276. Jobir roziyallohu anhu dedilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam agar bir kishi bir narsa so'ragan bo'lsa, u narsa o'zlarida bor bo'la turib hargiz yo'q demaganlar. Agar yo'q bo'lsa, va'da qilar yoki haqiga yaxshi duo qilardilar.
277. Ibn Abbos roziyallohu anhumo dedilar: Janobi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ehsonda va karamda bashar jinsi qila olmagan saxovatni qilar edilar. O'zlari darveshona hayot kechirar edilar. Lekin ehsonda shahanshohlardan o'tar edilar. Butun yil ahvollari shu bo'ldi. Lekin ramazoni muborakda karamlari haddan tashqari bo'lar edi. Hususan, Jabroil alayhissalom kelib Qur'oni karimni eshittirar vaqtlarida, yomg'ir keltiradigan shamoldan ham ziyoda saxiy bo'lar edilar. Do'st va ahli va noaxil hamma barobar naf olar edi.
278. Anas roziyallohu anhu dedilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ertangi kun uchun xech bir narsani zaxira qilib olib qo'ymas edilar. Balki Alloh taologa tavakkul qilar edilar. Ya'ni, shu bugun nima mavjud bo'lsa, eb-edirib tamom qilar edilar. Ertaga zarurat bo'lib qolur degan xayol bilan olib qo'ymas edilar. Bu hol o'z xususlarida edi. Ammo volidalarimiz nafaqalarini o'z-o'zlariga topshirib berar edilar. O'z haqlariga o'zlari ozod va o'zlari muxtor edilar. Hohlaganlaridek tasarruf qila olar edilar, xohlasalar saqlab qo'yar edilar, xohlasalar taqsim qilib xalos qilar edilar. Lekin Janobning xonadonlari har bir holatda Janobga ergashar edilar.
279. Umar ibn al-Hattob roziyallohu anhu dedilar: Bir kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam huzurlariga hojat talab qilib keldi. Janob dedilar: Bu soatda mening qoshimda hech bir narsa yo'qki, senga bersam. Endi sen mening nomimdan kerakli narsangni sotib ol. Qachon menga biror narsa paydo bo'lib qolsa, qarzni men uzaman. Umar dedilarki: Yo, Rasulalloh qo'llarida davlat bor zamonda berdilar, endi qudratlari etmagan narsani bermakka mukallif emaslar-ku? Janobga Umar roziyallohu anhuning so'zlari nomunosib ko'rildi. Shu soatda madinalik bir sahoba dedilar: Yo, Rasulalloh, har yo'l bilan bo'lsa ham bersinlar. Arsh Moliki tarafidan keladigan atolarni kam bo'lishidan qo'rqmasinlar. Janob u zot so'zlaridan tabassum qildilar va dedilarki: “Shu narsaga buyurilganman”.
280. Oisha roziyallohu anho dedilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hadyani qabul qilar edilar. Va unga mukofot ham berar edilar. Va mukofotlari olgan hadyalaridan yaxshiroq narsa bo'lar edi.
281. Abu Sa'id Hudriy roziyallohu anhu dedilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam pardada o'tirgan qiz boladan ham ziyoda hayoli edilar. Qachon bir narsani yomon ko'rsalar yomon ko'rganliklarini bizlar chehralaridan bilar edik. (Ya'ni, tillari bilan bayon qilmas edilar).
282. Oisha roziyallohu anho dedilar: Men Janobi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning nihoyatda hayoli bir inson bo'lganliklaridan biror bor uyat erlariga boqa olmadim va boqmadim.
I z o h. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam nihoyatda sharmli, uyatchan bir inson bo'lganliklaridan uyat erlarini shu qadar extiyot bilan berkitar edilarki, hatto volidalarimizdan ham maxfiy tutar edilar. Hammadan mahbub, hammadan bemalol erka xotinlari modomiki ko'ra olmagan bo'lsalar, boshqa volidalarimiz hech ko'ra olmagan bo'ladilar. Endi o'z hamxonalaridan shu darajada ehtiyot qilib uyat erlarini ko'rsatmagan zoti aqdas boshqaning avratini qanday ko'ra olurlar. Onamiz Ummu Salama roziyallohu anho dedilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qachon ahliyalaridan birlari bilan suhbat qilmoqchi bo'lsalar, ko'zlarini berkitib, boshlarini past qilib olar edilar. Va ahliyalariga ham og'ir mijoz va sharmlik turishga amr berar edilar.
(Davomi bor)
“Shamoyili Muhammadiya” kitobidan
Hayotda ba’zi yo‘qotishlar bo‘ladi — vaqt o‘tib, o‘rni to‘lib ketadi. Ammo shunday yo‘qotishlar bor-ki, ularning o‘rnini hech narsa to‘ldira olmaydi. Ana shunday bebaho ne’matlardan biri — ulamolardir. Bugun ular bizning oramizda bor, ammo ertaga bo‘lmasligi mumkin. Ular bitta-bitta ketishmoqda. Biz yesa, afsuski, ko‘p hollarda bu haqiqatning anglab yetmayapmiz.
"موت العالم موت العالم"
— ya’ni “Olimning o‘limi – olamning o‘limidir” degan mashhur ibora bor.
Yana shu mazmunda Imom Bayhaqiyning rivoyati keltiriladi:
"موت العالم مصيبة لا تُجبر، وثلمة لا تسد، ونجم طُمِس، موت قبيلة أيسر من موت عالم."
"Olimning o‘limi — tuzatib bo‘lmaydigan musibat, to‘ldirib bo‘lmaydigan bo‘shliq, so‘nib qolgan yulduzdir. Bir qabilaning yo‘q bo‘lishi, bir olimning o‘limidan yengilroqdir."
Chunki olimlarning o‘limi bilan faqat bir inson emas, butun bir jamiyat ruhiy, ilmiy va axloqiy jihatdan zararga uchraydi, ma’nan qulab boradi. Aynan shuning uchun olimning o‘limi “olamning o‘limi”ga tenglashtirilgan.
Zero olimlar — faqat kitob o‘qib, dars beradigan odamlar emas. Ular — yo‘l ko‘rsatuvchi, haqqa chaqiruvchi, haqiqatni mudofaa qiluvchilardir.
Ular yillar davomida ilm o‘rganishdi, sabr bilan odamlarga yetkazishdi, o‘z hayotlarini ummatga bag‘ishlashdi. Endi esa, bitta-bitta o‘tib ketishyapti...
Kecha Abduqahhor domla Shoshiy (1969-1987 yillar – O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy boshqarmasi Xalqaro bo‘limi mudiri, 1969-1982 yillar – Buxorodagi Mir Arab madrasasi direktori, 1982-1987 yillar – Toshkent Islom instituti rektori) olamdan o‘tgan edilar.
Bugun esa yana katta musibat - yurtimizning zabardas ulamolaridan biri ustoz Ibrohimjon domla Qodirov vafot etdilar. Domla umrlarining oxirigacha masjidlarda imomlik qilib, din xizmatida bo‘lgan peshvolardan, yuzlab shogirdlarni tarbiya qilgan ustozlardan edilar. Ustozimiz Yorqinjon domla rahimahulloh ham aynan shu kishida tahsil olgan edilar.
Shunday ulamolar birma-bir o‘tib borishmoqda. Biz o‘tgan ulamolarimiz haqqiga duo qilib, hozirda hayot bo‘lib turganlarini qadrlariga yetishimiz kerak.
Ularning so‘zlariga quloq tutib ehtirom ko‘rsatish, aloqani mustahkamlab, imkon boricha ko‘proq foydalanib qolishimiz va farzandlarimizni ularga yaqinlashtirishimiz kerak.
Lekin biz ulamolarimizni tiriklik chog‘ida qadrlash o‘rniga, chetga chiqib olib, din, millat dushmanlari "tegirmoniga suv quyib" ulamolarni obro‘sizlantirayotganlar va bu orqali yurtimiz peshvolari bilan ommani bog‘lab turgan ipni uzib, musulmonlar birligini parchalayotganlar so‘ziga uchib qolyapmiz. Ularga ishonib, ulamolarimizning so‘zlariga quloq tutmay g‘iybat, tuhmat qilib, ranjitamiz. Vafot etganlaridan keyin esa tobutlarini talashib, yig‘lab-sixtab, pushaymon bo‘lib qolaveramiz.
Yorqinjon domla rahimahulloh bir suhbatlarida aytgan edilar:
“Ko‘rsangiz ko‘zingiz quvnaydigan, jannatning hidi kelib turadigan zabardas olimlar, ahli ilmlar bor. Tirikligida birov ikkita non olib xabar olmaydi. Olimlarni qadrlamaydi.... Vafotidan keyin esa aziz bo‘ladi. Tirikligida tekinga qilgan suhbatiga bir kilometr yurib bormagan odamlar, o‘lganidan keyin yuzlab kilometr masofalardan yo‘l bosib keladi. Ko‘tar-ko‘tar qiladi. Qadrlamabmiz, ko‘rishmabmiz, shu yerda shunday olim kishi bor ekan bilmabmiz, deb yuraveradi”.
Xullas, ulamolarni g‘animat bilaylik. Ular xalqimizga katta ne’mat, ne’matni qadrlamasak undan ajralish bilan sinalamiz. Keyingi pushaymon esa aslo foyda bermaydi.
Muhammad Zarif Muhammad Olim o‘g‘li