Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Iyul, 2025   |   21 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:24
Quyosh
05:04
Peshin
12:34
Asr
17:40
Shom
19:58
Xufton
21:31
Bismillah
16 Iyul, 2025, 21 Muharram, 1447

Mulohaza: Ko'cha e'lonlaridagi tushunarsiz so'zlar...

22.10.2020   1964   4 min.
Mulohaza: Ko'cha e'lonlaridagi tushunarsiz so'zlar...

 

Qadimda elchilar tili va gapirish ohangiga razm solib, o'sha xalq madaniyati, dini va urf-odatlarini ilg'ab olishgan. Hadisi sharifda: “She'rda sehr, bayonda hikmat bor”, deyiladi.

Yahyo ibn Maoz aytadi: “Qalblar ham qozon kabi ichidagi bor narsa bilan qaynaydi, tillar esa uning cho'michidir. Biron kishi gapirayotganida unga nazar solib tursang, uning tili qalbida bor narsani olib chiqayotganini ko'rasan. Ya'ni, u dilning ta'mini bayon qiladi”.

Qur'oni karim sahifalarini jamlashga kirishgan hazrat Usmon roziyallohu anhu eng sof va chiroyli Quraysh lahjasini tadbiq etishga jiddiy e'tibor bergan. Yusuf Hos Hojib: “Tilingni avayla, omondir boshing, so'zingni avayla, uzayar yoshing”, deya ta'kidlaydi.

Qariyb 31 yildan buyon 21 oktyabrni o'zbek tiliga davlat tili maqomi berilgan kun sifatida nishonlaymiz. Biroq hamon ko'cha e'lonlari, do'kon va oshxonalar peshtoqiga aksar kishilar tushunarsiz, chet so'zlarni yozadi. Ayniqsa, lotin alifbosiga asoslangan yozuvimizda “x” va “h” harflarining farqiga borilmaydi.  

Aslida ona zaminga xizmat qilish shu kabi narsalardan boshlanmaydimi? Tilimizni davlat tili darajasiga ko'tarishga ko'p mashaqqatlar bilan erishilgan. Ajdodlarimiz bundan 40 yil oldin ham tilimizning davlat tili bo'lishini orzu qilib o'tib ketishgan...

Bugun ushbu ne'mat qadriga etmay, tilimizni buzish, xato talaffuz qilish kabi holatlarga befarqmiz. Qadimdan davlatchiligi shakllangan bir millatligimiz va unga bo'lgan hurmat va bu yurtni, millatni kelajak avlodlarga sof holda etkazish hissi hayolimizga ham kelmayotgandek... Faqat moddiyatni o'ylayapmizmi?

Azim Toshkentning maktablaridan birida ta'lim bergan og'aynimiz hikoya qiladi: “O'quvchilarning ona tili qoidalarini o'rganishga, ya'ni so'z qurilishi, birikmasi, imlo, tinish belgilari haqidagi bilimi etarli emas. Hatto ettinchi-sakkizinchi sinfda o'qiyotgan bolaning diktant, insho yozishda no'noqligi seziladi. Achinarlisi, ular hali etarli bilimga egamasligini tan olishmaydi. Shu maktabda atigi bir yuz yigirmata so'zdan etmish ikkita xato qilgan sakkizinchi sinf o'quvchisi oldida maktabning direktor o'rinbosari, tinish belgilarni xato hisoblamang, deganida afsusdan yoqamni ushladim. Maktab kutubxonalari esa, haligacha etarli adabiyotlar bilan boyitilmayapti...”.

Ko'chada yo'l harakatini buzgan haydovcha yoki yo'lovchi jarimaga tortiladi. Yoki jamoa joylarda hurmatsizlik qilgan qonunbuzar jazodan xoli qolmaydi...

Ko'cha afishalari, reklama taxta yozuvlari, do'konlar tepasidagi yozuvlardagi xatoliklar, ajnabiy yozuvlarning ko'payib ketganini ko'rib, achinib ketadi kishi.  

Yaqinda olti yoshli jiyanim “meni salon krasotaga oboring”, deb qoldi. G'alati eshitilgan bu so'zni tushunmaganday opamga qaradim: “Tog'asi, bu sartaroshxonani aytayapti”, deydi.  

Ha, ahamiyat bersangiz, ko'p joylarda har besh-olti erdan to'rttasi “salon krasotie” ekan. Yo do'kon peshtaxtasidagi: “2000 hildagi oboylar” degan yozuvga e'tibor bering. Birinchi so'zda “x” harfi o'rniga "h"ni, ikkinchisida ruscha “oboy” so'ziga o'zbekcha “lar” qo'shimchasini qo'llagan. Ushbu iborani chiroyli qilib, sof ona tilimizda “2000 xildagi gulqog’ozlar” deb yozish ham mumkin ediku!

Shunga o'xshash yo'lovchi tashish mashinalaridagi “Litsenziyasiz yo'lovchilarni tashish qonunga xilof” kabi iboralarga diqqat qiling. Bu yozuvni o'qigan kishi yo'lovchilarga ham litsenziya beriladimi, deb hayron bo'lmaydimi?

“Salon krasotie” atamasiga ancha ko'nikib qolgandirmiz balki. Ammo o'qishni endi o'rganayotgan bog'cha bolasi yo maktabga borayotgan uka-singillarimiz, o'g'il-qizlarimiz salon krasotie, deb gapirishi tabiiy hol bo'lib qoldi.  

Hulosa o'rnida, har kimning insoniyligi tiliga qay darajada e'tibor berishiga bog'liq. Zero, Haq taolo O'zining “mutakallim”, ya'ni so'zlaguvchi deb atalmish sifatidan bashariyatga ulush qilib bergan katta ne'matni qadrlab, undan xayrli maqsadda foydalanaylik.

Abduvohid O'ROZOV,

Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi ilmiy xodimi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlari uchun namuna – Butunjahon Islom uyushmasi rahbari

16.07.2025   648   5 min.
O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlari uchun namuna – Butunjahon Islom uyushmasi rahbari

Saudiya Arabistonining Makka shahrida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari Firdavs Abduxoliqov hamda Butunjahon Islom uyushmasi Bosh kotibi Shayx Muhammad bin Abdulkarim al-Issa  ishtirokida uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Ushbu uchrashuv va tashrif Butunjahon Islom uyushmasi taklifiga binoan amalga oshirildi. Unda O‘zbekistonning Saudiya Arabistonidagi favqulodda va muxtor elchisi Nodir Turg‘unov ham qatnashdi.

Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.

– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.

Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi  qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.

Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:

– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga   tayyormiz.

Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari  va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.

Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi. 

Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu  masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi. 

Islom sivilizatsiyasi markazi

Dunyo yangiliklari