Dolzarb mavzu

Hammamiz har kuni kuzatadigan, lekin har doim ham e'tibor qaratmaydigan bir necha holatlar:

1) tong otib, quyosh charaqlab tursa ham, qator simyog'ochlarda yonib turgan ko'cha chiroqlari;

2) odamlar o'tib-qaytadigan ko'cha bo'yidagi jo'mraklardan suvning behuda oqib turishi;

3) ko'zday yaqin qo'shnimiz och-nahor bo'lsa ham, yaqinlarimiz, hatto aka-ukalarimiz, qarindoshlarimiz orasida farzandlarining o'quv-shartnoma pullarini to'lay olmayotganini yoki mahallamizda ehtiyojmand oilalar borligini bilsak-ko'rsak-da, lekin dabdabali to'y qilavermiz. Yoshlarning orzu-havasi deb, birgina “ZAGS”ning o'ziga bir talabaning bir yillik o'quv-shartnoma pulini sarflaymiz...

Ro'yxatni yana uzoq davom ettirish mumkin. Shu mavzuda xayolimizga kelgan hamma narsani tizib chiqsak, bir maqola u yoqdan tursin, hatto bir nechta kitob bo'lishi ham turgan gap.

Ho'sh, biz qachondan beri dabdaga o'ch, xo'jako'rsinga, kimo'zarga moyil, isrofga mukkasidan ketadigan bo'lib qoldik?..

Alloh taolo Qur'oni karimda qattiq va qat'iy (!) qoralab: «Yenglar, ichinglar, ammo isrof qilmanglar. Zero, U isrof qilguvchilarni sevmas», deb marhamat qiladi (A'rof surasi 31-oyat).

“Isrof” deyilganda hamma narsa qamrab olinadi. Ma'naviy ehtiyojlardan tashqari, Qur'oni karim tilovati, zikr, tasbih, ibodatlar, kitob mutolaasidan boshqa hamma narsaning, hatto suvning ham me'yoridan ortiqcha ishlatilishi – isrofdir! 

Nega tonnalab obihayot isrof qilinadi?

Issiq kunlarda ko'p qavatli uylar oldida gilam yuvayotgan kishilarga ko'zingiz tushgandir. Yoki mahallalarga yo'lingiz tushsa, jo'mraklarni boricha ochib qo'yib, tarvuz-qovunni tashlab qo'yilgan holatni-chi? Yoki uzun plastmassa ichaklarda suv purkayotgan kishilarni kuzatgandirsiz. Aslida bir yoki ikki chelak suv bilan hal bo'ladigan ishlarga tonnalab obihayot oqiziladi.

Parvardigori olam Qur'oni karimda: «Sizlar o'zlaringiz ichadigan suv haqida hech o'ylab ko'rdingizmi? Uni bulutlardan sizlar yog'dirdingizmi yoki Biz yog'dirguvchimizmi? Agar Biz xohlasak, uni sho'r qilib qo'ygan bo'lar edik. Bas, shukr qilmaysizlarmi?» – bizni ogohlantiradi. (Voqea surasi  68–70-oyatlar).

Ma'lumotlarga ko'ra, ona sayyoramizning 75 foizdan ko'proq qismi suv bilan qoplangan ekan. Lekin Yer yuzidagi suvlarning bor-yo'g'i 3 foizi chuchuk, ya'ni iste'molga yaroqli, xolos.

Rasululloh tahoratga qancha suv ishlatganlar?

Ota-bobolarimiz suvni isrof qilishdan juda ehtiyot bo'lganlar. Birgina misol, uyimizga qishloqdan yoshi ulug' mehmon kelsa, uning tahorat olishda suvdan ustamonlik bilan, ya'ni isrof qilmasdan foydalanganini kuzatganmiz.

Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladi: «Bir kuni Sa'd tahorat qilayotganida, Janobi Payg'ambarimiz alayhi va sallam uning oldidan o'tib qoldilar va unga: “Bu qanday isrofgarchilik, ey Sa'd?”– dedilar. Shunda u: “Tahoratda ham isrof bo'ladimi?” – deya ajablandi. Janobi Rasululloh alayhissalom: “Garchi daryoda bo'yida yashasangiz ham, tahoratda suvni ortiqcha ishlatmang”,– deya  unga tanbeh berdilar» (Imom Ahmad rivoyatlari).

“Janobi Payg'ambarimiz sallallohu alayhi va sallam bir so'dan besh muddgacha bo'lgan suv bilan g'usl qilar va bir mudd suv bilan tahorat olar edilar” (Muttafaqun alayh). Ya'ni, Janobi Rasululloh alayhissalom taxminan 0,688 litr suv bilan tahorat qilar edilar.

To'ldirilgan eng yomon “idish”

Ulamolarning aytishlaricha, maqolamiz boshida keltirilgan A'rof surasining 31-oyatida tabobat ilmining yarmi jamlangan ekan.

Isrof deganda, xayolimizga ko'p narsalar keladi-yu, lekin ortiqcha ovqatlanishni unutib qo'yamiz. Janobi Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Nafsingiz xohlagan har narsani eyaverishingiz ham isrofdir”, – deganlar (Imom Hofiz Abu Ya'lo rivoyatlari).

Boshqa bir hadisi sharifda: “Odam bolasi to'ldiradigan idishlarning eng yomoni – qorin. Kishiga harakat qilishi uchun kerak bo'lgan miqdordagi taom kifoya qiladi. Yoki  uqornini uch qismga ajratsin, bir qismi taom uchun, bir qismi suv uchun, yana bir qismi nafas uchun” (Imom Ahmad rivoyatlari). 

Hulosa

Horun Rashidning bir nasroniy hoziq tabibi bor edi. U bir kuni ulamolardan Ali ibn Husayn ibn Voqidga: “Qur'on kitoblaringizda tabobat xususida hech narsa yo'q. Vaholanki, ilm ikki xildir. Biri – din ilmi, ikkinchisi – badan, ya'ni tib ilmi” deganida, u javobiga: “Alloh taolo tabobatning hammasini yarimta oyatga joylab qo'ygan”, – deb, mazkur oyatni o'qib berganida, tabib: “Payg'ambaringiz bu xususda hech nima demagan”, – debdi. Shunda olim: “Aksincha. Oshqozon – dard manbai, parhez – barcha davoning boshi. Badanni unga mos narsa bilan parvarish qiling!” degan hadisi shariflarini o'qib beribdi. Shunda tabib: “Kitobingiz bilan Payg'ambaringiz Jolinus hakimga tabobatdan hech narsa qoldirmabdi”, – degan ekan.

Beqiyos va betakror, katta va boy tajribaga ega dono xalqimiz ham necha ming elakdan o'tkazib, bekordan-bekorga “Nimani hor qilsang, shunga zor bo'lasan” deb aytmagan. Bejizdan-bejizga

“Tejam bilan ishlatsang  – uy-ro'zg'oring but.

Isrof bilan ishlatsang  – yomon kunni kut!”

demagan.

Mehribon Parvardigorimiz barcha narsani birgina A'rof surasi 31-oyatining yarmiga, Janobi Payg'ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birgina hadisi shariflariga jamlab qo'ygan ekanlar, biz chin saodatni istasak, hech kimga hech narsa qoldirmagan KITOB – Kalomulloh va HIKMAT – hadisi sharifga amal qilsak – marra bizniki!

Ibrohimjon INOMOV,

O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi o'rinbosari