shaharlarda emas. Sakkiz burchak uslubida, to'rtta yirik portali bilan alohida mahobat kasb etadigan Boymoqli masjidi yangi avlod masjidlarining ko'pgina detallarini o'zida jamlaydi. Sakkiz tomonidan shaxtasimon o'rnatilgan havoni shamollatish tizimi fikrimiz misolidir. Bir vaqtlar bir qarich tsement ustiga loydan qurilgan, qurilish idoralari shikoyat qilaverib charchagan uvada holiga kelgan imoratning yaqin yillarda mana shunday betakror san'at asariga aylanishini biror kimsa tasavvur qilganmikin?! Shubhasiz, Allohning baytini O'ziga va oxiratga iymon keltirganlar obod etadilar.

11. "Dilkusho" masjidi

Manzil: Buxoro viloyati Buxoro shahar
Sig'imi: 2000 kishi
Me'moriyuslubi: tarixiy-an'anaviy
Foydalanishgatopshirishvaqti: 2021 yil mart oyi
Qo'shimchaimkoniyatlari: Yirik kutubxona, 2 kishilik dam olish xonasi (mehmonxona), ayollar uchun namozxona

Buxoroning asl me'moriy an'analari asosida bunyod bo'layotgan ushbu masjidni kengaytirishga ehtiyoj mavjud edi. 2019 yilgacha to'rtta alohida kichik pastqam xonaqohlardan iborat ibodat uyi jamoat to'plansa, havo etishmas darajada isib ketar edi. Subhon Odilov va boshqalarning loyihasi asosida islom qubbati marjonlari safiga yana bir sadafning qo'shilishiga juda oz vaqt qoldi...

12. "Siroj solih" masjidi

Manzil: Toshkent shahar Olmazor tumani
Sig'imi: 4000 kishi
Me'moriy uslubi: Eklektika
Foydalanishga topshirish vaqti: 2021 yil aprel' (Ramazon) oyi Qo'shimcha imkoniyatlari: anjumanlar zali, veb-sayt faoliyati uchun videostudiya

Eklektika - milliy va zamonaviy uslublarning o'zaro uyg'unligi. Bugun aksariyat qurilayotgan masjidlar arxitekturasida shunday uslub tanlanyapti. Qoraqamish 2/3 mavzesida chiroy ochajak “Siroj solih” masjidi loyihasi “Etalon Projest” muassasasi mahsuloti. Minoralar “Harami sharif”ni eslatib yuboradi. Yurtimizdagi taniqli ulamolardan, masjid imom-xatibi Hasan domla Qodirovning tashabbusi bilan o'rin olgan tasvirga olish videostudiya xonalari ham o'ziga xos yangilik bo'lmoqda.

13. "Kulol qo'rg'on" masjidi

Manzil: Toshkent shahar Yunusobod tumani
Sig'imi: 3500 kishi
Me'moriy uslubi: Eklektika
Foydalanishga topshirish vaqti: 2021 yil aprel' (Ramazon) oyi
Qo'shimcha imkoniyatlari: sartaroshxona, 30-35 sig'imli ichki avtoturargoh (“parkovka”), kitob do'koni, ayollar uchun tahoratxona va namozxona

“Masjid qurilishini boshlaginu, barcha sabablarini qilgan holda O'ziga tavakkul qil. Bayti uchun O'zi etkazadi.” Bu iborani xuddi shu masjidga nisbatan ishlatish mumkin. Shaharning turli nuqtalariga qo'yilgan ehson qutilari evaziga bunyod bo'ldi bu namozgoh. Poytaxt masjidlari doimo e'tibor va andozada bo'lib kelgan. Kichik bir mavzeda bo'lsa ham azim shaharda masjid qurilayotganidan ko'pchilik xabar topadi va imkoni qadar o'z hissasini qo'shishga intiladi. Yuqorida ta'kidlaganimizdek, bugun masjidlarda avtomobillarni qo'yish bilan bog'liq muammolar mavjud. Avtoturargohlar kichiklik qilmoqda, kattasiga esa ortiqcha er maydoni zarur. Bu holat ayniqsa Toshkent shahrida yaqqol ko'zga tashlanadi. Loyihada esa muammoga zamonaviy echim berilib, erto'la qismga “parking” joylashtirilgan. Hozirda masjidda 75% ish tugallangan. Uchqahramon ahlini yangi masjid bilan qutlash tez orada nasib etsin!

Ta'kidlash kerakki, bu ishlar sahovatpesha insonlar, mehnatsevar xalqimizning hashari bilan bo'lmoqda. Muxlis elimiz qayerdaki masjid qurilishi haqida darak topsa, “Allohning uyini obod etishga men ham hissamni qo'shsam”, degan ilinjda baholiqudrat xizmatga bel bog'lamoqdalar, ijtimoiy tarmoqlarda dalolat qilmoqdalar. Siz-chi, aziz vatandosh, chetda qolib ketmadingizmi? Bordiyu shunday bo'lsa, imkoniyat bor, fursat bor. Kimnidir emas, olamlar Robbisining xizmatiga sizni taklif etamiz!

Zoirjon Sodiqov
Masjidlar bo'limi mutaxassisi

O'zbekiston yangiliklari

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

Dunyo tarixidagi eng yaxshi ummat

9.01.2025 5966 10 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Hech shubha yo‘qki, xalifa Usmon ibn Affon roziyallohu anhuning o‘limlariga sabab bo‘lgan hodisalardan tortib hazrati Aliy ibn Abu Tolib roziyallohu anhuning o‘limlarigacha bo‘lgan davrda bo‘lib o‘tgan hodisalar Islom uchun, musulmon ummati uchun misli ko‘rilmagan musibat bo‘ldi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummati o‘rtasida bo‘linish yuz berdi. O‘sha paytgacha bir tanu bir jon bo‘lib, butun dunyoga Islom nurini taratib kelayotgan, butun insoniyatga xayru barakani ulashib kelgan dunyo tarixidagi eng yaxshi ummat ichida darz paydo bo‘ldi. Avvallari bu ummat vakillari ixtilof nimaligini bilmas edilar. Vaqti kelib, ular avval ikkiga, keyinroq uchga bo‘linib ixtilof qildilar. Xuddi o‘sha mash’um hodisalar tufayli boshlangan bu bo‘linishlar sekin-asta davom etib, musulmon ummatining sog‘lom tanasi ichidan turli-tuman toifalar chiqdi. Shiy’a, rofiza, xavorij va shunga o‘xshash boshqa har xil toifalarning kelib chiqishi aynan ana shu hodisalardan boshlangan edi.

Mazkur hodisalar tufayli musulmon ummati avval hokim shaxs haqidagi ba’zi mulohazalar bilan bahs boshlagan bo‘lsa, oxiri kelib iymon va kufr borasida bahs qiladigan, bir-birini kufrga ketganlikda ayblaydigan darajaga yetdi.

Ushbu hodisalar, avvalo, fitnachilarning hazrati Usmonga u kishi ishga qo‘ygan ba’zi voliylar haqida shikoyat qilishlari bilan boshlangan edi. Oxiri kelib xorijiylar o‘zlariga muxolif bo‘lganlarni, hatto hazrati Aliydek zotni kofirlikda ayblay boshlashdi. Tabiiyki, qarshi tomondan ham o‘ziga yarasha javob bo‘ldi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummati ichida bir-birining qonini o‘zi uchun halol bilish va bir-birini o‘ldirishni ravo ko‘rish boshlandi.

Birinchi marta fitnachilar hazrati Usmon roziyallohu anhuning qonlari va mollarini o‘zlariga halol hisoblab, u kishini o‘ldirib, mollarini talashdi. Ana shu nobakorlik oqibatida ishlar rivoj topib, «Tuya hodisasi»da, «Siffin»da bir necha o‘n minglab kishi halok bo‘ldi. Xorijiylar bilan bo‘lgan alohida hodisalarni qo‘shadigan bo‘lsak, bu hisob yana ham ortadi.

Bir tanu bir jon bo‘lib, dunyo xalqlarini birin-ketin bandalarning bandalarga sig‘inishidan Allohning ibodatiga, noto‘g‘ri dinlarning jabridan Islomning adolatiga, dunyo torligidan oxirat kengligiga, johiliyat zulmatlaridan Islom nuriga chiqarayotgan ummat bir-birini Robbiga ibodat qilishdan chiqarish, bir-biriga jabr qilish, Islomning kengligidan ixtilof torligiga, Islom nuridan jaholat zulmatiga o‘ta boshladi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummatining guli, yetakchi kuchi bo‘lmish sahobai kiromlarning ko‘pchiligi nobud bo‘ldilar. Ularning ma’naviy kuchlariga futur yetdi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummati boshiga tushgan musibatlarni birma-bir sanab chiqish nihoyatda og‘ir ish. Shuning uchun bu borada gapni qisqa qilganimiz ma’qul.

Endi ijozatingiz bilan mazkur hodisalarga baho berish haqida bir necha og‘iz so‘z.

Bu hodisalar bo‘lib turgan vaqtlarning o‘zidayoq ularga baho berish boshlangan. Unda har bir tomon o‘zini haq, o‘zgani nohaq deb bilgan. Tarafkashlik bo‘lib turgan joyda bundan boshqa narsa bo‘lishi mumkin ham emas. Ammo mazkur hodisalarga baho berish ular bo‘lib o‘tganidan keyin nihoyatda avj olgani kutilmagan hol. Ushbu hodisalar bo‘lib o‘tgandan keyin turli sabablarga ko‘ra ularni baholash, «kim nima qilgan-u, kim nima qilmagan, aslida nima qilish kerak edi», kabi mavzularda munozaralar qizib ketgan. Bu borada har kim o‘sha to‘palonlar yuz bergan vaqtdagi har bir harakat va sakanot, har bir og‘iz gap va so‘zdan o‘z fikrini qo‘llashga, o‘zganing fikrini rad qilishga dalil izlagan. Tarafkashlik va nizo olovida qizib ketib, dalil topa olmay qolgan paytlarda o‘zidan qo‘shib yuborishlar bo‘lmaganiga esa hech kim kafolat bera olmaydi.

Tarafkashlik avj olgan joyda har kim o‘zining haq ekanini isbot qilishga urinib, o‘zida bo‘lmagan yaxshi sifatlarni bemalol da’vo qilganidek, o‘zida bo‘lgan salbiy sifatlarni taraddudsiz inkor etadi. Shu bilan bir vaqtda, qarshi tarafning barcha yaxshiliklarini inkor etgan holda, barcha yomonliklarni unga ag‘daradi. Mana shu jarayonda nima bo‘lsa bo‘ladi.

Islom ummati yolg‘on nima ekanini bilmas edi. Ammo fitnachilar o‘z qilmishlarini xaspo‘shlash, odamlarni ortlaridan ergashtirish maqsadida bu ummat ichiga «yolg‘on» degan illatni olib kirishdi. Jumladan, ular: «Bizga Aliydan xat keldi» «Bizga Oishadan xat keldi», «Bizga falonchidan xabar keldi» «U debdi», «Bu debdi» degan yolg‘onlarni ham tarqatishgan edi.

Fitnachilar mazkur mash’um hodisalar o‘tib ketganidan keyin ham o‘z tarafini olib, o‘zgani tanqid qilishda davom etaverishdi. Bu narsalar asta-sekin avj ola boshladi. Tarafkashlikda uchiga chiqqan tomonlar esa o‘z gaplarini tasdiqlash uchun oyat va hadislarni nohaq ta’vil qilganlari yetmagandek, yolg‘onlar to‘qib, hatto ularga hadis sifatini berishgacha yetib borishdi.

Ammo mas’ul kishilar, ulamolar bu nobakorlikni darhol bo‘g‘ib tashlash yo‘liga o‘tdilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga oid barcha rivoyatlar yaxshilab himoya qilindi. Hadislarning darajalarini aniqlashning mustahkam qoidalari ishlab chiqildi. Bu borada fitnachilarning fitnasi o‘tmadi.

Ammo tarixchilar keltirgan rivoyatlarga bu qadar e’tibor qaratilmadi, chunki tarix haqidagi rivoyatlar din va e’tiqod masalalari bo‘yicha rivoyatlar ahamiyatiga ega emas, degan o‘y bor edi. O‘sha paytlarda bo‘lib o‘tgan hodisalar haqidagi rivoyatlar to‘plandi. Ammo ularni saralash va yaroqsizini tashlab yuborish ishlari qilinmadi. Bu narsa ayniqsa hukmdorlik uchun o‘zaro kurash olib borgan toifalarga qo‘l keldi. Ular turli asossiz rivoyatlardan o‘z manfaatlari yo‘lida foydalanish bilan birga, yetmay qolgan joylariga o‘zlaridan qo‘shib yuborishdi.

Asta-sekin sahobai kiromlarga til tekkizish boshlandi. Til tekkan sahobiyning tarafdorlari o‘ziga yarasha javob berishdi. Har kim o‘zi ergashgan shaxsni ulug‘lashga o‘tdi.

Ayniqsa, hazrati Aliy roziyallohu anhu haqlarida bunga o‘xshash gap-so‘zlar ko‘p uchraydi. Ba’zi g‘uluvga ketgan toifalar u zotni ilohlik darajasigacha ko‘targan bo‘lishsa, xorijiylarga o‘xshash kimsalar: «Kufrga ketdi», deyishgan.

Yana boshqa bir toifalar hazrati Aliy roziyallohu anhuning taraflarini olish maqsadida u zotni mazlum qilib ko‘rsatishga urinib, boshqa bir nechta katta sahobalarni esa kofirga chiqarib qo‘yishgan.

Bu masalalarga bag‘ishlangan majlislar, janjallar bo‘ldi, kitoblar yozildi, xutbalar o‘qildi. Nima bo‘lsa bo‘ldi, lekin ixtilof ko‘payib boraverdi.

Nihoyat, musulmonlar jumhuri – ahli sunna val jamoa bu masalada ijmo’ ila eng adolatli va so‘nggi nuqtani qo‘ydi: orada bo‘lib o‘tgan ko‘ngilsiz hodisalarda hazrati Aliy va u zotning tarafdorlari haq bo‘lganlar. Ular haqida boshqacha gap bo‘lishi mumkin emas. Bunga dalil va hujjatlar yetarli. Ularning eng ishonchli va kuchlisi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan vorid bo‘lgan sahih hadislardir. Xususan, Ammor ibn Yosir roziyallohu anhu va Zul Sadyaynining hazrati Aliy roziyallohu anhuning fazilatlari haqidagi, kelajakda bo‘ladigan fitnalar haqidagi hadislari fikrimizga dalil bo‘la oladi.

Orada bo‘lib o‘tgan ko‘ngilsiz hodisalarning aybdorlari Ibn Saba’ boshliq fitnachilar va xorijiylardir, barcha qilingan gunohlar ularning bo‘ynida. Ular haqida boshqa gap bo‘lishi mumkin emas.

Fitnachilar asosan Misr, Basra va Kufada tuxum qo‘yib, urchib ketishdi. Fitnaning bosh qarorgohi Misr edi. Uning Islom jamiyatining markazidan uzoqda joylashgani, u yerda haqiqiy ulamolarning, xususan, sahobalarning kam bo‘lgani va boshqa shunga o‘xshash omillar fitnachilarning o‘z fikr-mulohazalarini avom xalqqa yetkazishlariga katta imkon berar edi.

Orada bo‘lib o‘tgan ko‘ngilsiz hodisalarda fitnachilarga ham, hazrati Aliy roziyallohu anhuga ham qo‘shilmagan, balki u zotga talab qo‘yib, talabi bajarilgandagina bay’at qilishlarini aytgan toifa ham bor edi. Ularning gaplari va qilgan ishlari «Tuya» va «Siffin» hodisalaridan hammamizga ma’lum. Ushbu toifaning mashhur shaxslari sifatida Talha ibn Ubaydulloh, Zubayr ibn Avvom, Muoviya ibn Abu Sufyon va Amr ibn Os roziyallohu anhumni eslash mumkin. Ahli sunna val jamoa musulmonlari ularni: «Xato ta’vil va ijtihod qilganlar», deb baholaydi. Ular haqoratlanmaydilar, yomonlanmaydilar. Balki sahobiy bo‘lganlar boshqa sahobai kiromlar bilan bir qatorda ko‘riladi.

Ulamolarimiz va musulmonlar jumhuri bu ishda g‘oyatda talabchan bo‘lgani sababli bu haqda har bir musulmon shaxs e’tiqod qilishi lozim bo‘lgan narsani aqiyda kitoblarimizga bitib ham qo‘yganlar.

Jumladan, ahli sunna val jamoaning eng mashhur aqiyda kitoblaridan biri bo‘lmish «Aqiydai Tahoviyya»da quyidagilar aytiladi:

«Biz ularning hammalari haqida yaxshilik bilan: «Robbimiz, bizni va bizdan avval iymon bilan o‘tgan birodarlarimizni mag‘firat qilgin, iymon keltirganlarga nisbatan qalbimizda g‘ashlik qilmagin. Robbimiz, albatta, Sen o‘ta shafqatlisan, o‘ta rahmlisan», deymiz (Hashr surasi, 10-oyat).

Alloh taolo bizning qo‘llarimizni o‘z vaqtida bo‘lib o‘tgan fitnadan asragan. Biz Allohdan tillarimizni ham mazkur fitnadan saqlashini so‘raymiz».

«Islom tarixi» birinchi juzi asosida tayyorlandi

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati