Masjid – mo'min-musulmonlar uchun qadrli joy. Faqat ibodat maskani sifatida emas, balki ruhiy ozuqa oladigan va o'zaro birodarlik rishtalarini bog'laydigan makon sifatida tabarruk maskandir. Shunga ko'ra, yangi masjid ochish, jomelarni bunyod etish va mavjudlarini go'zal holatga keltirish savobi ulug' amal hisoblanadi. Oxirgi vaqtlarda diyorimizdagi masjidlarda etarli shart-sharoitlar hozirlash, ibodat qilish uchun qulayliklar qilib berish va va'z-nasihatlar tinglash uchun keng imkoniyatlar muhayyo etilmoqda.
Afsuski, shunday ne'matlarni qalbdan his etmagan ayrim mualliflar tomonidan shu kunlarda ba'zi saytlarda go'yoki masjidlar soni kam ekani va yangi masjid ochishga to'siqlar borligi haqidagi “Mamlakat namozxonlari uchun masjidlar etarlimi?” nomli maqola e'lon qilindi. Undagi fikrlar to'la asosga ega emasligini oxirgi yillarda va xususan joriy yilda mo'min-musulmonlarning talab va istaklarini inobatga olgan holda yangi jomelarni ochish borasida qilingan ishlarni muxtasar bayon etamiz.
Ta'kidlash kerakki, so'nggi yillarda 40 taga yaqin jome masjid ochildi, shu bilan masjidlar soni 2077 taga etdi. Jumladan, Toshkent shahrida “Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf”, “Fayzulla xo'ja o'g'li Murod hoji”, “Abu Talha”, “Labi zah”, Surxondaryo viloyatida “Imom Termiziy”, “Hakim Termiziy”, “Shayx Shamsiddin”, “Qadimiy Darband”, “Tolli ota”, “Sayyid Muhiddinxon”, “Abdurahmon ibn Avf”, “Mulla Abdukarim Oxund”, “Islom ota”, “Hidirsho ota”, “Ahatxon”, “Ahmad Yassaviy”, “Imom Nizomiddin Sangardakiy”, Namangan viloyatida “Muhammad al-Amin”, Farg'ona viloyatida “Chiligijiyda”, Navoiy viloyatida “Abu Bakr Siddiq”, “Tomdi”, “Hashman”, Toshkent viloyatida “Abu Hurayra”, “Firdavs”, “Do'stlik”, Sirdaryo viloyatida “Ahmad ibn Malik” va Buxoro viloyatida “Umar ibn Hattob” kabi yangi jome masjidlar ish boshlagani mo'min-musulmonlarni bag'oyat xursand etmoqda.
Joriy yilning 10 oyida Buxoro viloyatida “Abdulloh ibn Muborak”, Surxondaryo viloyatida “Do'stmuhammad bobo”, “Domla Shohqosim”, “Imom Rabboniy”, “Varroq Termiziy”, Namangan viloyatida “Usmon Zunnurayn”, Buxoro viloyatida “Usmon ibn Affon”, Toshkent viloyatida “Hilol”, “Muoz ibn Jabal” va Samarqand viloyatida “Yangiobod” kabi 12 ta jome masjid ochilgani bu boradagi ishlar juda jadallik ila ketayotganini anglatadi.
O'tgan hafta juma kuni ham juda katta xursandchilik bo'ldi – Curxondaryo viloyatining olis Muzrabot tumanida “Sayyid Habibulloxon” jome masjidi davlat ro'yxatidan o'tkazilib, mo'min-musulmonlarga tuhfa etildi.
Shu o'rinda aytish lozimki, mana shunday ketma-ket jome masjidlar ochilayotganini ko'rmaslik yoki anglamaslik yoxud e'tirof etib, shukrona keltirmaslik chin mo'minlik sifati emas. Albatta, Haq taoloning bunday ne'matlariga shukr qilish orqali yanada ziyodasiga erishiladi.
Bayon etilganlardan tushunish mumkinki, muallif o'z maqolasida 2018 yil 31 maydagi Vazirlar Mahkamasining “O'zbekiston Respublikasida diniy tashkilotlarni davlat ro'yxatidan o'tkazish, qayta ro'yxatdan o'tkazish va tugatish tartibi to'g'risidagi Nizomni tasdiqlash haqida”gi 409-son qarori va 2018 yil 27 sentyabr' kuni Adliya vazirligida 3071-son bilan ro'yxatdan o'tkazilgan “Diniy tashkilotlarni davlat ro'yxatidan o'tkazish uchun rozilik berish tartibi to'g'risida” Nizom kabi hujjatlar ishlamayapti, degan da'voni qilishi ham asossiz va haqiqatga to'g'ri kelmaydi.
Aslida masjidlar borasidagi yaxshi xabarlar bisyor, o'lkamizning qaysi go'shasiga tashrif buyurmang, jome masjidlarda obodonlashtirish va bunyodkorlik ishlari jadal davom etayotganiga guvoh bo'lasiz. Jumladan, oxirgi yillarda respublikamiz bo'ylab 300 dan ziyod jome masjid binosi butunlay qaytadan bunyod etilib, 300 ta masjid kapital ta'mirdan chiqarildi. Joriy yilda esa 281 ta jome masjid qayta qurilmoqda. O'tgan haftada ham poytaxtdagi 4 ta jome masjid qayta qurilayotgani to'g'risida xabar e'lon qilindi. Mamlakatimizda yangi masjidlar ochilishi, qayta bunyod etilishi va ta'mirlanishiga oid yangiliklar O'zbekiston musulmonlari idorasi Masjidlar bo'limi tomonidan Internet saytlari, “Feysbuk” sahifalari va “Telegram” kanallari orqali uzviy ravishda e'lon qilib borilmoqda.
O'z navbatida aytish mumkinki, muallif o'z maqolasida ayrim mamlakatlarda masjidlar soni nisbatan ko'p ekanini izohlagan. Lekin, ayrim davlatlarda ko'p qavatli uyning bir xonadoni, katta inshootning bir qismi yoki ayrim foydalanilmayotgan imoratlardan ham vaqtincha masjid sifatida foydalanish holatlari ko'p kuzatiladi. Bunday joylar avval boshqa maqsadda foydalanilgan bo'lsa, kelgusida esa yana turli yo'nalishlarda ishlatilishi mumkin. Ushbu o'lkalarda mana shunday joylar ham masjidlar soniga kiritiladi. Bizda esa, diyorimizda yangi masjidlar ochish va qurish masalasida Islom shariatida jome masjidlarga qo'yilgan talablar, namozxonlar huzur-halovat ila ibodat qilishi uchun zarur bo'lgan shart-sharoitlar, mo'min-musulmonlar xavfsizligi va ikki masjid orasidagi masofa, xullas jahon andozasi va dinimizdagi barcha talablar inobatga olinadi. Hatto yurtimizdagi masjidlarda fuqarolarga xizmat ko'rsatish xonalari, tahoratxonalar, xavfsizlik va sanitar talablarga yuksak did bilan e'tibor qilinadi.
Qayd etganimizdek, so'nggi yillarda 40 taga yaqin jome masjid ayni fuqarolarimiz talab va istaklari asosida ochildi. Nafaqat poytaxtimizda, balki olis Qoraqalpog'iston Respublikasi, uzoq Surxondaryo viloyati yoki Buxoro va Navoiy viloyatlarining chekka tumanlarida yo vodiy viloyatlarining chegara oldi hududlarida ham yangi jome masjidlar ochilmoqda.
Ayni kunlarda ham O'zbekiston musulmonlari idorasi sa'y-harakati bilan mamlakatimizning turli hududlarida ehtiyojdan kelib chiqib, yangi jome masjidlarni davlat ro'yxatidan o'tkazishga hozirlik ko'rilmoqda. Yaqin kunlarda ushbu jomelar ochilishini ham matbuotda e'lon qilamiz.
Hulosa qilib aytish mumkinki, ma'rifat va ruhiy tarbiya maskani bo'lmish Allohning uylarini obod etish va yangisini ochish kabi xayrli ishlar yurtimizda bardavom bo'lmoqda va bunday xushxabarlar ortib bormoqda.
Alloh taolo barchamizni to'g'ri yo'lda sobitqadam aylasin.
O'zbekiston musulmonlari idorasi
Islom shariati taloqni zarurat holatlarida qo‘llaniladigan oxirgi chora sifatida belgilab, uning noto‘g‘ri qo‘llanilishidan ehtiyot bo‘lishni ta’kidlaydi. Asossiz taloq qilish nafaqat oilaviy hayotga, balki jamiyatga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Islomda taloq muhim masala bo‘lib, uni shoshqaloqlik bilan emas, balki o‘ylab amalga oshirish tavsiya etiladi. Qur’onda Alloh subhanahu va taolo bunday marhamat qiladi: “Agar ular orasida nizolashishdan qo‘rqsangiz, unda erning oilasidan bir hakam va ayolning oilasidan bir hakam tayinlang. Agar ular (hakamlar) yarashishni xohlasalar, Alloh ularning orasini totuv qiladi. Albatta, Alloh (hamma narsani) biluvchi va (hamma narsadan) xabardor Zotdir”.
Mazkur oyatdan anglashiladiki, shariatimiz nizolarni hal qilish uchun qadam-baqadam choralar ko‘rishni talab qiladi va darhol taloqqa murojaat qilishdan qaytaradi.
Shu bilan birga shariatimizda taloq erkakning qo‘lida bo‘lganligining hikmati odatda er kishilar oqilona qarorlar qabul qiladilar. Shuning uchun taloq ishi er kishini qo‘liga topshirilgandir. Hidoya kitobida bu borada bunday deyiladi: “Taloq erning qo‘lida bo‘lishi uning oqibatlarni ko‘proq tushunishi va hissiyotlardan uzoqroq bo‘lishi sababli afzalroqdir”.
Asossiz taloq qilishning oilaviy va ijtimoiy zararlarini quyidagicha izohlash mumkin:
Oila barqarorligiga zarar bo‘lishi asossiz taloq qilish oilaviy barqarorlikni yo‘qotishga olib keladi. Bu haqida “Hidoya”da bunday deyiladi:
“Nizo yuz berganida, taloq qilishga faqat dalillar tasdiqlangandan keyin ruxsat beriladi”.
Taloq farzandlarning ruhiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bolalar uchun ota-onaning birligi hayotiy muhim omildir. "Muxtasar"da bunday ta’kidlanadi:
“Ajralish farzandlar va jamiyat uchun jiddiy zarar keltiradi”.
Ota-onalarning ajralishi jamiyatda yangi muammolarni keltirib chiqaradi. Asossiz taloq orqali bolalarning tarbiyasi buzilishi va oilaviy qadriyatlarning yo‘qotilishi kuzatiladi.
Taloqning iqtisodiy zararlari shuki, ajralish oilaning iqtisodiy barqarorligiga putur yetkazadi. “Inoya”da bu haqda bunday deyiladi: “Taloq oilaning moliyaviy barqarorligini yo‘qotadi”.
Ajrimda ayollarning obro‘siga zarar yetishi turgan gap. Chunki ajralish ko‘pincha jamiyatda noto‘g‘ri tushuniladi. “Hidoya”da bu borada bunday deyiladi: “Ayolni taloq qilish uni odamlar orasida gap-so‘zlarga duchor qiladi”.
Ajrimlarning bolalar tarbiyasiga ta’siri shuki, bolalar kerakli tarbiyadan mahrum bo‘lishi mumkin. “Muxtasar”da bunday deyiladi: “Taloqning salbiy ta’siri bolalar tarbiyasida yaqqol namoyon bo‘ladi”.
Demak taloqni amalga oshirishdan oldin vaziyatni to‘liq baholash va maslahatlashish zarur ishlardan hisoblanar ekan. “Inoya”da bu borada bunday deyiladi: “Er taloq qarorini qabul qilishdan oldin yaxshilab o‘ylab ko‘rishi lozim”.
Shu bilan birga shariatimiz nizolarni hal qilishda bosqichma-bosqich yondashuvni tavsiya etadi: nasihat qilish, vaqtinchalik alohida yashash va hakamlar tayinlash. “Inoyada bu haqda bunday deyiladi: “Taloq faqat yarashish imkonsiz bo‘lgandagina ruxsat etiladi”.
Qolaversa taloqni faqat zarurat holatida amalga oshirish kerak. Taloq faqatgina muhim sabablar mavjud bo‘lgandagina qo‘llanilishi kerak. Shariat ko‘rsatmalariga amal qilish orqali oilani saqlab qolish mumkin. Hamda oilaviy maslahatchilar yordamidan foydalanish ham zarurdir. Nizolarni hal qilish uchun maslahatchilarga murojaat qilish shariatda ma’qullangan amaldir.
Asossiz taloq qilish nafaqat oilaviy hayotga, balki jamiyatga ham salbiy ta’sir qiladi. Islom shariati taloqni zarurat holatida va faqat mas’uliyat bilan qo‘llashni ta’kidlaydi. Bu borada shariatning ko‘rsatmalariga amal qilish oilalarni saqlab qolishda va jamiyatdagi barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyatga ega.
Shamsiddin BURHONIDDINOV,
Toshkent Islom instituti 4 kurs talabasi.