Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo'lsin.
Payg'ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo'lsin.

Yo'q! Soatni yolg'onga chiqardilar. Va Soatni yolg'onga chiqarganlarga lovullagan do'zaxni tayyorlab qo'ydik.

Kofir-mushriklar zalolatlarida shu darajaga etdilarki, hatto

«Soatni yolg'onga chiqardilar».

«Qiyomat bo'lmaydi. «Qiyomat bo'ladi», deyayotganlarning gapi yolg'on», – dedilar. Holbuki,

«…Soatni yolg'onga chiqarganlarga lovullagan do'zaxni tayyorlab qo'ydik».

Do'zax ularni kutib turibdi. Ushbu mushriklar to'ppa-to'g'ri o'sha tayyor do'zaxga ravona bo'ladilar.

«Furqon» Vaqtiki, ularni uzoq joydan ko'rganida, uning g'azabnok qaynashini va bo'kirishini eshiturlar.

Qiyomat soatini yolg'onga chiqarganlarga Alloh taolo tomonidan tayyorlab qo'yilgan do'zax shu darajada dahshatliki, u kofirlarni uzoqdan ko'rishi bilan g'azabi to'lib-toshib, qaynab, bo'kira boshlaydi. Mazkur kofirlar esa o'sha uzoq masofadan turib, uning g'azabnok qaynashini va bo'kirishini eshitadilar. Ana o'shanda ularning holiga voy bo'ladi. Jahannamdan uzoqdagi hollari shu.

Endi jahannamga tashlanganlaridan keyin qanday holda bo'lishlari vasf qilinadi:

«Furqon» Uning tor joyiga kishanlangan hollarida tashlanganlarida esa o'sha joyda (o'zlariga) halokat tilarlar.

Jahannamning nomini eshitishning o'zi azob, unga tushish haqidagi xabarni eshitish undan ham azob, unga tomon ketayotib, uning g'azabnok qaynashini va bo'kirishini eshitish battar azob, unga tashlanish eng katta azob. Ammo uning tor joyiga tashlanish jahannam ichidagi azoblarning eng dahshatlisi hisoblanadi. U chog'dagi azob shu darajaga etadiki, kofirlar:

«...o'sha joyda (o'zlariga) halokat tilarlar».

Ya'ni dod-voy qilib, «Ey halokat! Ey yo'q bo'lish! Kel, meni ol, meni bu holdan qutqar!» – deb baqiradilar. Lekin bu nolalari ularga foyda berarmikan? Yo'q, albatta. Ana shunday holatda dod-voy qilib turganlarida, ularga qarata quyidagi xitob qilinadi:

«Furqon» «Bugungi kunda bir halokatni emas, ko'p halokatni tilanglar!»

Bir marta halok bo'lib, qutulib keta olmaysizlar. Hali ko'p halok bo'lasizlar. O'zingizcha, halok bo'lsak, bu azoblardan qutularmiz, deb o'ylamanglar.

Kelgusi oyatda ushbu dahshatli holatni mo'min-musulmon, taqvodor bandalarga tayyorlab qo'yilgan narsalarga solishtirib ko'rish taklif qilinadi:

«Furqon» «Bu yaxshimi yoki taqvodorlarga tayyorlab qo'yilgan mangulik jannati yaxshimi?» U ular uchun mukofot va qaytish joyidir.

Qani, solishtirib ko'rilsin-chi?! Yuqoridagi oyatlarda vasf qilingan do'zax va undagi dahshatli azoblar yaxshimi yoki mangulik jannati yaxshimi? Nozu ne'matlarga to'la jannatlarda abadiy qolish yaxshimi?

Mushrik va kofiru osiylarga dahshatli azoblarga to'la do'zaxni tayyorlab qo'ygan Alloh mo'min-musulmon va taqvodor bandalariga mangulik jannatini ham tayyorlab qo'ygan.

«U ular uchun mukofot va qaytish joyidir».

Jannat ularning iymonlari, yaxshi amallari va taqvolari uchun mukofotdir, jannat ularning oxir-oqibat qaror topadigan qaytish joyidir.

Taqvodor mo'min bandalar jannatda rohat-farog'at ila abadiy hayot kechiradilar.

«Furqon» Ularga u erda, mangu qoluvchi hollarida, xohlagan narsalari bor. Bu Robbing zimmasidagi mas'uliyatli va'dadir.

Jannatda taqvodor mo'minlarga istagan narsalari bor. Jannatda nimalar borligini sanab, adog'iga etib bo'lmaydi. Shuning uchun osongina «…xohlagan narsalari bor», – deb qo'yildi. Zotan, inson uchun baxt-saodatga etishishning to'lig'i istagan narsasiga erishishdir. Inson o'shanday baxtga faqat jannatda erishadi. Erishganda ham, ma'lum muddatga emas, mangulikka erishadi. Chunki vaqtinchalik baxt-saodat to'liq sanalmaydi. Bu gaplar shunchaki emas.

«Bu Robbing zimmasidagi mas'uliyatli va'dadir».

Robbing esa va'dasiga hech xilof etuvchi zot emas. Mas'uliyatli va'daga xilof qilmasligi esa turgan gap. Shunday ekan, jannatga olib boruvchi iymon va taqvo yo'lida hech ikkilanmay yuraverish kerak.

“Tafsiri Hilol” kitobidan