Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Yanvar, 2025   |   23 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:20
Quyosh
07:42
Peshin
12:40
Asr
15:47
Shom
17:31
Xufton
18:48
Bismillah
23 Yanvar, 2025, 23 Rajab, 1446

Ustozga yo'llangan eng so'nggi maktub

21.09.2020   3282   15 min.
Ustozga yo'llangan eng so'nggi maktub

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo'lsin.
Payg'ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo'lsin.

Qo'limizni ko'ksimizga qo'ysak, ichimizdan go'yo eshik qoqqandek to'xtovsiz «duk-duk», «duk-duk», deya sado berayotgan ovoz o'ylab ko'rsak, bekorga dukkillamas ekan…

Bu uning «Hoy, meni ishim, vazifam tugayapdi, men uchun belgilangan muddat nihoya topmoqda, ogoh bo'l!», degani ekan…

Hazrati Umar roziyallohu anhu o'zlariga nasihat qilib:

«Har kuni «Falonchi vafot etdi, Fustonchi vafot topdi…», deyiladi. Hali shunday kun ham keladiki, ul kunda «Umar o'libdi…» deyiladi…», der ekanlar.

Ma'lumingizki, viloyatimiz bosh imom-xatibi marhum Hayrulloh domla Turmatov og'ir dard sabab Alloh taoloning hikmati irodasi ila 16 sentyabr', milodiy 2020 yil, 28 muharram, hijriy 1442 yil, haftaning chorshanba kuni, asr namoziga sanoqli daqiqalar qolganida 44 yoshlarida oxirat safariga rihlat qildilar.

Bu musibat oldida «Innaa lillaahi va innaa ilayhi rooji'uun», demoqdan o'zga chora topolmadik…

Bilganim shul ediki, Ul kishimiz ahli ilmlarni xush ko'radigan, Allohning bayti – masjidlar va qalblari Allohning baytiga bog'langan qadrli qavmlarini sevadigan, vazifasi uchun jonkuyar inson edilar…

Alloh taolo Hayrulloh domlamizni O'z rahmatiga olib, ularning yo'llariga intizor bo'lib, biroq diydorlasha olmagan mehribon hoja onajonlari va ahli oilalari hamda millionlab muxlislari uchun go'zal sabr ato etsin…

Amin…

Bir inson yashasa shunchalik yashar ekan…

Bir inson ota yoki ona bo'lsa shu misol farzandga ota yoxud ona bo'lar ekan.

Muborak juma, 18 sentyabr' kuni butun o'zbegim musulmonlari o'z xonadonlarida, yo'llarida, xususan juma namozlari so'nggida jamoa bo'lib mingga yaqin to'liq xatmi Qur'onlar ortidan marhum ustoz Hayrulloh domlamiz haqlariga xayr va rahmatlarni so'rab duo qildilar.

Qisqa umr kechirdilar – 44 yil. Lekin, shu asnoda asrlarga tatigulik ish qildilar.

Yonlarida birga ishlagan davrimda menga vazifalariga ko'ra rahbar emas, balki akadek munosabatda bo'ldilar.

G'am-u tashvishlari din edi. Din rivoji – ulamolar faoliyati, diniy xodimlar salohiyati, talabalar muvaffaqiyati, qalblari Allohning baytiga bog'langan insonlarni obod, shinam va ko'rkam masjidlarda ibodat qilishini ko'rish ularning eng yuksak rag'bati, istak va umidlari edi. Shodlik va quvonchlari masjid qurilishiga ruxsat berilishi va uning poydevoriga ilk g'isht qo'yilishi edi.

Birgalikda juda ham ko'p martaba tushlik qilganman. Arzon va parhez taomlarni xush ko'rar edilar. Taom uchun ishtahalari yaxshilovchi narsa bu faqatgina diniy muzaffariyatlar, ayniqsa biror bir eski masjidni qayta qurilishiga ruxsat berilishi, imtihonlar yakun topgach kim bo'lmasin viloyatning biror farzandini madrasa talabasi bo'lgani haqidagi xabarlar bo'lar edi.

Har doim imom-xatib va imom noiblarga aytar so'zlarida «Kim omonat faoliyati davomida bitta masjidni yangidan qayta qurmasa, shuningdek, hechsa bir nafyar o'smirni madrasa talabasi bo'lishiga sababchi yoki turtki bo'lmasa u “Men imom-xatib yoki imom noibi bo'lib ishladim…», demasin», degan nasihatlari jaranglar edi.

Jome masjidlar qurilishi va madrasa talabalari o'quv kontrakt to'lovlarini to'lashda saxovatpeshalarga murojaat qilishdan uyalmas va orinmas edilar.

Ishlarida maslahat qilishni juda ham muhim, deb bilar edilar. Bir kuni meni xonalariga chorladilar va aytdilar:

«Nurali… Viloyatimizda missionerlik faoliyati avj olayotgan hududlarni belgilab olsak va o'sha hududlarda ushbu xatarli muammoning echimi o'laroq – yangi jome masjid ochish choralarini ko'rsak…», dedilar.

Maslahat davomida viloyatda to'rtta ana shunday hududlarni belgilab oldik. Ishonsangiz, ular shu kunning ertasiga mazkur to'rtta hududning har biriga shaxsan o'zlari borib, qaysi joydan jome masjid ta'sis etish maqsadga muvofiq va munosibligini o'rganib, telefon orqali menga mazkur masalada rahbarlarga xat tayyorlashimni aytdilar.

Bu yo'lda qayerga borish lozim bo'lsa qatnamoqdan erinmadilar, kimga murojaat qilish lozim bo'lsa murojaatdan tortinmadilar. Natija o'laroq Olmaliq shahrida yangi jome masjid ta'sis etilishiga erishdilar. Bu quvonch va bundan boshqalari ham o'zidan o'zi, shunchaki istak va umid bilan amalga oshmaganiga men guvohman.

Bu xushxabardan so'ng ushbu yangi jome masjidni munosib nom bilan nomlash masalasida mashvarat qilar ekanlar ishxonamizdagi xodimlar davrasida qator nomlarni o'ylab ko'rdik. Lekin birortasidan ularning ko'ngillari yorishmadi. Huddi, boshqa nom qolmagandek ma'lum vaqt jim bo'lib qoldik. Birozdan so'ng shunday dedim:

«Domla! Bir fikr bor. Shu onga qadar 130 ming aholisi mavjud bo'lgan Olmaliq shahrida atigi birgina jome masjid mavjud bo'lib, uning nomi oylar sultoni nomi ila «Ramazoni sharif», deya nomlangan. Musulmonlar Ramazon oyining yangi hilolini ko'rish uchun uzoq vaqt intizor kutadilar. Uni ko'rganlarida esa qalblari shodlik bilan to'ladi.

Bu jome masjid ham Olmaliq shahar aholisi uchun Ramazon oyi hilolidek intizor kutilgan va ko'rinish berishi bilan shahar aholisining qalbini quvonchga to'ldirgan dargoh bo'ldi.

Keling, uning nomini «Ramazoni sharif» jome masjidiga bog'lagan holda «Hilol», deb atasak. Boz ustiga siz marhum ustoz fazilatli shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarini juda ham xush ko'rar edingiz, ular ham sizni munosib yaxshi ko'rar edilar. Ularning ilmlari taralayotgan nashr dargohining nomi ham «Hilol», deb nomlangan…».

Ishonsangiz ushbu ojizona taklifdan domlamizning ko'zlari porlab, o'tirgan o'rinlaridan qalqib turdilar. Shu ondayoq fazilatli shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining farzandlari Ismoilxon domla bilan bog'lanib, ulardan odob nuqtai nazardan «Hilol» nomidan foydalanishga ijozat so'radilar. Ismoilxon domla ham bu ishdan mamnun ekanliklarini bildirib, so'zlari yakunida «Domla, qurilish bilan bog'liq biror xizmatlar bo'lsa bizga ham ayting», deganlarida, domlamiz ularga javoban «O'z vaqtida albatta, aytaman…», dedilar.

Muloqotdan so'ng domlamiz menga kulibgina qarab «Alloh nasib etib shu masjid bitsin, yoniga aholi foydalanishi uchun marhum ustoz fazilatli shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining ilmiy meroslari manbai sifatida alohida namunali kutubxona tashkil etaman, ana o'shanda Ismoilxon domlamizga xizmatni aytib, ularni ishga solaman…», deb quvonib ketgan edilar.

 

 

Mana shu ularning faoliyati davomida amalga oshirilgan eng so'nggi mehnat, xizmat va jasoratlari bo'ldi…

Ishonamanki, buni hech kim, ayniqsa Olmaliq shahri aholisi aslo va aslo unutmaydi…

Ularga faoliyatlari davomida biror bir ish oson bo'lmagan. Deyarli xonalarida o'tirmas edilar. Har bir yutuqlari ortida juda ko'p mehnatlar, irodalar, o'z navbatida hasratlar, matonatlar va jasoratlar mujassam edi. Bular haqida men bilan soatlab gaplashar edilar. Men bunga guvohman.

Shu bois ularning har bir mashaqqatli ishlari davomida va yakunida ularga qaysidir ma'noda juda ham kichik yoki arzimas bo'lsada tasalli bo'lib, ko'ngillari uchun munosib so'z aytib turar edim.

Quyidagi murojaatim meni ularga mazkur eng so'nggi jasoratli va samarali mehnatlari asnosida bildirgan eng so'nggi murojaatim bo'lgan ekan…

Vaqt topib, uni albatta o'qing…

Assalomu alaykum, qozi domla!!!

Toshkent viloyatida muhtaram muftiy hazratlari boshchiliklarida ellikdan ortiq jome masjidlarni to'liq qayta qurilishida jonbozlik ko'rsatib kelayotganingiz juda ham quvonarli holat…

Bugun esa uzoq yillik umidlaringiz, o'z navbatida tinimsiz so'rovlaringiz va tashabbusingiz natijasi o'laroq Yurtboshimizning ijozatlari bilan Olmaliq shahrida yangidan jome masjid ta'sis etishga ruxsat berilishi, uni «Hilol», deya nomlanishi, unga binosi viloyatning eng namunali jome masjidi sifatida qad rostlashi uchun olti ming kishiga mo'ljallangan ilk tamal toshini qo'yilishi iymonga tashna qalb egalariga sokin tomchilayotgan yomg'ir misol rohatli surur baxsh etdi…

Bundan barcha mo'minlarning qalbi shodlikka to'lib, davlatimiz Rahbari, o'z navbatida muftiy hazratlari, Din ishlari bo'yicha qo'mita, viloyatimiz hokimligi, bu ishda jonbozlik ko'rsatgan biz bilgan va bilmagan har bir mutasaddi mas'ullar haqqiga Alloh taolodan baxt va har ikki dunyo saodatlarini so'rab, mustajob duolar qilayotgan bo'lsalar, ne ajab…

Ochig'i, bunday kutilmagan, shuningdek, xayrli va ajrli ish bilan Sizni va Olmaliq shahri mo'min-musulmonlarini samimiy qalbdan qutlaymiz!!!

Alloh taolo bu va bu misol ajri yuksak mehnatlaringizni xayrlarga vasila qilib, Sizni bundanda ulug'vor ishlar boshida ko'rib yurishni nasib etsin…

Mehribon va yaxshilikni ortig'i bilan mukofotlovchi Alloh taolo bu misol xayrli ishlaringiz evaziga Sizga (Siz qatori biz ojiz bandalarga ham) ikki dunyo saodatini ato etib, jumladan, mushfiq Onajoningiz baxtlariga Sizni, Sizning baxtingizga Ularni va barcha Ahlingizni uzoq yillar har dam va har lahza omon aylasin…

Endigina 3 yoshni qarshi olib, bola tilida bolajoncha «Ota, Ota…», deyishni boshlaganingizda bunday betakror va bebaho nidolaringiz bilan behad quvontirganingiz, ammo ilohiy taqdir ila shu ondayoq yo'qotganingiz, biroq, Sizdek farzandga ota bo'lib hech narsani yo'qotmagan, aksincha, oxirati uchun munosib zaxira qoldirgan mehribon otangiz – Abdumalik otani Alloh taolo o'z rahmatiga olsin…

Menga bir so'zni juda ham ko'p marotaba aytar edingiz… Ochig'i, har gal eshitganimda juda ham ta'sirlanganman…

O'sha so'zlaringizda:

«Men Yurtboshimning ko'zlarida uch marotaba yonma-yon turib ko'z yoshlarini ko'rganman: biri «Zangiota» majmuasida, ikkinchisi Parkent tumanida, uchinchisi Bekobod shahrida.

Bilaman, bu ularning ojizlik yoki chorasizliklari natijasida ko'zlari qa'ridan sizib chiqqan ko'z yoshi emas. Negaki, ular irodali va jasoratli inson. Aksincha, bu ko'z yoshlarini Ularni yurti va unda hayot kechirayotgan xalqining g'ami va dardini his etganlaridan, deb bilaman.

Nurali, agar men shu ko'z yoshlarni ko'ra-bila turib, o'z faoliyatimdagi ish tartibimni o'zgartirmasam o'rnimni boridan yo'g'i (ya'ni, topshirganim) yaxshiroq», degan iztiroblaringiz bor edi.

Rahmat Sizga…

Baxtimizga Siz kabilar bor, ko'p va omon bo'lsin…

Amin…

Bu so'zlarni faqatgina e'tirof va mamnuniyat ma'nosida qabul qilgaysiz…

Hurmat ila,

Toshkent viloyati vakilligidagi barcha xodimlaringiz nomidan,

Nurali Mavlanov…

29 avgust, 2020 yil.

***

Alloh taolo ustoz Hayrulloh domlamizni o'z rahmatiga olsin, ul kishi haqidagi guvohligimizni qabul etsin… Barchamizni oliy jannatida jamlasin… Amin…

 

O'rinbosarlari

Nurali Mavlanov.

18 sentyabr', 2020 yil.

 

Manba: https://islom.uz

 

 
Maqolalar
Boshqa maqolalar

Imom Muslimdan hadis rivoyat qilgan roviylar

20.01.2025   3196   4 min.
Imom Muslimdan hadis rivoyat qilgan roviylar

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

1. Ali ibn Hasan ibn Abu Iso Hiloliy (yoshlari imom Muslimdan katta)
2. Muhammad ibn Abdulvahhob Farro (shayxlaridan). Ammo Farrodan «Sahih»larida hadis rivoyat qilmaganlar.
3. Husayn ibn Muhammad Qabboniy
4. Abu Bakr Muhammad ibn Nazr ibn Salama Jorudiy
5. Ali ibn Husayn ibn Junayd Roziy
6. Solih ibn Muhammad Jazara
7. Abu Iso Termiziy («Jome’i Termiziy»da)
8. Ahmad ibn Muborak Mustamliy
9. Qozi Abdulloh ibn Yahyo Saraxsiy
10. Abu Sa’id Hotim ibn Ahmad ibn Mahmud Kindiy Buxoriy
11. Ibrohim ibn Is'hoq Sayrafiy
12. Saboqdosh do‘stlari Ibrohim ibn Abu Tolib
13. Ibrohim ibn Muhammad ibn Hamza
14. Faqih Ibrohim ibn Muhammad ibn Sufyon («Sahihi Muslim»ning roviylaridan)
15. Abu Amr Ahmad ibn Nasr Xaffof
16. Zakariyo ibn Dovud Xaffof
17. Abdulloh ibn Ahmad ibn Abdusalom Xaffof
18. Hofiz Abu Ali Abdulloh ibn Mahammad ibn Ali Balxiy
19. Abdurrahmon ibn Abu Hotim
20. Ali ibn Ismoil Saffor
21. Abu Homid Ahmad ibn Hamdun A’mashiy
22. Abu Homid Ahmad ibn Muhammad ibn Sharqiy
23. Abu Homid Ahmad ibn Ali ibn Hasnavayh Muqriy (zaif roviylardan)
24. Hofiz Ahmad ibn Salama
25. Sa’id ibn Amr Barza’iy
26. Abu Muhammad Abdulloh ibn Muhammad ibn Sharqiy
27. Fazl ibn Muhammad Balxiy
28. Abu Bakr ibn Xuzayma
29. Abul Abbos Sarroj
30. Muhammad ibn Abd ibn Humayd
31. Muhammad ibn Maxlad Attor
32. Makkiy ibn Abdon
33. Yahyo ibn Muhammad ibn So’id
34. Hofiz Abu Avona
35. Hofiz Nasr ibn Ahmad ibn Nasr.

Abu Amr Mustamliy aytganlar: «Bizga Is'hoq Kavsaj 251 yilda hadis yozdirdilar. Muslim tanlab yozardilar, men esa aytganlarini yozardim va davom etaverishlarini so‘rardim. Shunda Is'hoq Kavsaj Muslimga: «Siz musulmonlar orasida ekansiz, yaxshilik doim biz bilan birga», – dedilar».

Termiziy «Jome’»larida imom Muslimdan bittagina hadis rivoyat qilganlar («Ramazon boshlanishini bilish uchun sha’bonda oyni kuzatinglar»).[1]

Abul Qosim ibn Asokirga Abu Nasr Yunortiy shunday deganlar: «Menga Solih ibn Abu Solih daraxt po‘stlog‘iga yozilgan bir varaqni berdilar. Unda imom Muslim dastxatlari bilan Valid ibn Muslimdan eshitib yozib olgan hadislar bitilgan ekan».

Bu sanadi uzilgan, ishonchiz ma’lumot.

Ahmad ibn Salama aytganlar: «Abu Zur’a va Abu Hotimning sahih hadislarni bilishda imom Muslimni zamonalarining shayxlaridan ustun qo‘yishlarini ko‘rdim. Husayn ibn Mansurdan eshitishimcha, u kishi Is'hoq ibn Rohavayhning imom Muslim to‘g‘rilarida gapira turib, forscha bir so‘z aytganlarini eshitganlar. Uning ma’nosi – shu qadar ulug‘ inson bo‘lar ekan-da?!».

Ahmad ibn Salama aytganlar: «Muslim bir ilm majlisiga taklif etildilar. Unda bu kishi bilmaydigan bir hadis zikr qilindi. Uylariga borib, chiroqni yoqdilar-da, oila ahliga: «Huzurimga hech kim kirmasin», – dedilar. Bir payt: «Bizga bir savat xurmo hadya qilindi», – deyishdi. «Olib kiringlar», – dedilar. Xurmoni kiritishdi. Tong otguncha undan bitta-bittadan olib, o‘sha hadisni qidirishga tushdilar. Xurmo ham tugadi, hadis ham topildi».

Bu voqeani Abu Abdulloh Hokim ham rivoyat qilib: «Ishonchli do‘stlarimizdan birining aytishicha, o‘shandan keyin imom Muslim vafot etibdilar», – deganlar.

«Mashhur daholar siyrati» kitobidan

[1] 687-hadis.