Kordobadan Damashq va Bag'dodga qadar ba'zi qadimiy shaharlarning eski ko'chalari hali ham buzilmagan bo'lib, 1 000 yil oldingi hayot haqida tasavvur beradi. Kordoba va Sevil'ya kabi Ispaniya shaharlarida hali ham eski shahar joylari saqlangan bo'lib, odamlar ko'p asrlar oldin musulmon hukmronligi ostida qanday yashaganligini ko'rish mumkin.
Islam-Today xabariga ko'ra,-bugungi kunda musulmon tsivilizatsiyasi davrida rejalashtirilgan shaharlar diniy va fuqarolik hayotida muhim rol' o'ynaydigan masjid atrofida joylashgan. Yaqin atrofda savdogarlar oziq-ovqat, ziravorlar, sham va xushbo'y narsalar sotadigan bozor bor bo'lgan. Ishbilarmonlik joylari o'z ichiga kitob do'konlari, kutubxonalar va shifoxonalarni o'z ichiga olgan.
Har bir shaharning o'ziga xos xususiyati hammom bo'lib, ko'pincha hashamatli koshinli devor, favvoralar va dekorativ hovuzlar bo'lgan binolarda joylashgan. Bug' vannalari, isitilgan vannalar va sovuq suvli kichik hovuzlari bo'lgan hammomga tashrif buyurish har bir musulmonning kundalik hayotining bir qismi edi.Erkaklar va ayollar kunning turli vaqtlarda cho'milishgan. Sershovqin markazdan uzoqdagi turar joylar tor ko'chalarda joylashgan. Uylarning bog'lari, peshayvonlari hamda tuyadagi chavandoz ular orqali ko'rolmaydigan etarlicha balandlikda o'ralgan devorlari bo'lgan hovlilari bo'lardi.
O'sha vaqtdagi boshqa Yevropa shaharlariga nisbatan bu shaharlar tosh yotqizilgan yo'llar, axlat yig'ish va hattoti usti yopiq kollektorlar bilan ancha rivojlangan bo'lgan.
10-asrda Kordoba dunyodagi eng rivojlangan shaharlardan biri bo'lib, hattoki qorong'ulik tushishidan keyin ham ko'chalar moy lampalari bilan yoritilgan. Bundan tashqari, Qohirada ko'p qavatli binolar va tomdagi bog'lari bo'lgan.
Bog'lar musulmon tsivilizatsiyasi davrida ko'p odamlar uchun dunyoviy jannat ramzi bo'lgan. Tafakkur uchun mo'ljallangan bog'lar va bog'dorchilik 8-asrdan boshlab Ispaniyadan to Hindistongacha musulmon dunyosi bo'ylab tarqaldi. Ularning o'ziga xos xususiyatlari bilan bu yashil joylar faqat meva ishlab chiqarish va tayyorlash uchun ishlatiladi, balki hali ham bog'dorchilik dizayniga ta'sir etib keladi.
Geometrik shakllardagi gulzorlar, sayoz kanallar va favvoralar 9-asrda bog'larning yangi o'ziga xos belgilariga aylandi. Favvoralar va bog' suv ob'ektlari musulmon dunyosidagi saroy va masjidlarda juda mashhur bo'lib kelgan. Ko'pgina issiq mamlakatlarda suv kam bo'lsa-da, bu suv havzalari oqim shaklini o'zgartirgan forsunkalar bilan jihozlangan va hattoki keyinchalik vaqtni aniqlash mexanizmlariga ham ega bo'lishgan. Ushbu detallardan ko'pchiligi ko'p asrlar o'tib qurilgan Yevropa bog'lariga o'z ta'sirini o'tkazgan.
O'zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Savol: Men tush ko‘rdim va uyg‘onib Ibni Sirinning "Tushlar ta’biri" kitobini ko‘rsam yomonroq chiqdi va siqilib qoldim. Tush ta’biri masalalariga musulmon inson qanday qarashi kerak?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Avvalo shuni aytishimiz kerakki, Ibn Siriyn rahimahullohga nisbat berilgan “Tushlar ta’biri” kitobi u zotga tegishli emas. Shuning uchun bu kitobni u zotga nisbat berib bo‘lmaydi. Dinimizga ko‘ra tushlar uch xil bo‘ladi:
– Alloh taolo tomonidan bo‘lgan, tahorat bilan yotilganda, tongga yaqin ko‘riladigan, solih tushlar.
– Shaytondan bo‘lgan, aniq esda qolmaydigan, kayfiyatni tushiradigan, alahsirashga o‘xshash yomon tushlar.
– Kasbiga yoki qiziqqan narsasiga taalluqli tushlar.
Dinimizda tush ko‘rganda nima qilish kerakligi borasida aniq tavsiyalar kelgan. Agar rost tushlar shariatga mos kelsa, amal qilish mumkin, agar zid kelsa, qat’iy amal qilinmaydi. Yomon tush ko‘rgan kishi tushini birovga aytmasligi va tushning yomonligidan Alloh taolodan panoh so‘rashi kerak. Bu haqida Abdulloh ibn Qatoda roziyallohu anhu otasidan rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Rost tush Allohdan, yomon tush shaytondan. Birortangiz qo‘rqinchli tush ko‘rsa, chap tomoniga tuflab qo‘ysin va tushning yomonligidan (Allohdan) panoh so‘rasin. Shunda yomon tush zarar qilmaydi”, deganlar (Imom Buxoriy rivoyati).
Ya’ni yomon tush ko‘rgan kishi chap tomonga yengilgina tuflab: “Robbim! Ko‘rgan tushimni yomonligidan panoh so‘rayman”, deb qo‘yadi.
Ba’zi ulamolar imkon bo‘lsa o‘rnidan turib, tahorat olib, ikki rakat nafl namoz o‘qigani hamda biroz sadaqa qilib qo‘ygani yana ham yaxshi, deyishgan.
Shuningdek, tush inson taqdirini belgilamaydi. Tushga ortiqcha baho berib, uni hayot mezoniga aylantirish to‘g‘ri emas. Biz dinimiz ko‘rsatmalariga og‘ishmay amal qilsak, ham moddiy, ham ruhiy tarafdan sog‘lom, irodamiz mustahkam bo‘ladi. Vallohu a’lam!
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.