Podshoh vaziridan so'radi: «Nega anavi xodimimni o'zimdan ko'ra baxtiyorroq yurganini ko'raman? Axir uning hech vaqosi bo'lmasa, menda bo'lsa boylik, mol-mulk va barcha narsaning egaligi bo'lsa? Yana meni ko'nglim to'lmaydi, injiq bo'laman?
Vazir javob berdi: «U bilan «to'qson to'qqiz» qoidasini tajriba qilib ko'ring, tushunib olasiz».
Podshoh: «To'qson to'qqiz» qoidasi nima ekan? deya so'radi.
Vazir: «Tunda sezdirmay kelib, xodimning uyi eshigi oldiga to'qson to'qqiz dinorni qo'yasiz va bir parcha qog'ozga «mana shu yuz dinor senga hadyadir» deb yozib qoldirasiz. Sekin eshikni qoqib ketib qolasizda, bir chetdan nima bo'lishini kuzatib turasiz», dedi.
Podshoh vazirining aytganini qildi va chetdan kuzata boshladi. Hodim eshikni ochdi va narsani olib, undagi yozuvni o'qidi. So'ngra dinorlarni sanab ko'rdi-da, «hoynahoy, bir dinor tashqarida tushib qolgan bo'lsa kerak» deya oila a'zolarini ham uyg'otib chaqirdi va hammalari birga ko'chadan uni izlashga tushishdi. Tun o'tib, tong ham otdiki, uni topa olishmadi. Uyning egasi etmayotgan dinorni topa olishmaganidan qattiq jahli chiqdi va ularni urushib, zahrini sochdi.
Ertasiga xodim tuni bilan uxlamay pul qidirib chiqqani uchun ham ishga hayoli parishon holda keldi va yuzi burishgan, qovog'i soliq, ahvolidan noligan holda podshohning oldiga ro'baro bo'ldi.
Ana shunda podshoh «to'qson to'qqiz»ning ma'nosini angladi.
Biz ana shundaymiz. Alloh taolo bizga ato etib qo'ygan to'qson to'qqiz ne'matni unutamizda, o'sha «yo'qotilgan» bittasini izlash bilan umrimizni o'tkazib qo'yamiz. Alloh taolo bizga taqdir etmagani izlash bilan o'tkazib qo'yamiz. Uning hikmatini anglamaymiz, ko'nglimiz to'lmaydi va ichida ko'milib yurganimiz ne'matlarni esa unutamiz.
Bas, undan ko'ra to'qson to'qqiz ne'mat bilan huzurlarlaninglar, ulardan bahramand bo'linglar. Allohdan Uning fazlini so'ranglar, aslo sanab adog'iga eta olmaydiganimiz, shukrini keltira olmaydiganimiz ne'matlariga shukr qilinglar.
«Va Robbingiz sizga: «Qasamki, agar shukr qilsangiz, albatta, sizga ziyoda qilurman. Agar kufr keltirsangiz, albatta, azobim shiddatlidir», deb bildirganini eslang» (Ibrohim surasi, 7-oyat).
Ulamolar biror bir mazhabga ergashish borasida Quron oyatlari va hadisi shariflardan ishoralar keltirib aytishadiki,«...Agar bilmaydigan bo‘lsangiz, ahli zikrlardan so‘rangiz» (16:43).
Huzayfa roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilgan hadisda: «Men sizlarning orangizda yana qancha qolishimni bilmayman. Shunday ekan, mendan so‘ng u ikkisi: Abu Bakr va Umarga iqtido qiling» (Termiziy, Ibn Moja, Ahmad), deyilgan.
Imom Muslim «Sahih» asarining sharhlovchisi Imom Navaviy muayyan imomga taqlid qilishning shartligini sharhlab: «Sabab shundaki, mazhablardan birini tanlashga ruxsat berish kishilarni, ular o‘z xohishlariga mos keladigan oson narsaga ergashishiga olib keladi. Ular halol va harom, ruxsat etilgan va man etilgan narsalarning orasidan o‘zlariga mosini tanlaydilar. Bu mazhablar osonlashtirilmagan, tizimlashtirilmagan yoki mashhur bo‘lmagan ilk islom davridan farqli ravishda mas’uliyat tashvishidan ozod qilishga olib keladi. Shular asosida kishi o‘zi qat’iy ravishda amal qiladigan mazhablardan birini tanlashi lozim bo‘ladi», degan .Boshqa manbada: «Bu ummat ijmo qilgan, to‘g‘irlangan, yozib qo‘yilgan to‘rt mazhabdir. Bizning kunimizgacha odamlar unga taqlid qilishib o‘zlarini o‘shandan deb hisoblaydilar. Bunda, ayniqsa, qat’iyatlilik kamaygan, xohishlarimiz ongimizga o‘rnashgan va odamning ahmoqona ehtirosi xuddi fazilat sifatida qaraladigan bugungi kunda, ko‘pgina aniq ustunlik bor», deb yozgan.
Yangi Namangan tumani "Abdulloh ibn Mas’ud" jome masjidi
imom-xatibi Sh.To‘xtabayev