Ikkinchi fasl

Musulmon bo'lmaganlarni qatl qilishda ekstremistik jamoalarning iddaolari

Ekstremistik jamoalar iddaosicha, ularning siyosiylashgan g'oyalari hamda qonun va me'yorlar ta'rifidagi yanglish tor tushunchalari bo'yicha go'yoki islom ummati (ulamolar va boshqaruv tizimi) Alloh taolo yuborgan asosdan uzoqlashib,  uning shariatini o'zgartirgan emish. Ularning fikricha, bugun butun boshli ummat ko'rlarcha jaholatga g'arq bo'lgan bo'lib, bunda musulmonlar ham, musulmon bo'lmaganlar ham barchasi barobardir. Shuning uchun ham ekstremistik jamoalar “kimnidir kofirga chiqarish, birovning qonini to'kishni halol deyish” da'vosini musulmonu  g'ayridinlarga birdek qo'llamoqdalar.  Ular mazkur fikrlardan kelib chiqib milliy mansublikni ham, jamiyat a'zolarini bir jamiyatda tinch-totuv yashashga qaratilgan urinishlarini ham inkor qilmoqdalar. Ular yolg'onning yaxlit tizimini tashkil qilib uning taqozosiga ko'ra harakat qilmoqdalar. Pirovard natijada esa shaharlar vayron bo'lib, nohaq qonlar to'kilmoqda. Tabiiyki, bu ish ortidan musulmon bo'lgan yoki  bo'lmagan barcha jamiyatlar global muammolarga duch kelmoqdalar. Chunki bunday muammolarga duch kelgan biror jamiyatda tinchlik va xavfsizlik kafolati bo'lmaydi. Jamiyat a'zolari orasida nafrat va adovat hukm suradi.

Mana shuning uchun ham biz, terrorizm va qirg'inbarot yo'lidan yuradigan, g'ayridinlar bilan  hamjihat bo'lib yashashni-da istamaydigan  bu kabi ekstremistik jamoalarning yolg'on va shubhaga to'yingan g'oyalarini chuqur va atroflicha tekshirishimiz zarur. Ularning fikricha, urush o'chog'iga aylangan o'lkalarda senga topshirilgan har qanday shaxsning qoni sen uchun halol bo'ladi. Holbuki bu halollik da'vosi uchun sabab va joizlik dalili kerak. Biz quyida ularning shubhali dalillarini tahlil qilib chiqamiz.

Birinchi : Jihod mavzusidagi yanglish fikrlar

Bugun biz duch kelayotgan eng muhim masalalardan biri Alloh yo'lida jihodga chiqish borasidagi fikrlardir. Ushbu fikrlar ko'proq g'arb davlatlarida yashayotgan g'ayridinlarga nisbatan tajovuzkorona harakatlar qilishga  yo'naltirilgan.Chunki ekstremistik jamoalar jihodni ayni shu ma'noda talqin qiladi. Unga ko'ra, musulmonlar uchun g'ayridinlar tomonidan xavf-xatar bo'ladimi yoki bo'lmaydimi, baribir ularga qarshi kurashish zarur. Tabiiyki, bu fikrlar ularni qatl qilish mumkin, degan xulosaga olib keladi.

Shuning uchun ham Islom dinida shariatga kiritilgan jihodning farz bo'lish mavzulari va sabablarini anglab etish bugunning zaruriyatiga aylandi. Chunki bu mavzuning sabab va ahkomlarini tushunib etishimiz turli ekstremistik jamoalar nazaridagi jihod da'vosini to'g'ri talqin qilishimizni ta'minlaydi. 

Ulamolarimiz o'zaro qon to'kilishiga olib keladigan jihodning farz bo'lishi asosi  borasida ixtilof qildilar. Demak,   musulmonlarga boshqalar tomonidan bo'ladigan ehtimoliy hujum xavfi jihodga asos bo'ladimi yoki g'ayridinlarni kufrda bo'lishlarining o'zi unga asosmi?

Hanafiy, molikiy, hanbaliy va shofeiy mazhabi ulamolarining ko'pchiligi “jihod farz bo'lishi uchun g'ayridinlar tomonidan musulmonlarga qarshi jang qilinishi kerak”, deydilar.

Ammo Ibni Hazm va imom Shofeiyning o'zlari yana bir fikrida “kufr sifatining o'zi ham musulmonlar zimmasiga jihodni farz qiladi”, deydi.

Jumhur (ko'pchilik) ulamolarning fikriga qarasak, islomda jihod o'zining himoyasi uchun yoki amalga oshirilishi aniq bo'lib qolgan dushman hujumini qaytarish uchun joriy bo'ladi.

 Ibni Hazm va imom Shofeiyning ikkinchi fikriga ko'ra esa, jihod  bu Islom dinini boshqalarga ham etkazish harakati bo'lib, doim ham amalga oshirilaveradi. 

Jumhur ulamolarning dalillari quyidagilar:

“Alloh yo'lida sizlar bilan urush qilgan kishilar bilan urush qilinglar. Haddingizdan oshmanglar. Alloh haddidan oshgan kishilarni yaxshi ko'rmas.” (Baqara, 190)

“Ular bilan toki, fitna bo'lmasligi uchun urush qilinglar. Va din Alloh uchun bo'lgunicha kurashinglar. Agar ular urushdan to'xtasalar, ularga nisbatan dushmanlik yo'qdir. Ammo zolimlar bundan mustasnodir”. (Baqara, 193).

Kotib Hanzaladan rivoyat qilingan hadisi sharifda aytiladi: “Biz rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga g'azotga chiqdik. U erda qatl qilingan bir ayol kishini oldidan o'tib qoldik. Uni tepasida odamlar to'planib olgan edilar. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, “bu ayol o'zaro jang qilayotganlar bilan urishmagan edi”, dedilar. Keyin bir sahobaga: “Holid ibni Validning oldiga borib, Rasululloh senga yosh bolalar va cho'ri-qullarni o'ldirmanglar  deb topshiriq berdilar, deb etkizgin”, dedilar.

Abu Dovuddan keltirilgan hadisda shunday deyiladi:

“Sizlar Allohning ismi bilan yurish qilinglar. Allohning nomi va rasulullohning millati bilan! Keksa-qariyani, yosh bola va go'daklarni, ayollarni o'ldirmanglar. Ularni zanjirband qilmanglar. O'ljalaringizni o'rtaga yig'inglar. Isloh va yaxshilik qilinglar”.

Yuqoridagi oyatlarda kelgan “ qitol ” so'zini mulohaza kilsak ham bu so'z ikki guruh orasida sodir bo'ladigan “qitol” yani urush ma'nosini anglatadi. Demak oyatdagi “qital” so'zi “qotala”, “yuqotilu”  fe'lining o'zagi bo'lib ma'nosi “urushmoq, jang qilmoq” deganidir. Ammo “qatl” ya'ni o'ldirmoq ma'nosini bermaydi. Chunki gohida tomonlar o'rtasida urush bo'lsa-da, ammo qurbonlar bo'lmasligi mumkin.

Shuningdek mazkur oyati karimalar tajovuz, kelishuv va o'zaro ahdnomalarni buzish, iymondan qaytish, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam boshchiliklaridagi barcha musulmonlarni vatanlaridan chiqarib yuborish kabi g'ayridinlar tomonidan sodir etiladigan ishlarni ham “muqotala” (tomonlar o'rtasidagi urush ) tarifida bayon qilmoqda. Shu bilan birga ushbu oyati karimalar musulmonlarni o'zlari  bilan tinch-totuv yashayotgan, ularga nisbatan yuqorida sanab o'tilgan dushmanliklarni qilmaydiganlarga yaxshilik qilish va aloqalar o'rnatishdan qaytarmaydi. Holbuki, oyatda aytilgan kufr iborasi  ularga ham tegishli edi.

Hadisi shariflarda kelgan nabaviy ko'rsatmalarni o'rganib chiqsak ham Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bizlarni  musulmonlarga qarshi urush qilmagan g'ayridinlarni qatl qilishdan, garchi ularda kufr sifati bo'lsa-da qaytardilar.  Ikkinchi tomonning ta'biri bo'yicha musulmonlarga nisbatan tajovuz va adovatda bo'lmagan g'ayridinlarni  kofir bo'lishining  o'ziyoq ularga  qarshi jihod qilishga asos bo'lganida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularga qarshi jang qilish yoki aloqalar o'rnatish orasini ajratmagan bo'lardilar.

Bu masalani yanada aniq tushunish uchun faraz qilamiz.  Bir ayol kishi va keksa odam o'zaro urush to'htatilgan maydonidan urush bo'layotgan maydonga o'tsalar va o'zaro urushda qatnashsa,  ularni o'ldirish joizdir. Ayni masala yuzasidan Qarobiy, jang maydonida musulmonlarga qarshi kurashib asir tushgan ayolni ham o'ldirish joizdir, deydilar.

Yuqorida keltirilgan oyati karima, hadisi shariflar va ular asosidagi mantiqiy yondashuvlar jumhur ( birinchi fikr zgalari) ulamolarni so'zini quvvatlaydi.

(Davomi bor)

“Ekstremistik g'oyalarni  inkor qilishda shar'iy dalillar” kitobidan.

Tarjimon: Tohir Vohidov.