Anbar Otin, Jahon Otin Uvaysiy, Zebuniso, Nodirabegimlar zukko ayollar bo'lishgan. Ular din, dunyo, siyosat va madaniyat sohasida ma'rifatli otinlar bo'lib, zamonasining ayol-qizlariga fiqhiy, ijtimoiy masalada yo'l-yo'riq ko'rsatishgan. Nodirai davronning etuk bilimga ega ekani uning asarlarini o'qiganimizda yaqqol ko'zga tashlanadi.
Bugungi kunda mamlakatimizda barcha sohalar qatori diniy jabhada ulkan o'zgarishlar amalga oshirilmoqda. Aholining diniy-ma'rifiy saviyasini oshirish, bid'at va xurofotlarga barham berish, qalblarga sog'lom islomiy aqidani singdirishga ahamiyat berilmoqda. Bu jarayonda diniy soha xodimlari faol ishtirok etishlari lozim.
Otinoyilar ma'suliyatli vazifani tirikchilik manbaiga aylantirib olmasligi kerak. Ular zimmasida ma'raka yo ehsonlarda ikki og'iz duo qilish emas, balki din va jamiyat ravnaqi uchun xolis xizmat qilish bor. Bugungi otinoyidan diniy, dunyoviy ilmlarni egallash, yangiliklardan xabardor, o'z tarixini yaxshi bilgan, katta tajribaga ega, fidokor, xalqparvar bo'lish talab etiladi.
Afsuski, nafaqaga chiqib zerikib qolgan ham, hayotdan alamzada ayol ham muqaddas dinimizni o'rganmasdan otinoyilikka talabgor bo'lmoqda. Otinoyilikka bu tarzda biryoqlama yondashish din rivoji va jamiyat taraqqiyotiga xizmat qilmaydi.
Kechagina turli bid'at va xurofotlarni el orasida yoyib yurib, bugun davralarning to'rida “otin” bo'lib o'tirganlar oramizda yo'q emas. Otinoyi zimmasidagi mas'uliyat birgina ro'mol, go'zal qofiyadosh duo yoki notiqlik san'ati bilan so'zlash emas, balki xotin-qizlarning e'tiqodini to'g'ri shakllantirishdir. Buning uchun otinlarimiz Islom tarixidan yaxshi xabardor bo'lib, sahobiya onalarimizning hayotlarini chuqur bilishlari kerak.
Shukrki, farovon yurtda, ma'rifatli el orasida yashayapmiz. Bunday sharoitda dinga xizmat qilish ota-bobolarimizning orzusi bo'lgan.
Otinoyilarning bilimlari imtihon qilib ko'rilganda, aksariyatining bilim saviyasi pastligi sezilib qoldi. Ularning bilim va tajribalarini oshirish maqsadida malaka oshirish kurslari tashkil etildi. Bugungi otinoyi nafs balosidan, ilmsizlikdan uzoq bo'lishi, diniy-ma'rifiy tizimga doir qabul qilinayotgan qarorlardan, yangiliklardan xabardor bo'lishi lozim. Otinoyi o'zi o'rganmasa – o'rgatolmaydi, o'rgatolmasa – faoliyat yuritolmaydi.
Otinoyilarning diniy-ma'rifiy bilim va ko'nikmalarini shakllantirishda quyidagi jihatlarga e'tibor berilsa, maqsadga muvofiq bo'ladi:
Otinoyi keng diniy va dunyoviy bilimlarga ega bo'lsagina, insonlarga ma'rifat ulasha oladi.
Zilola SUYaROVA
Toshkent islom instituti talaba-qizlar bilan ishlash bo'yicha uslubchi
Hayotda shunday sohalar borki, ularni mukammal egallash uchun butun umr o‘qib-izlanish lozim. Ana shunday kasblardan biri imom-xatiblikdir. Kimdir bu kasb egalariga oson tutishi mumkin. Lekin yetuk imom bo‘lish uchun to‘rt yil madrasa, to‘rt yil diniy oliy ta’lim dargohida o‘qishning o‘zi kamlik qiladi. Chunki imom o‘zi uchun ham jamoat uchun Alloh oldida burchli bo‘lsa, el oldidiga javobgarlik ham katta mas’uliyat yuklaydi. Bu mas’uliyat va xalq ishonchini oqlashning birdan bir yo‘li ilm va taqvodir.
So‘nggi yillarda ilm-fanning barcha yo‘nalishlar qatori diniy-ma’rifiy xususan, shariat, fiqh, aqoid kabi ilmlarni o‘rganish uchun keng yo‘llar ochildi. Bu borada Samarqandda Hadis ilmi oliy maktabi, Imom Moturidiy markazi qoshida Kalom ilmi, Farg‘onada – Marg‘inoniy ilmiy markazida islom huquqi maktabi, Buxoroda – Bahouddin Naqshband markazida tasavvuf maktabi, Qashqadaryoda – Abu Muin Nasafiy markazida aqida ilmi maktabini tashkil etilishi o‘z samarasini berib kelayotir. Chunki imom-xatiblarning madrasa va oliy ta’lim dargohida olgan bilimlarini mustahkamlash, ularni yanada chuqurlashtirish, yangi zamonaviy diniy masalalarni keng o‘rganishda mazkur maktablar muhim ahamiyat kasb etyapti. Bir so‘z bilan aytganda, bu maktablar imom-xatiblarni chin ma’noda sohaning yetuk egasiga aylanishiga zamin bo‘layotir.
Ayni kunda Farg‘ona viloyatidagi Marg‘inoniy ilmiy markazida islom huquqi maktabida yigirmadan ortiq vodiylik imom-xatiblar o‘z ish joylaridan uzilmagan holda diniy bilimlarini yana mustahkamlab, fiqh ilmini chuqurroq o‘rganmoqdalar. Ularga tajribali imom-xatiblar Ubaydulloh domla Abdullayev, Ibrohimjon domla Qodirov va Ahmadxon domla Nizomovlar ustoz-shogird an’anasi asosida ta’lim bermoqdalar. Shu kunga qadar tinglovchilar mazkur ustozlar ko‘magida “Muxtasarul-viqoya”, “Alfiqhul-akbar” kitoblari o‘qib tugatishdi. Ayni vaqtda “Kanzul-daqoiq” va Mulla Aliy Qorining “Alfiqhul-akbar”ga yozgan “Sharhul fiqhil Akbar” kitoblari mutolaa qilinib, asarlar batafsil o‘ranilmoqda. Ushbu asarlar Ahli sunna val jamoa aqidasi asosida mo‘min-musulmonlarni to‘g‘ri aqida hamda dinimiz ta’limotlariga amal qilishda vasatiy tarzda yurishlarida asosiy manbalardir.
Ta’kidlash joizki, imom-xatiblarning mazkur ilm dargohida olayotgan bilim va malakalari faoliyatlari uchun nihoyatda manfaatli bo‘lmoqda. Zero, turli yot g‘oyalar ta’siriga tushib adashgan yurtdoshlarimizni to‘g‘ri yo‘lga boshlash, mo‘min-musulmonlarga Ahli sunna val-jamoa va Hanafiy fiqhi asosida islom ta’limotlarini yetkazish, dolzarb mavzularda chiqish qilish, maqolalar yozishda bu dargohdan olinayotgan ilmiy va hayotiy tajribalar muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shuningdek, turli uchrashuvlar va mahallalarda olib borilayotgan targ‘ibot tadbirlarida ham mazkur ilmiy maktabda hosil qilingan bilim va ko‘nikmalar asqotmoqda. Imom-xatiblar o‘rtasidagi bilimlar bellashuvida ham mazkur maktab tinglovchilari o‘zini har tomonlama namoyon etayotgani ham e’tiborga molik. Shu bilan birga maktab tinglovchilarining bir qanchasi ilmiy izlanishlarda davom etib, o‘z tadqiqotlari bilan dinimiz ravnaqiga o‘z hissalarini qo‘shmoqdalar.
Ma’lumki, ilk o‘rta asrlarda Farg‘ona vodiysida fiqh maktabi shakllanib, buyuk allomalar yetishib chiqdi. Birgina Burhoniddin Marg‘inoniy islom xuquqshunosligi borasida beqiyos asarlar ta’lif etgani barchaga ma’lum. Bugun u kishining “al-Hidoya” asari butun musulmon olamida mashhur bo‘lib, islom huquqi – fiqh bo‘yicha eng aniq, mukammal asar sifatida tan olingan.
Bugun ham mazkur an’analar qayta tiklanib, yurtimiz yana ilmu ma’rifat, olim ulamolar diyoriga aylanayotgani quvonarli holdir.
Rahmatulloh JALILOV,
Farg‘ona viloyati vakilligi Matbuot kotibi
(Hidoyat jurnali, 12-son)