Bu o'rinda shuni ta'kidlash lozimki, terrorchilik bilan «jihod» orasida hech qanday munosabat, o'xshashlik va aloqa mavjud emas, balki ular orasida jiddiy qarama-qarshiliklar bor.

Jihod – Islomni kuch bilan yoyish, qurol yordamida tarqatish vositasi emas. Aksincha, dushmanlikni ketkazish, zulmni bartaraf etish va zaiflarni himoya qilish yo'lidir.

Boshqa e'tiqod vakillarini majburan dinga kiritish jihod hisoblanmaydi. Alloh taolo bunday harakatdan qaytaradi. «Baqara» surasining 256-oyatida shunday deyilgan:

لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ

“Dinga majbur qilish yo'q. Ba tahqiq, to'g'rilik egrilikdan ajradi”.

Ulamolar biror shaxs yoki musulmon jamoa-si jihodni o'zicha e'lon qilib, urush boshlashi mumkin emasligini alohida uqtiradilar. Urush ma'nosida talqin qilinadigan jihod siyosiy masala bo'lgani, o'ziga xos oqibatlarni keltirib chiqargani sababli, Islom shariati faqat davlat rahbarigina bunday jihodni e'lon qilish va amalga oshirish huquqiga ega ekanini qat'iy ta'kidlaydi.

Ogoh bo'lish lozimki, jihod mazmunidagi hadislardan buzg'unchi va jinoiy harakat-larni asoslash, qon to'kishni oqlash hamda musulmonlar orasida fitna chiqarish maqsadida zinhor foydalanib bo'lmaydi. Binobarin, Qur'on va Sunnatdagi dalillarga asosan aytishimiz mumkinki, muqaddas e'tiqodimiz bunday amallarni butunlay qoralaydi. Bu aytilgan so'zlarga Qur'oni karim, hadisi sharif va jumhur musulmon ulamolarining qarorlaridan dalillarni bayon qilamiz:

Qur'oni karimdan dalil: Alloh taolo «Baqara» surasining 190-oyatida shunday degan:

وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا

إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ

“Sizga urush qilayotganlarga qarshi Allohning yo'lida urush qiling. Va tajovuzkor bo'lmang. Albatta, Alloh tajovuzkor bo'lganlarni xush ko'rmas”.

Mazkur oyati karimada urush qilgan kishilarga qarshi urush qilishlik va unda haddan oshib tajovuzkor bo'lmaslik aytilmoqda. Hattoki, urush holatida ham Islom ularga zulm va zo'ravonlik qilmaslikni buyurmoqda.

Islom dini barcha zamonlarda ham, barcha makonlarda ham va barcha holatlarda ham adolat, ezgulik tarafdori bo'lib kelgan. Jumladan, e'tiqod masalasida ham hech bir zamonda insonlarni Islomni qabul qilishlari uchun majburlamagan.

«Mumtahana» surasining 8-oyatida esa:

لَّا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ

“Alloh sizlarni diniy urush qilmagan va diyorlaringizdan chiqarmaganlarga yaxshilik va adolatli muomala qilishdan sizlarni qaytarmas. Albatta, Alloh adolat qiluvchilarni yaxshi ko'radir”, degan.

Bu oyati karimada esa, musulmon bo'lmagan o'zga din vakillariga nisbatan adolatli bo'lishdan tashqari, ularga yaxshi muomalada bo'lish yaxshi ekani aytilmoqda. Dunyoda o'zga din vakillariga Islom dinichalik yaxshi munosabatda bo'lishga targ'ib qilgan ta'limot bormikan?!

«Tavba» surasi 6-oyatida esa:

وَإِنْ أَحَدٌ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّىٰ يَسْمَعَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَعْلَمُونَ

“Agar mushriklardan birontasi panoh so'ra-sa, unga panoh ber, toki u Allohning kalomini eshitsin. So'ngra uni omonlik joyiga etkazib qo'y. Bu ularning bilmaydigan qavm bo'lganlari uchundir”, degan.

Bu oyati karimada ham Islomning bag'rikeng-lik va mehr-shafqat dini ekanini ko'ramiz. Chunki panoh berishda ham boshpana berish va hamda bilmagan kishilar bilishi uchun sharoit muhayyo qilinishi bordir. Bundan tashqari ularni omonlik joyiga etkazib qo'yish ham aytilmoqda.

Agar Islom shariatida dinga majburlab kiritish joiz bo'lganida, g'ayri dinlar boshpana so'raganda yoki asirga tushganlarida, ular ustida bu ishni amalga oshirish eng yaxshi fursat emasmidi?!

Bu oyatlarning barchasi «Hudaybiya» sulhidan keyin, yana ham aniqroq aytsak, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hayotlarining oxirida nozil bo'lgan. Shunday ekan, ular, nasx, ya'ni hukmi bekor qilinmagan muhkam oyatlardir.

Sunnati Nabaviyyadan dalil: Anas ibn Molik roziyallohu anhu, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilib dedilar:

“انْطَلِقُوا بِسْمِ اللهِ , وَفِي سَبِيلِ اللهِ تُقَاتِلُونَ أَعْدَاءَ اللهِ فِي سَبِيلِ اللهِ , لاَ تَقْتُلُوا شَيْخًا فَانِيًا ، وَلاَ طِفْلاً صَغِيرًا ، وَلاَ امْرَأَةً ، وَلاَ تَغُلُّوا“.

“Allohning yo'liga Allohning ismi ila boringlar. Alloh yo'lida dushmanlaringizga qarshi urushasizlar. Keksa qariya, yosh bola va ayollarni o'ldirmang. Ularni kishanband qilmanglar”.

Bu hadisi sharifda ham musulmonlar, boshqa urush olib borayotganlardan farqli o'laroq, dushman tomonidagi qariyalar, yosh bolalar va ayollarni o'ldirmaslik hamda ularni kishanband qilib zo'ravonlik qilmasliklari buyurilmoqda. Agar majburlab Islomga kiritish joiz bo'lganida, qarshi tomonning ota-onalari, ahli ayollari va farzandlarini kishanband qilib, so'ngra maqsadlarini bayon qilsalar yaxshi imkoniyat bo'lmasmidi?!

Vaholanki, musulmon bo'lmaganlar tomonidan olib borilgan urushlarda bu hadisi sharifda aytilagan so'zlarning aksini ko'ramiz.

Ulamolarning qarori: “Abu Bakr roziyal-lohu anhu ilk xalifa bo'lganlarida Usoma roziyallohu anhu va uning atrofidagilarni jangga yuborayotib shunday vasiyat qilgandilar:

“Hiyonat qilmang, kishanband etmang, musla (ya'ni inson a'zolarini kesib olish) qilmang. Yosh bolalar va keksa-qariyalar va ayollarni o'ldirmang. Agar biror qavm yonidan o'tsangiz, ibodatxonalarida o'z ibodati ila mashg'ul kimsalarga tegmang. Ularni o'z holiga qo'ying”.

Abu Bakr roziyallohu anhuning bu vasiyat-lari ulamolar qaroriga ko'ra marfuʼ hadis hukmidadir. Agar urush kufr sababli bo'lganida edi, ibodatxonasida ibodat qilib turgan yoki panoh topib turgan nomusulmon erkak va ayollarni o'ldirish vojib bo'lardi. Vaholanki yuqorida o'tgan so'zlarda, hattoki, bunga yaqin keladigan so'zni uchratmayapmiz.

Darhaqiqat, muqaddas dinimizni pok saqlash, uni turli xil g'arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo'htonlardan himoya qilish, avvalam-bor, uning asl mohiyatini unib-o'sib kelayotgan yosh avlodimizga to'g'ri tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g'oyalarini keng targ'ib etish vazifasi hamon dolzarb bo'lib qolmoqda.

⁴0 Oltin silsila. Sahihul Buxoriy. – T.: Hilol nashr, 2014. – B. 44.

⁴1 Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Tafsiri Hilol. – T.: Hilol nashr, 2014.

⁴2 Abu Bakr Abdulloh ibn Muhammad ibn Abu Shayba al-Kufiy. Musannaf Ibn Abi Shayba. J. 6. – Riyoz. Rushd, 1409/1988. – B. 483.