كَانَ ٱلنَّاسُ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ فَبَعَثَ ٱللَّهُ ٱلنَّبِيِّۧنَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ لِيَحۡكُمَ بَيۡنَ ٱلنَّاسِ فِيمَا ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِۚ وَمَا ٱخۡتَلَفَ فِيهِ إِلَّا ٱلَّذِينَ أُوتُوهُ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ بَغۡيَۢا بَيۡنَهُمۡۖ فَهَدَى ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَا ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ مِنَ ٱلۡحَقِّ بِإِذۡنِهِۦۗ وَٱللَّهُ يَهۡدِي مَن يَشَآءُ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٍ٢١٣
213. Insonlar bir millat edilar. Keyin Alloh xushxabar beruvchi va ogohlantiruvchi payg'ambarlarni yubordi, ularga odamlar orasidagi ixtiloflar haqida hukm qilish uchun haq Kitobni tushirdi. Ochiq-oydin hujjat kelganidan keyin ham Kitob berilganlar hadlaridan oshib, ravshan oyatlar haqida talashib-tortishishdi. Alloh O'z izni bilan mo'minlarni tortishgan narsalarida hidoyatga yo'lladi. Alloh xohlagan bandasini to'g'ri yo'lga hidoyat qiladi.
Odam alayhissalom va Momo Havo dunyoga kelishganidan keyin bir farzand tug'ilsa, ikkovlari unga Haq dinni o'rgatishar edi. Shu tarzda hamma bir dinda hech ixtilofga bormay yashashda davom etdi. Avlodlar ko'paygach, har qaysisi alohida mizoj va tabiatda tug'ildi, o'rtalarida kelishmovchiliklar paydo bo'ldi, aqida va amalda ular bir-birlari bilan tortisha boshlashdi. Keyin Alloh taolo shu ixtiloflarni oradan ko'tarish va to'g'ri yo'lni ko'rsatish uchun payg'ambarlarni yubordi. Ular izdoshlariga Alloh hukmlarini etkazishar, inkor etuvchilarni azob va jazo bilan qo'rqitishar edi. Parvardigorning O'zi ular o'rtasidagi kelishmovchilik-tortishuvlar xususida hukm qilishi uchun payg'ambarlar bilan birga samoviy Kitoblar ham tushirdi. Alloh taolo bunday degan: "Darhaqiqat, Biz insonni imtihon qilib, aralash bir nutfadan yaratdik. Uni eshituvchi va ko'ruvchi qilib qo'ydik. Darhaqiqat Biz uni xoh u shukr qiluvchi (musulmon) bo'lsin, xoh noshukr (kofir) bo'lsin, yo'lga yo'lladik. Biz kofirlar uchun zanjirlar va o't-olov tayyorlab qo'yganmiz" (Inson, 2-4). Haqiqatda Haq din ustida tortishuvchilar o'sha Kitob tushirilgan jamoa (ahli kitoblar) edi, ular ochiq-oydin dalillarni ko'ra-bila turib ham yana ixtilofga borishdi.
أَمۡ حَسِبۡتُمۡ أَن تَدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ وَلَمَّا يَأۡتِكُم مَّثَلُ ٱلَّذِينَ خَلَوۡاْ مِن قَبۡلِكُمۖ مَّسَّتۡهُمُ ٱلۡبَأۡسَآءُ وَٱلضَّرَّآءُ وَزُلۡزِلُواْ حَتَّىٰ يَقُولَ ٱلرَّسُولُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ مَتَىٰ نَصۡرُ ٱللَّهِۗ أَلَآ إِنَّ نَصۡرَ ٱللَّهِ قَرِيبٞ٢١٤
214. Yoki ilgari o'tganlarga kelgan narsa sizlarga kelmay turib jannatga kiramiz, deb o'ylayapsizlarmi? Ularga balo va musibat etib, shunday larzaga tushishdiki, hatto Payg'ambar va mo'minlar: "Allohning yordami qachon kelarkin?" deyishdi. Ha, ogoh bo'lingki, Allohning yordami albatta yaqindir!
Oldingi payg'ambarlar va ummatlarga dushman tarafidan turli kulfat va aziyatlar etganida ular sabr qilishgan edi, bu ummat ham ularday bo'lishi lozim. Mehnat va mashaqqat chekmay jannatni orzu qilish nomunosib ishdir. Abu Mulayka bunday degan edi: "Ibn Abbos roziyallohu anhumo: "Hatto o'tgan payg'ambarlar noumid bo'lishib" dedilar-da, Yusuf surasining "Bizlar yolg'onchi bo'ldik, deb gumon qila boshlashganida..." mazmunidagi 110-oyatini o'qidilar, unga Baqara surasining quyidagi: "hatto Payg'ambar va mo'minlar: "Allohning yordami qachon kelarkin?" deyishdi" oyatini ulab tilovat qildilar. Ogoh bo'lingki, Allohning yordami (hamisha) yaqindir", deb javob qildilar. So'ng men Urva ibn Zubayr bilan uchrashganimda unga shu gapni aytdim" (Buxoriy rivoyati).
«Yosh farzandlarni ovqatdan oldin va keyin qo‘l yuvishga, ovqatlanishni «Bismillah» bilan boshlashga, o‘ng qo‘l bilan yeyishga, yeb bo‘lganidan so‘ng Yaratganga shukr aytishga odatlantirishingiz lozim. Shuningdek, o‘ng qo‘l bilan yozish, kiyim kiyganda o‘ngidan boshlash, uyga o‘ng oyoq bilan kirish, har bir ishni «Bismillah» bilan boshlashga ham o‘rgating.
Bolalarga tozalikka rioya qilish, tirnoqlarini olish, kiyimlarini toza-pok saqlash, tahoratxonaga kirish-chiqish tartiblaridan ta’lim bering.
Farzandlarga xoli holda, uyaltirmay, boshqalar oldida sharmanda qilmay nasihat qilishingiz lozim. Ba’zan sho‘xlik qilib, gapingizga quloq solishmasa yoki biror ishda xato qilishsa, ularni urmay-so‘kmay, tushuntirishingiz zarur. Juda iloji bo‘lmay qolganida bir-ikki kun gaplashmay qo‘ysangiz, kifoya.
Farzandlaringizning kimlar bilan do‘st va hamsuhbat bo‘lishlariga e’tiborli bo‘ling, ko‘chada sababsiz, bemaqsad turish va yurishlariga, sizdan so‘ramay, uzoq vaqt biror mashg‘ulot bilan shug‘ullanishlariga yoki olis joyga ravona bo‘lishlariga ruxsat bermang.
Farzandlarni uyda va ko‘chadagi tanish-notanish odamlarga «Assalomu alaykum» deb salom berishga, qo‘ni-qo‘shnilarga yaxshilik va yordam ko‘rsatishga, aziyat yetkazmaslikka, uyingizga kelgan mehmonga hurmat ko‘rsatish va xizmat qilishga odatlantiring.
O‘g‘il-qizlaringizni kufr so‘zlardan, birovlarni haqorat qilishdan, behayo gaplarni gapirishdan qaytaring. Bularning nihoyatda yomonligini, yaramas so‘z-gaplar tufayli odam qattiq gunohkor bo‘lishi va zarar ko‘rishini muloyimlik bilan tushuntiring. O‘zingiz ham bu borada ularga ibrat-namuna bo‘ling, chiroyli axloq sohibi ekaningizni isbotlang.
Farzandlarni qimorning turli ko‘rinishlari, qarta, oshiq va o‘rtaga pul qo‘yib o‘ynaladigan barcha o‘yinlardan qaytarish darkor. Qimor bo‘lmasa ham, qimmatli vaqtini behuda sovuradigan, dars tayyorlash va foydali mashg‘ulotlardan ayiradigan o‘yinlarni ham cheklash lozim. Ularning axloqsiz, behayo, fahsh suratli gazeta-jurnallar, kitoblarni o‘qishlariga, jinsiy munosabatlarni, shafqatsizlik, axloqsizlik, yovuzliklarni targ‘ib qiladigan film va tomoshalarni ko‘rishlariga yo‘l bermang.
“Bamisoli sirka asalni buzganidek, badfe’llik va axloqsizlik ham kishining qilayotgan amallarini buzadi”.
Farzandlaringizni sigaret chekish va aroq ichishdan qaytarib, bu illatlarning inson sog‘lig‘i va iqtisodiga qanchalar zarar keltirishini, kulfatga boshlashini erinmay tushuntiring. Buning o‘rniga meva va shirinliklar iste’mol qilishga targ‘ib eting”.
O‘g‘il-qizlarimizni har qanday holatda ham rost so‘zlashga, yolg‘onni hatto hazil tariqasida ham gapirmaslikka, va’daga albatta vafo qilishga o‘rgatishimiz lozim. Chunki yosh bolalar odatda o‘ta ta’sirchan va taqlid qilishga o‘ch buladilar. Yolg‘onni atrofidagi muhitdan o‘rganib, ota-onasi yoki aka-ukalaridan biror manfaatga erishish uchun yolg‘on ishlatishlari mumkin. To‘g‘rilik har bir yaxshilikning asosi, yolg‘on esa har qanday yomonlikning onasi va boshlanishidir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Albatta, to‘g‘rilik yaxshilikka boshlaydi. Yaxshilik jannatga boshlaydi. Yolg‘on yomonlikka olib boradi. Yomonlik esa do‘zaxga olib boradi”, deganlar. O‘zimiz ham ularga biror narsa va’da qilsak, olib berishimiz, bordi-yu, buning imkoni topilmay qolsa, ularga tushuntirib, muddatini uzaytirishimiz kerak.
Davomi bor...
Muhammad Quddus ABDULMANNON,
Xo‘jaobod tumani “Yetti chinor” jome masjidi imom noibi.