Bismillahir Rohmanir Rohiym
Oisha roziyallohu anho Uhud jangida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam duch kelgan musibatni ko‘rib, Rasulullohning hayotlaridagi eng og‘ir musibat shu bo‘lsa kerak, deb o‘ylagan ekanlar. Lekin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam “Eh Oisha, bu qavm menga ko‘p ozorlar yetkazdi”, dedilar. Nabiy sollallohu alayhi vasallam kofirlar tufayli ko‘p qiyinchiliklarga, mahzunliklarga duch keldilar. Bu shu qadar og‘ir musibat bo‘lgan ekanki, hatto mushriklar sabab chekkan iztiroblarining birida Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni yupatish uchun Jabroil alayhissalomning o‘zi kelgan ekan.
Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam mushriklarning qilgan ishlari tufayli qip-qizil qonga belanib, mahzun bo‘lib o‘tirganlarida Jabroil alayhissalom kelib, «Yo Allohning Rasuli, sizga Allohning oyat-mo‘jizalaridan ko‘rsataymi?» dedilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Ha», dedilar. Jabroil alayhissalom ortlaridagi daraxtga ishora qilib, «Daraxtni yoningizga chaqiring», dedi. Rasululloh daraxtni chaqirgan edilar, u birdan harakatga kelib, u zotning qarshilariga kelib to‘xtadi. Jabroil alayhissalom Rasulullohga «Joyingga qayt deng», dedi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam buyurgan edilar, daraxt joyiga qaytib ketdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Bo‘ldi, kifoya!» dedilar».
Nabiy sollallohu alayhi vasallam “Bo‘ldi, mahzunligim aridi, Robbimga ishonchim bardavom, qalbim xotirjam bo‘ldi”, demoqchi bo‘ldilar.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam Oisha roziyallohu anhoga hayotlaridagi eng og‘ir, eng qayg‘uli hodisa Aqaba kuni bo‘lganini aytdilar.
Bu – Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning Toifga borgan kunlaridir. Bu voqea ham mahzunlik yili bo‘lgan edi. Bundan oldin Makka mushriklari Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni, sahobalarni Abu Tolibning mahallasida uch yil qamal qilib, ularga boradigan oziq-ovqatni, suvni to‘sib, ataylab ocharchilik bilan iskanjaga olishdi. Musulmonlar uch yillik qamaldan holdan toyib, endigina chiqqanlarida Rasulullohning himoyachilari bo‘lmish amakilari Abu Tolib, biroz o‘tib esa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning dardlariga darmon bo‘lib yashagan sirdoshlari, jufti halollari Xadicha roziyallohu anho vafot etib qoldilar.
Makka mushriklari fursatdan foydalanib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga, u zotning sahobalariga aziyatni kuchaytirib yuborishdi. Musulmonlarga yana qanchadan-qancha musibatlar yetdi, ularni Allohdan boshqa hech kim bilmaydi. O‘sha yili Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga juda ko‘plab qayg‘ular yetgani uchun bu yil «mahzunlik yili» deb ataldi.
Ana shunday og‘ir paytda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam Islomni Makkadan boshqa joyda ham yetkazib ko‘rishni o‘ylay boshladilar. Bu joy o‘sha paytlarda har jihatdan Makkadan keyingi o‘rinda turadigan Toif shahri bo‘lib ko‘rindi. U zot Toifga borishga qaror qildilar.
Sarvari olam Muhammad sollallohu alayhi vasallam mavlolari (ozod qilgan qullari), tutingan farzandlari Zayd ibn Horisa roziyallohu anhu bilan birga Toif tomon yo‘lga tushar ekanlar, «shoyad Toifdan biror yorug‘lik chiqsa, mahzunlik arisa, da’vat ishlari yurishib ketsa», degan umidda edilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Toifga yetib borib, u yerlik eng katta qabila – Saqif qabilasining a’yonlari bilan uchrashdilar, ularni Islomga da’vat qildilar. Ammo ularning javobi eng yomon javob bo‘ldi. Ular u zot alayhissalomni masxara qilishdi, o‘zlarining esipastlari, qullari va bebosh bolalarini Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni so‘kishga, ortlaridan baqirib, masxara qilishga, hatto tosh otishga gijgijlashdi. Toifliklar yo‘lning ikki chetiga turib olib, u zot o‘tayotganlarida ayovsiz toshbo‘ron qilishdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning oyoqlaridagi shippak qonga, qalblari dardu alamga to‘ldi.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam qalblari iztirobga to‘lgan holda Toifdan chiqib ketdilar. Shu qadar mahzun edilarki, qayoqqa ketayotganlarini ham bilmay, yurib boraverdilar. O‘zlariga kelib qarasalar, Qornus-Sa’olibga[1] kelib qolibdilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shuncha masofani piyoda bosib o‘tgan edilar. Qattiq mahzun bo‘lganlaridan Qornus-Sa’olibga kelgunlaricha atrofdagi biror narsani sezmabdilar ham.
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.
[1] Qornus Sa’olib – Toifdan 40 km uzoqlikda joylashgan, sel suvlari to‘planadigan joy. Bu yerni Qarnul Manozil ham deyishgan. Najdliklar haj uchun shu joydan ehrom bog‘lashadi.
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
