Mahr va (ta'minot) xotinning na­faqa­siga qodir bo'lgan kishining agar uylan­masa, zinoga kirib ketishi aniq bo'l­sa, u holda uylanish unga farz bo'ladi. Chunki haromdan faqatgina u bilan tiyi­lish mumkin bo'lgan narsa ham farzdir. Agar mahrga qodir bo'lmasa, (uylanish uchun) qarz olishi vojib bo'ladi. Alloh taoloning O'zi unga qarzini uzishda yordam beradi. Hadisda uylanish uchun qarz olgan kishi Alloh yordam berishni O'z zimmasiga olgan uch toifa kishi qatoriga kirishi aytib o'tilgan. Gunohga kirib ketish xavfi bo'lmagan mo''tadil (normal) holatda esa uylanish – Nabiy sollallohu alayhi va sallamga iqtido o'laroq – sunnati muak­kadadir. .

Hotinga jabr-zulm qilish xavfi bo'lsa, uylanish makruhi tahrimiyga aylanadi. Agar uylanmaslikdan zinoga yurib ketish xavfi uylanganda xotinga zulm qilish xavfi bilan qarama-qarshi kelib qolsa, uylanmaydi. Chunki jabr-zulm banda haqlariga aloqador ma'siyat, zinodan tiyilish esa Alloh taoloning haqlaridandir. Ikki haq to'qnashgan paytda bandaning haqqi Alloh taoloning haqqidan muqaddam turadi. Chunki banda o'sha haqqa muhtoj, Alloh taolo esa behojatdir.

Uylansa, xotinga jabr-zulm qilishi aniq bo'lgan kishining uylanishi harom­dir. Chunki uylanish nafsni gunohdan saq­lash va savobga erishishni ko'zlab jo­riy qilingan. Jabru zulm bilan esa gunohkorlik va haromga qo'l urish bor. Mazkur fasod ishlarning zarari uylanishdan ko'zlangan foydalarni ham yo'q­qa chiqaradi.

Uylanish gunohga kirib ketish yoki birovga zulm qilishdan xoli odatiy (normal) holatlarda nafl ibodatlar bilan mashg'ul bo'lishdan ko'ra afzaldir. Imom Ahmad ibn Hanbal rahimahulloh bunday deydi: “G'urbatning Islomga umuman alo­qasi yo'q. Kimki uylanmaslikka chaqi­rar bo'lsa, darhaqiqat, Islomdan boshqa­ga chaqiribdi”.

Solih ajdodlarimiz so'qqaboshlik­ni yomon ko'rishgan. Ular uylanmaganlarni uylanishga undashardi. Ibrohim ibn Maysara rahimahulloh Tovus rah­matullohi alayhga: “Sen, albatta, uylanishing kerak yoki senga Umarning Abu Za­vaidga aytgan gapini aytaman: Seni ojizlik yo fujurdan boshqa narsa nikoh­dan to'solmaydi”.

Uylanish nafl ibodatlardan afzaldir, degan qarash avlodir. Darhaqiqat, Kitob va sunnatda buni qo'llab-quvvatlaydigan dalillar juda ko'p.

“Al-fiqhul hanafiyyi fiy

savbihil jadiyd” asaridan

Azizbek HOLNAZAROV tarjimasi