Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Yanvar, 2025   |   10 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:32
Shom
17:16
Xufton
18:35
Bismillah
10 Yanvar, 2025, 10 Rajab, 1446

Hadis maktabida xorijiy o'qituvchilar safi yana bir nafarga ko'paydi

21.10.2020   2086   6 min.
Hadis maktabida xorijiy o'qituvchilar safi yana bir nafarga ko'paydi

Axborotlashuv va globallashuv jarayonlari kuchayib borayotgan bir davrda xorijiy tillarni mukammal bilish hamda ulardan samarali foydalanish hayotiy zaruratga aylanib bormoqda. Yurtimizda turli sohalarda faoliyat olib borayotgan mutaxassis kadrlarning chet tillarni bilishlari asosiy talablardan biri hisoblanmoqda. Ayniqsa, diniy soha mutaxassislarining xorijiy tillarni erkin so'zlasha olish darajasida mukammal o'zlashtirishlarini ta'minlash masalasi dolzarb ahamiyat kasb etmoqda.

Buning negizida diniy yo'nalishda faoliyat yuritayotgan kadrlarning dunyo axborot resurslaridan keng ko'lamda foydalanishlari hamda xorijiy tillarda ilmiy izlanishlar olib borishlari uchun zarur shart-sharoit va imkoniyatlar yaratish masalasi yotadi. Shundan kelib chiqib, bugungi kunda respublikamiz diniy ta'lim tizimi oldida turgan eng ustuvor vazifalardan biri xorijiy tillarda erkin muloqot qila oladigan, salohiyatli kadrlarni etkazib berish hisoblanadi.

Davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoevning 2019 yil 11 yanvar' kuni Hadis ilmi maktabiga tashrifi davomida bildirilgan topshiriq va tavsiyalarda maktabda tahsil oladigan talabalar kamida uchta chet tilini mukammal bilishi lozimligi alohida ta'kidlangan edi.

Shu maqsadda Misr Arab Respublikasining Al-Azhar universitetidan Hadis ilmi fanlari doktori, professor Mahmud Abdulloh Abdurrahmon hamda Balog'at va munozara fanlari doktori, professor Ali Saad Ali Saad Maktab o'quv jarayonlariga jalb etilgan edi.

Joriy yilda Hadis ilmi maktabi, xorijiy o'qituvchilari safiga yana bir mutaxassisni jalb etdi.

Dehli universitetining Tilshunoslik ilg'or tadqiqotlar markazi Tilshunoslik kafedrasi professori Ravinder Gargash Maktabda ingliz tili fanidan dars mashg'ulotlarini yuqori saviyada tashkil etish maqsadida tashrif buyurdi.

Tashrif avvalida muhtaram mehmonga maktabning tashkil etilishi maqsadi va undan kelajakda kutilayotgan natijalar, mutaxassislik o'quv rejasidagi fanlarning xususiyatlari va mutaxassislik o'quv rejasini dunyoning etakchi ta'lim muassasalari va islom olamidagi nufuzli ulamolar tomonidan e'tirof etilganligi, pandemiya sharoitida onlayn shaklda olib borilayotgan ta'lim jarayonlari haqida ma'lumot berildi.

Horijlik professor Hadis ilmi maktabi o'qituvchi va talabalari uchun davlatimiz rahbari tashabbuslari bilan yaratib berilgan sharoitlarga alohida e'tibor qaratib, bu yurt o'z davrida barcha ilmlarda bo'lgani kabi islom ilmlarida ham markaz bo'lganligi, diyorimizdan etishib chiqqan allomalarning ilmiy meroslarini o'rganish maqsadida amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida albatta ushbu maskandan ham kelajakda yana Imom Buxoriylar, Imom Termiziylar kabi ulamolar etishib chiqishini e'tirof etdi.

Ta'kidlash lozimki, professor Ravinder Gargash ingliz tilini o'qitish bo'yicha qirq olti yildan ortiq pedagogik tajribaga ega bo'lib, u Janubiy Koreyaning Hankuk xorijiy tadqiqotlar universiteti, Hindistonning Dehli universiteti kabi dunyoning nufuzli oliy ta'lim muassasalarida professor va kafedra mudiri kabi lavozimlarda faoliyat olib borgan.

Shuningdek, professor Gargash 2017-2019 yillar davomida ingliz tilini o'qitish bo'yicha xalqaro standartlardan biri hisoblangan TEFSOL India (Hindistonda ikkinchi chet tili sifatida ingliz tili o'qitish assotsiatsiyasi) prezidenti (bosh ofisi Nyu-Deli, Hindiston), Asia TEFL (Osiyo davlatlarida chet tili sifatida ingliz tili o'qitish assotsiatsiyasi) vitse-prezidenti (bosh ofisi Seul, Janubiy Koreya), 2019-2020 yillarda Asia TEFL prezidenti lavozimlarida ham ishlab kelgan.

Professor Gargash uchta mualliflikda hamda yigirmaga yaqin hammualliflikdagi kitob va lug'atlarni nashr etgan. Jumladan, Urdu tili grammatikasiga kirish (hind va ingliz tillarida. Darslik), Farhang-e-Aaryan (forscha-hindcha-inglizcha-urducha lug'at, VI jild. Tehron), Koriyaayi-Hindi shabdakosh (koreyscha-hindcha lug'at. Seul), Translation and Interpreting (yozma va og'zaki tarjima uslublari. Dehli universiteti talabalari uchun ikki tilli (ingliz va hind) darslik), Persian-Hindi Dictionary (forscha-hindcha lug'at, II jild. Dehli), Indo-Persian Cultural Perspectives (hind-forsiy madaniy istiqbollari. Dehli), VII jildlik tilshunoslikning o'qitish nazariyasi kabi kitoblar nashrida ishtirok etgan. Shuningdek, bir yuz o'ttizdan ortiq xorijiy jurnallar, xalqaro konferentsiya va seminarlar to'plamida ilmiy maqolalar chop ettirgan.

Eslatib o'tamiz, O'zbekiston musulmonlari idorasining buyrug'iga asosan barcha oliy va o'rta maxsus islom ta'lim muassasalarida bo'lgani kabi Hadis ilmi maktabida ham joriy yilning 12 oktyabridan 24 oktyabriga qadar 1 kurs talabalari uchun tanishuv darslari bo'lib o'tmoqda.

Tanishuv darslari davomida birinchi bosqich talabalariga Maktabda yaratilgan sharoitlar, Axborot-resurs markazi, o'quv fanlari va fan adabiyotlari, turli to'garaklar, kredit-modul' ta'lim tizimi bo'yicha ma'lumot hamda Maktabning ichki tartib-qoidalari, kiyinish madaniyati, talabalarning namunali xulq-odobi to'g'risida tushuncha va tavsiya berildi.

Ikki hafta mobaynida davom etadigan tanishuv darslari karantin qoidalariga qat'iy rioya qilingan holda davom etmoqda. Tanishuv darslariga qatnasha olmaydigan talabalar dars mashg'ulotlarini ZOOM platformasi orqali kuzatib borishmoqda. Maktabning yuqori kurs talabalarining o'quv jarayonlari ham joriy o'quv yilining dastlabki kunlarini masofaviy shaklda amalga oshirilmoqda.

Hadis ilmi maktabi matbuot xizmati

https://hadith.uz

https://t.me/hadithuz

 

O'zbekiston yangiliklari
Boshqa maqolalar

Rasululloh ﷺ qoldirgan 2 narsa

10.01.2025   1710   10 min.
Rasululloh ﷺ qoldirgan 2 narsa

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam zamonlarida asosiy manba Allohning Kitobi va Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlari bo‘lgan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ummatga hamma ishlar – hukm, fatvo, iqtisodiy va siyosiy nizomlarda asosiy manba bo‘lganlar. U zotdan keyin hadislar islom shariatida asosiy tayanch bo‘lib kelmoqda.

Lekin vaqt o‘tishi bilan hadislarga bo‘lgan qarash o‘zgarib ketdi. Ayrim siyosiy oqimlar tarafidan hadislarga hujum boshlandi. Islom dinidagi shar’iy hukmlar faqatgina Qur’oni karimdan olinishi, undan boshqa hech qanday narsadan hukmlar olinmaslik da’vosi ko‘tarildi. Jumladan, hozirgi kundagi shohidiylar va qodiyoniylar kabi firqalar o‘zlarini “Qur’oniy – faqat Qur’oni karim hukmiga amal qiluvchi” sanab hadislarini inkor qildilar. Qodiyoniylar fikricha hadislar tarixiy e’tibordan o‘rganiladi, hadis shar’iy dalil bo‘lmaydi.

Ayrim firqalar hadislarni ochiqdan-ochiq inkor qiladi. Lekin ayrim toifalar hadislarni ochiqdan-ochiq inkor qilmasa ham “Qur’oni karimga amal qilish” shiori ostida hadislarni inkor qiladi. Shu sababli hadisni inkor qiluvchilar da’volari va ularga raddiya berishdan oldin hadis va hadislarni Qur’oni karim bilan bog‘lik ekani haqida ma’lumot berib o‘tish zarurati tug‘iladi.

Hadis muhaddislar istelohida. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan so‘z, fe’l, taqrir, xalqiy (tana tuzilishiga oid) yoki xulqiy (xulq-atvorga oid) sifat va siyratdan iborat nubuvvatdan oldingi va keyingi qolgan asarlar. Siyrat, xulq, shamoil, xabarlar, so‘zlar va fe’llarni naql qiladilar. Bular bilan shar’iy hukm sobit bo‘lishi yoki hukm sobit bo‘lmasligini e’tiborga olmaydilar. Muhaddislar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni hidoyatga boshlaguvchi ekanliklari e’tiboridan hadis haqida bahs yuritadilar.

Usul olimlari istelohida hadis. Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan so‘z, fe’l va taqrirdan iborat naql qilingan so‘zlar. Usul olimlari o‘zlaridan keyingi mujtahidlarga qoidalarni joriy qilgan va hayot dasturini insonlarga bayon qilgan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam haqlarida bahs yuritadilar. Usul olimlari Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni shar’iy qonunlarni joriy qiluvchi sifatida hadislarni o‘rganadilar.

Faqihlar istelohida hadis. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan farz va vojib bo‘lmasdan, balki bularga muqobil bo‘lib sobit bo‘lgan hukmlar. Faqihlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni fe’llari shar’iy xukmga dalolat qilishdan tashqariga chiqmasligini e’tiborga olishadi. Shuning uchun shar’iy hukmlar bandalarga nisbatan vojib, xarom va mubohligi haqida bahs yuritadilar.   

Biz usul olimlari ixtiyor qilgan isteloh haqida bahs yuritamiz. Chunki, bu qismning mavzusida hadisning hujjatligi haqida so‘z boradi.

Rasullulloh sollallohu alayhi vasallam Qur’oni karimdagi ochiq-ravshan bo‘lmagan oyatlarni sharhlar, bayon qilish vojib bo‘lgan o‘rinlarni sahobalarga bayon qilar edilar. Bu esa qisqacha aytilganlarni batafsil aytish, umumiy kelganini qaydlash va maqsadlarini ravshan qilishlari bilan bo‘lar edi. Bayon qilib berish esa so‘zlari va qilgan ishlari, buyruqlari, qaytariqlari va hayotliklarida sahobalarini qilgan ishlarini tasdiq qilishlari bilan bo‘lgan.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ijtihodlari ham vahiyni o‘rnida. Chunki Alloh taolo u zotning ijtihodlarini xatoga borishdan saqlab qo‘ygan. U zotning ijtihodlari oyatdan olingan bo‘lishi ham shart emas. Masalan, namoz iymondan keyingi juda muhim bo‘lgan ibodat. Unda ruku’ va sajdani hukmi beriladi. Qiyom va qa’daning ham zikri aytiladi. Lekin bular Qur’oni karimning biror joyida to‘liq aytilmagan. Bu ishlarning tartibi qanday bo‘ladi? Namoz vaqtlarining har-xilligi, rak’atlarining soni qanday bo‘ladi? Namozni  qanday holatda o‘qiladi? Bularning hammasini Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘z so‘zlari va amallari bilan mukammal bayon qildilar va sahobai kiromlarga ularni amallarini o‘rgatdilar.

Rasullulloh sollallohu alayhi vasallam vafotlaridan keyin vahiy to‘xtadi. Qur’oni karim va hadisdan boshqa narsa qolmadi. Sahobalar Alloh taoloning Hashr surasining 7-oyatidagi:

وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا

Rasululloh nimani bersa uni olingiz, va nimadan qaytarsa qaytingiz”, degan buyrug‘iga bo‘ysunib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlarini mahkam ushlashga harakat qildilar.

Payg‘ambarimiz alayhissalomning hadislari Alloh taoloning kalomi Qur’oni karimdan keyingi ikkinchi mo‘tabar manba hisoblanadi. Bu haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari ham:

تركت فيكم امرين لن تضلوا ما تمسكتم بهما كتاب الله و سنة نبيه

“Sizga ikki narsani qoldirdim. Agar, ularni mahkam tutsangiz, hech adashmaysiz: Allohning Kitobi va Nabiyyining sunnati” (Molik rivoyati),  deganlar.

 Shu sababdan hadislarning islom jamiyatidagi o‘rni har doim ham yuqori bo‘lib kelgan. Zero, hadislarda islom dinining farz, vojib, sunnat, mustahab, halol, harom, muboh, makruh kabi hukmlar yoritilgan. Undan tashqari har qanday jamiyat uchun zarur bo‘lgan, ma’naviy komil insonlarni tarbiyalashga xizmat qiladigan, yuksak fazilatlarga chorlovchi qoidalar majmuasi ham o‘z ifodasini topgan. Shu aqidadan kelib chiqib aytadigan bo‘lsak, hozirgi paytda ham hadislarning jamiyatimiz uchun tarbiyaviy va amaliy ahamiyati beqiyos hisoblanadi. Mo‘minlar Qur’oni karimning ko‘pgina oyatlarida avvalo, Alloh taologa itoat qilishga amr qilinadi, so‘ngra O‘zining Payg‘ambariga itoat qilishga amr qilinganlar. Alloh taolo aytadi:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ

Ey iymon keltirganlar Allohga itoat etinglar va Rasuliga itoat etinglar” (Niso, 59-oyat).

Allohga itoat qilish Qur’oni karimdagi buyruq va qaytariqlarga itoat qilish bilan bo‘ladi. Rasuliga itoat esa, u zotning tirikliklarida o‘zlariga itoat etish bilan bo‘lgan bo‘lsa, vafotlaridan keyin esa sunnatlariga amal qilish bilan bo‘ladi. Allohga itoat  va Rasuliga itoat qilish alohida-alohida narsa emas, balki bir xil tushuncha ekannini anglash kerak. Chunki Payg‘ambarimiz alayhissalom doimo Alloh itoatida bo‘lganlar. Allohning itoatidan tashqari narsaga hech qachon, hech kimni buyurmaganlar.

Qur’oni karim lafz va ma’no jihatidan  Allohning kalomi. Uni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga yuborgan vahiysi. Sunnat va hadis esa mohiyatan Payg‘ambarimiz alayhissalomning shaxsiy fikrlari emas balki, Allohdan nozil bo‘lgan vahiylarning u zotning iboralari bilan taqdim etilishi hisoblanadi.

Islomning birinchi kunidan boshlab musulmonlar har bir katta-yu kichik narsani Payg‘ambarimizidan ola boshladilar. Ular ilohiy dastur – Qur’oni karim oyatlaridan tortib hojatxonada qanday o‘tirishgacha bo‘lgan narsalarni qabul qilib olar edilar.

Muhammad sollallohu alayhi vasallamning muborak hayotlarining hech bir lahzasi sahobalarning diqqat-e’tiborlaridan chetda qolmas edi. Chunki u zotning og‘izlaridan chiqqan har bir so‘z, o‘zlaridan sodir bo‘layotgan har bir harakat shariat hukmi, o‘rnak, hikmat va nasihatdan iborat edi. Dunyo tarixida hayoti bunchalik ochiqchasiga ommaviy ravishda o‘rganilgan shaxs yakkayu yagona Muhammad sollallohu alayhi vasallam bo‘lganlar. U Zotningng hatto o‘ta nozik va xos hayotlari bugungi kun atamasi bilan aytganda shaxsiy oilaviy hayotlari ham to‘laligicha  o‘rganilib rivoyat qilingan. Chunki  islom dini mukammal din bo‘lgani sababidan inson hayotining barcha sohalarini qamrab olgan. Bularning hammasi Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning shaxsiy o‘rnaklari bo‘lgan.

Bir so‘z bilan aytganda, u zot Qur’oni karimni o‘z shaxslarida tatbiq qilib, insonlarga ko‘rsatishlari kerak edi.  Shuning uchun ham sahobai kiromlar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning ortlaridan uzluksiz birga yurishar, u zotdan sodir bo‘lgan har bir narsani o‘ta aniqlik bilan yodlab olishar va rivoyat qilishar edi. Hatto o‘z ishlari bilan mashg‘ul bo‘lgan vaqtlarida boshqa kishilardan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning huzurlarida e’tibor bilan turishni, u zotdan sodir bo‘lgan narsalarni yaxshilab o‘zlashtirib olishni iltimos qilar edilar. Qaytib kelganlarida esa darhol o‘zlari tayinlab ketgan odamlaridan so‘rab, o‘rganib olar edilar. Umar roziyallohu anhu o‘z qo‘shnilari bilan kelishib olib navbat ila Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam huzurlarida turishlari haqida u kishining o‘zidan rivoyat qilinganligi ma’lum va mashhur. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan sodir bo‘lgan zarracha narsa ham sahobalarning e’tiboridan chetda qolgan emas. Buni dushmanlar ham tan olganlar. Hijratning oltinchi yili Hudaybiya hodisasida Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam boshchiligida bir ming to‘rt yuz sahobai kiromlar Madinai munavvaradan ehrom bog‘lab Ka’batullohni tavof qilib, umra qilmoqchi bo‘lib yo‘lga chiqadilar. Hudaybiya degan joyda turib qolganlarida mushriklardan vakil bo‘lib kelgan va Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam  bilan muzokara olib borgan kishilardan biri o‘z qavmiga qaytib borib: “Allohga qasamki, hech kim Muhammadni sheriklari hurmat qilgandek hurmat qilmaydi. U tuflasa tufugi yerga tushmayapti, sahobalari qo‘llari ila ilib olmoqdalar”, deb aytgan edi.

Mushrikning ta’biricha tufugi yerda qolmagan zotning gap-so‘zlari, va’z-nasihatlari, hukmu vasiyatlari yerda qolarmidi?! Ularning hammasi nihoyatda katta e’tibor va aniqlik bilan o‘rganilgan. Ta’kidlash lozimki, sahobalar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan sodir bo‘lgan narsalarni hoyu havas yoki bilim, madaniy saviya kabilar uchun qabul qilmaganlar. Balki Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan sodir bo‘lgan har-xil hukmlarga amal qilishni ko‘zlab qabul qilganlar. Qolaversa, ularni boshqalarga ham yetkazib, amalga chorlashni maqsad qilganlar.

Oybek Hoshimov,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.