O`zbekiston musulmonlari idorasi

Ustozga yo'llangan eng so'nggi maktub

21.09.2020 3089 15 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo'lsin.
Payg'ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo'lsin.

Qo'limizni ko'ksimizga qo'ysak, ichimizdan go'yo eshik qoqqandek to'xtovsiz «duk-duk», «duk-duk», deya sado berayotgan ovoz o'ylab ko'rsak, bekorga dukkillamas ekan…

Bu uning «Hoy, meni ishim, vazifam tugayapdi, men uchun belgilangan muddat nihoya topmoqda, ogoh bo'l!», degani ekan…

Hazrati Umar roziyallohu anhu o'zlariga nasihat qilib:

«Har kuni «Falonchi vafot etdi, Fustonchi vafot topdi…», deyiladi. Hali shunday kun ham keladiki, ul kunda «Umar o'libdi…» deyiladi…», der ekanlar.

Ma'lumingizki, viloyatimiz bosh imom-xatibi marhum Hayrulloh domla Turmatov og'ir dard sabab Alloh taoloning hikmati irodasi ila 16 sentyabr', milodiy 2020 yil, 28 muharram, hijriy 1442 yil, haftaning chorshanba kuni, asr namoziga sanoqli daqiqalar qolganida 44 yoshlarida oxirat safariga rihlat qildilar.

Bu musibat oldida «Innaa lillaahi va innaa ilayhi rooji'uun», demoqdan o'zga chora topolmadik…

Bilganim shul ediki, Ul kishimiz ahli ilmlarni xush ko'radigan, Allohning bayti – masjidlar va qalblari Allohning baytiga bog'langan qadrli qavmlarini sevadigan, vazifasi uchun jonkuyar inson edilar…

Alloh taolo Hayrulloh domlamizni O'z rahmatiga olib, ularning yo'llariga intizor bo'lib, biroq diydorlasha olmagan mehribon hoja onajonlari va ahli oilalari hamda millionlab muxlislari uchun go'zal sabr ato etsin…

Amin…

Bir inson yashasa shunchalik yashar ekan…

Bir inson ota yoki ona bo'lsa shu misol farzandga ota yoxud ona bo'lar ekan.

Muborak juma, 18 sentyabr' kuni butun o'zbegim musulmonlari o'z xonadonlarida, yo'llarida, xususan juma namozlari so'nggida jamoa bo'lib mingga yaqin to'liq xatmi Qur'onlar ortidan marhum ustoz Hayrulloh domlamiz haqlariga xayr va rahmatlarni so'rab duo qildilar.

Qisqa umr kechirdilar – 44 yil. Lekin, shu asnoda asrlarga tatigulik ish qildilar.

Yonlarida birga ishlagan davrimda menga vazifalariga ko'ra rahbar emas, balki akadek munosabatda bo'ldilar.

G'am-u tashvishlari din edi. Din rivoji – ulamolar faoliyati, diniy xodimlar salohiyati, talabalar muvaffaqiyati, qalblari Allohning baytiga bog'langan insonlarni obod, shinam va ko'rkam masjidlarda ibodat qilishini ko'rish ularning eng yuksak rag'bati, istak va umidlari edi. Shodlik va quvonchlari masjid qurilishiga ruxsat berilishi va uning poydevoriga ilk g'isht qo'yilishi edi.

Birgalikda juda ham ko'p martaba tushlik qilganman. Arzon va parhez taomlarni xush ko'rar edilar. Taom uchun ishtahalari yaxshilovchi narsa bu faqatgina diniy muzaffariyatlar, ayniqsa biror bir eski masjidni qayta qurilishiga ruxsat berilishi, imtihonlar yakun topgach kim bo'lmasin viloyatning biror farzandini madrasa talabasi bo'lgani haqidagi xabarlar bo'lar edi.

Har doim imom-xatib va imom noiblarga aytar so'zlarida «Kim omonat faoliyati davomida bitta masjidni yangidan qayta qurmasa, shuningdek, hechsa bir nafyar o'smirni madrasa talabasi bo'lishiga sababchi yoki turtki bo'lmasa u “Men imom-xatib yoki imom noibi bo'lib ishladim…», demasin», degan nasihatlari jaranglar edi.

Jome masjidlar qurilishi va madrasa talabalari o'quv kontrakt to'lovlarini to'lashda saxovatpeshalarga murojaat qilishdan uyalmas va orinmas edilar.

Ishlarida maslahat qilishni juda ham muhim, deb bilar edilar. Bir kuni meni xonalariga chorladilar va aytdilar:

«Nurali… Viloyatimizda missionerlik faoliyati avj olayotgan hududlarni belgilab olsak va o'sha hududlarda ushbu xatarli muammoning echimi o'laroq – yangi jome masjid ochish choralarini ko'rsak…», dedilar.

Maslahat davomida viloyatda to'rtta ana shunday hududlarni belgilab oldik. Ishonsangiz, ular shu kunning ertasiga mazkur to'rtta hududning har biriga shaxsan o'zlari borib, qaysi joydan jome masjid ta'sis etish maqsadga muvofiq va munosibligini o'rganib, telefon orqali menga mazkur masalada rahbarlarga xat tayyorlashimni aytdilar.

Bu yo'lda qayerga borish lozim bo'lsa qatnamoqdan erinmadilar, kimga murojaat qilish lozim bo'lsa murojaatdan tortinmadilar. Natija o'laroq Olmaliq shahrida yangi jome masjid ta'sis etilishiga erishdilar. Bu quvonch va bundan boshqalari ham o'zidan o'zi, shunchaki istak va umid bilan amalga oshmaganiga men guvohman.

Bu xushxabardan so'ng ushbu yangi jome masjidni munosib nom bilan nomlash masalasida mashvarat qilar ekanlar ishxonamizdagi xodimlar davrasida qator nomlarni o'ylab ko'rdik. Lekin birortasidan ularning ko'ngillari yorishmadi. Huddi, boshqa nom qolmagandek ma'lum vaqt jim bo'lib qoldik. Birozdan so'ng shunday dedim:

«Domla! Bir fikr bor. Shu onga qadar 130 ming aholisi mavjud bo'lgan Olmaliq shahrida atigi birgina jome masjid mavjud bo'lib, uning nomi oylar sultoni nomi ila «Ramazoni sharif», deya nomlangan. Musulmonlar Ramazon oyining yangi hilolini ko'rish uchun uzoq vaqt intizor kutadilar. Uni ko'rganlarida esa qalblari shodlik bilan to'ladi.

Bu jome masjid ham Olmaliq shahar aholisi uchun Ramazon oyi hilolidek intizor kutilgan va ko'rinish berishi bilan shahar aholisining qalbini quvonchga to'ldirgan dargoh bo'ldi.

Keling, uning nomini «Ramazoni sharif» jome masjidiga bog'lagan holda «Hilol», deb atasak. Boz ustiga siz marhum ustoz fazilatli shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarini juda ham xush ko'rar edingiz, ular ham sizni munosib yaxshi ko'rar edilar. Ularning ilmlari taralayotgan nashr dargohining nomi ham «Hilol», deb nomlangan…».

Ishonsangiz ushbu ojizona taklifdan domlamizning ko'zlari porlab, o'tirgan o'rinlaridan qalqib turdilar. Shu ondayoq fazilatli shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining farzandlari Ismoilxon domla bilan bog'lanib, ulardan odob nuqtai nazardan «Hilol» nomidan foydalanishga ijozat so'radilar. Ismoilxon domla ham bu ishdan mamnun ekanliklarini bildirib, so'zlari yakunida «Domla, qurilish bilan bog'liq biror xizmatlar bo'lsa bizga ham ayting», deganlarida, domlamiz ularga javoban «O'z vaqtida albatta, aytaman…», dedilar.

Muloqotdan so'ng domlamiz menga kulibgina qarab «Alloh nasib etib shu masjid bitsin, yoniga aholi foydalanishi uchun marhum ustoz fazilatli shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining ilmiy meroslari manbai sifatida alohida namunali kutubxona tashkil etaman, ana o'shanda Ismoilxon domlamizga xizmatni aytib, ularni ishga solaman…», deb quvonib ketgan edilar.

Mana shu ularning faoliyati davomida amalga oshirilgan eng so'nggi mehnat, xizmat va jasoratlari bo'ldi…

Ishonamanki, buni hech kim, ayniqsa Olmaliq shahri aholisi aslo va aslo unutmaydi…

Ularga faoliyatlari davomida biror bir ish oson bo'lmagan. Deyarli xonalarida o'tirmas edilar. Har bir yutuqlari ortida juda ko'p mehnatlar, irodalar, o'z navbatida hasratlar, matonatlar va jasoratlar mujassam edi. Bular haqida men bilan soatlab gaplashar edilar. Men bunga guvohman.

Shu bois ularning har bir mashaqqatli ishlari davomida va yakunida ularga qaysidir ma'noda juda ham kichik yoki arzimas bo'lsada tasalli bo'lib, ko'ngillari uchun munosib so'z aytib turar edim.

Quyidagi murojaatim meni ularga mazkur eng so'nggi jasoratli va samarali mehnatlari asnosida bildirgan eng so'nggi murojaatim bo'lgan ekan…

Vaqt topib, uni albatta o'qing…

Assalomu alaykum, qozi domla!!!

Toshkent viloyatida muhtaram muftiy hazratlari boshchiliklarida ellikdan ortiq jome masjidlarni to'liq qayta qurilishida jonbozlik ko'rsatib kelayotganingiz juda ham quvonarli holat…

Bugun esa uzoq yillik umidlaringiz, o'z navbatida tinimsiz so'rovlaringiz va tashabbusingiz natijasi o'laroq Yurtboshimizning ijozatlari bilan Olmaliq shahrida yangidan jome masjid ta'sis etishga ruxsat berilishi, uni «Hilol», deya nomlanishi, unga binosi viloyatning eng namunali jome masjidi sifatida qad rostlashi uchun olti ming kishiga mo'ljallangan ilk tamal toshini qo'yilishi iymonga tashna qalb egalariga sokin tomchilayotgan yomg'ir misol rohatli surur baxsh etdi…

Bundan barcha mo'minlarning qalbi shodlikka to'lib, davlatimiz Rahbari, o'z navbatida muftiy hazratlari, Din ishlari bo'yicha qo'mita, viloyatimiz hokimligi, bu ishda jonbozlik ko'rsatgan biz bilgan va bilmagan har bir mutasaddi mas'ullar haqqiga Alloh taolodan baxt va har ikki dunyo saodatlarini so'rab, mustajob duolar qilayotgan bo'lsalar, ne ajab…

Ochig'i, bunday kutilmagan, shuningdek, xayrli va ajrli ish bilan Sizni va Olmaliq shahri mo'min-musulmonlarini samimiy qalbdan qutlaymiz!!!

Alloh taolo bu va bu misol ajri yuksak mehnatlaringizni xayrlarga vasila qilib, Sizni bundanda ulug'vor ishlar boshida ko'rib yurishni nasib etsin…

Mehribon va yaxshilikni ortig'i bilan mukofotlovchi Alloh taolo bu misol xayrli ishlaringiz evaziga Sizga (Siz qatori biz ojiz bandalarga ham) ikki dunyo saodatini ato etib, jumladan, mushfiq Onajoningiz baxtlariga Sizni, Sizning baxtingizga Ularni va barcha Ahlingizni uzoq yillar har dam va har lahza omon aylasin…

Endigina 3 yoshni qarshi olib, bola tilida bolajoncha «Ota, Ota…», deyishni boshlaganingizda bunday betakror va bebaho nidolaringiz bilan behad quvontirganingiz, ammo ilohiy taqdir ila shu ondayoq yo'qotganingiz, biroq, Sizdek farzandga ota bo'lib hech narsani yo'qotmagan, aksincha, oxirati uchun munosib zaxira qoldirgan mehribon otangiz – Abdumalik otani Alloh taolo o'z rahmatiga olsin…

Menga bir so'zni juda ham ko'p marotaba aytar edingiz… Ochig'i, har gal eshitganimda juda ham ta'sirlanganman…

O'sha so'zlaringizda:

«Men Yurtboshimning ko'zlarida uch marotaba yonma-yon turib ko'z yoshlarini ko'rganman: biri «Zangiota» majmuasida, ikkinchisi Parkent tumanida, uchinchisi Bekobod shahrida.

Bilaman, bu ularning ojizlik yoki chorasizliklari natijasida ko'zlari qa'ridan sizib chiqqan ko'z yoshi emas. Negaki, ular irodali va jasoratli inson. Aksincha, bu ko'z yoshlarini Ularni yurti va unda hayot kechirayotgan xalqining g'ami va dardini his etganlaridan, deb bilaman.

Nurali, agar men shu ko'z yoshlarni ko'ra-bila turib, o'z faoliyatimdagi ish tartibimni o'zgartirmasam o'rnimni boridan yo'g'i (ya'ni, topshirganim) yaxshiroq», degan iztiroblaringiz bor edi.

Rahmat Sizga…

Baxtimizga Siz kabilar bor, ko'p va omon bo'lsin…

Amin…

Bu so'zlarni faqatgina e'tirof va mamnuniyat ma'nosida qabul qilgaysiz…

Hurmat ila,

Toshkent viloyati vakilligidagi barcha xodimlaringiz nomidan,

Nurali Mavlanov…

29 avgust, 2020 yil.

***

Alloh taolo ustoz Hayrulloh domlamizni o'z rahmatiga olsin, ul kishi haqidagi guvohligimizni qabul etsin… Barchamizni oliy jannatida jamlasin… Amin…

O'rinbosarlari

Nurali Mavlanov.

18 sentyabr', 2020 yil.

Manba: https://islom.uz

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Duolarning ta’sirlari bayoni

10.01.2025 2415 10 min.

- 58وَلِلدَّعَوَاتِ تَأْثِيرٌ بَلِيغٌ وَقَدْ يَنْفِيهِ أَصْحَابُ الضَّلاَلِ

Ma’nolar tarjimasi: Duolarning yetuk ta’siri bordir, gohida adashganlar uni inkor qiladilar.

Nazmiy bayoni:

Duolarning yetuk ta’sirlari bor,
Adashganlargina qilarlar inkor.

Lug‘atlar izohi:

لِ – jor harfi فِي ma’nosida kelgan.

دَعَوَاتِ – kalimasi دَعْوَةٌ ning ko‘plik shakli bo‘lib, lug‘atda “iltijolar” ma’nosini anglatadi. Jor va majrur mubtadosidan oldin keltirilgan xabardir.

تَأْثِيرٌ – xabaridan keyin keltirilgan mubtado.

بَلِيغٌ – sifat. Ushbu kalimada duoning ta’sirga sabab ekaniga ishora bor. Chunki ta’sir, aslida, Alloh taoloning yaratishi bilan vujudga keladi.

وَ – “holiya” ma’nosida kelgan.

قَدْ – “taqliliya” (cheklash) ma’nosida kelgan.

يَنْفِيهِ – fe’l va maf’ul. نَفِي kalimasi lug‘atda “bir chetga surib qo‘yish” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.

اَصْحَابُ – foil. Bu kalima صَاحِب ning ko‘plik shakli bo‘lib, “lozim tutuvchilar” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.

الضَّلاَلِ – muzofun ilayh. Ushbu izofada لِ jor harfi muqaddar bo‘lgan[1]. “Zalolat” kalimasi “to‘g‘ri yo‘ldan adashish” ma’nosida ishlatiladi.

Matn sharhi:

Duo lug‘atda “iltijo”, “o‘tinch” kabi ma’nolarni anglatadi. Istilohda esa “banda o‘zining faqirligini, hojatmandligini va muteligini hamma narsaga qodir bo‘lgan Alloh taologa izhor qilib, manfaatlarni jalb qilishni va zararlarni daf qilishni so‘rashi, duo deb ataladi”[2].

Mo‘min bandalarning qilgan duolarida o‘zlariga ham, agar marhumlar haqlariga duo qilayotgan bo‘lsalar, ularga ham manfaatlar yetadi. Duolarning ta’siri borligini adashgan kimsalargina inkor qiladilar. Matndagi “zalolatdagilar” degan so‘zdan mo‘taziliy toifasi ko‘zda tutilgan. Chunki mo‘taziliy toifasi bu masalada ham Ahli sunna val-jamoa e’tiqodiga zid da’volarni qilgan.

Duolarning ta’sirini inkor etadiganlar bir qancha dalillarni keltirishgan. Masalan, oyati karimalarda har bir insonga o‘zi qilgandan boshqa narsa yo‘qligi bayon qilingan:

“Insonga faqat o‘zi qilgan harakatigina (mansub) bo‘lur”[3].

Boshqa bir oyatda esa kishi o‘zining qilgan yaxshi ishlari tufayli mukofotga erishsa, yomon qilmishlari sababli jazolanishi bayon etilgan:

“Uning kasb etgani (yaxshiligi) – o‘ziga va orttirgani (yomonligi) ham o‘zigadir”[4].

Ushbu oyati karimalarda har bir kishining ko‘radigan manfaatlari boshqalarning qilgan duo va xayrli ishlaridan emas, faqat o‘zining qilgan ishlaridan bo‘lishi bayon qilingan, bu esa duolarning ta’siri yo‘qligiga dalolat qiladi, – deyishgan.

Duolarning ta’sirlarini inkor etuvchilarga raddiyalar

Duolarning ta’sirlarini inkor etuvchilar keltirishgan yuqoridagi va undan boshqa dalillariga batafsil javoblar berilgan. “Talxisu sharhi aqidatit-Tahoviy” kitobida quyidagicha javob kelgan: "Insonga faqat o‘zi qilgan harakatigina (mansub) bo‘lur" ma’nosidagi oyatda bayon qilinganidek, haqiqatda inson o‘z sayi-harakati va yaxshi fe’l-atvori bilan do‘stlar orttiradi, uylanib bola-chaqali bo‘ladi, insonlarga mehr-muhabbat ko‘rsatadi va ko‘plab yaxshi ishlarni amalga oshiradi. Shunga ko‘ra insonlar uni yaxshilik bilan eslab, unga Alloh taolodan rahmat so‘rab duo qilsalar, toat-ibodatlarning savoblarini unga hadya qilsalar, bularning barchasi birovning emas, aslida, o‘z sayi-harakatining natijasi bo‘ladi.

Ikkinchi dalil bo‘lgan "Uning kasb etgani (yaxshiligi) – o‘ziga va orttirgani (yomonligi) ham o‘zigadir", ma’nosidagi oyat ham yuqoridagi kabi oyat bo‘lib, har bir kishi o‘zining qilgan yaxshi ishining samarasini ko‘radi, qilgan ma’siyatiga ko‘ra jazolanadi, kabi ma’nolarni ifodalaydi. (Ya’ni “har kim ekkanini o‘radi”, deyilgani kabi)”[5].

Shuningdek, duo qilishning foydasi bo‘lmaganida mag‘firat so‘rashga buyruq ham bo‘lmasdi. Qur’oni karimda esa mag‘firat so‘rashga buyurilgan:

“Bas, (ey Muhammad!) Allohdan o‘zga iloh yo‘q ekanini biling va o‘z gunohingiz uchun hamda mo‘min va mo‘minalar(ning gunohlari) uchun mag‘firat so‘rang!”[6].

Shuningdek, vafot etib ketgan kishilar haqiga qilingan duolarda manfaat bo‘lmaganida, ularni eslab duo qilganlar Qur’oni karimda madh etilmasdi:

“Ulardan keyin (dunyoga) kelganlar: “Ey Robbimiz, bizni va bizdan avval iymon bilan o‘tgan birodarlarimizni mag‘firat qilgin, iymon keltirganlarga (nisbatan) qalbimizda nafrat (paydo) qilmagin. Ey, Robbimiz, albatta, Sen shafqatli mehribonsan”, – derlar”[7].

Shuningdek, vafot etganlarga janoza namozini o‘qish tiriklar zimmasiga vojib qilingan. Janoza namozida esa sano va salovot aytish bilan birgalikda “Ey Allohim, bizlarning tiriklarimizni ham, o‘liklarimizni ham mag‘firat qilgin”, ma’nosidagi duo o‘qiladi.

Mazkur dalillarning barchasida duolarning ta’siri borligi ko‘rinib turibdi. Shuning uchun inson vafotidan keyin ham o‘z haqiga xayrli duolar qilinishiga sabab bo‘ladigan yaxshi amallarni qilishi lozim.

Duo qilish bandaga foyda keltiradigan va undan zararlarni daf qiladigan eng kuchli sabablardan ekani Qur’oni karimda ham, hadisi shariflarda ham bayon qilingan:

“Parvardigoringiz: “Menga duo qilingiz, Men sizlar uchun (duolaringizni) ijobat qilay!” – dedi. Albatta, Menga ibodat qilishdan kibr qilgan kimsalar yaqinda tuban holatda jahannamga kirurlar”[8].

Ibn Kasir rahmatullohi alayh ushbu oyat haqida: “Alloh taolo bandalarini O‘ziga duo qilishga da’vat etgan va O‘z fazlu marhamati bilan qilgan duolarini albatta ijobat etishga kafolat bergan”, – degan. Oyati karimaning davomidagi “ibodatdan kibr qilganlar” esa Alloh taologa duo qilishdan takabburlik qilgan kimsalar deya tafsir qilingan. Hadisi shariflarda duoning qazoni qaytarishga sabab qilib qo‘yilgani bayon etilgan:

عَنْ سَلْمَانَ الْفَارْسِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال لَا يَرُدُّ القَضاءَ إلا الدُّعاءُ وَ لَا يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ إِلاَّ الْبِرُّ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Salmon Forsiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qazoni faqatgina duo qaytaradi, umrni faqatgina yaxshilik ziyoda qiladi”, – dedilar (Termiziy rivoyat qilgan).

Sharh: Ushbu hadisda duoning bajariladigan ishlarga bog‘lab qo‘yilgan qazoni qaytarish sabablaridan ekani bayon qilingan. Zero, Alloh taolo amalga oshadigan barcha narsalarga azaliy sabablarni tayin qilib qo‘ygan. Solih amallar saodatga erishish uchun azaliy sabablar bo‘lsa, yomon amallar badbaxt bo‘lish uchun azaliy sabablardir. Shuningdek, yaxshilik, go‘zal xulqli bo‘lish, qarindoshlik aloqalarini uzmaslik kabi amallar ham azaliy sabablar qatoriga kiradi. Ana shunday azaliy sabablar yuzaga chiqarilgan paytda o‘sha sababga bog‘langan ishlar ham yuzaga chiqadi.

Imom Tahoviy[9] rahmatullohi alayh “Aqidatut Tahoviya” asarida quyidagilarni yozgan: “Tiriklarning duo va sadaqalarida o‘liklar uchun manfaatlar bordir. Alloh taolo duolarni qabul qiladi va xojatlarni ravo qiladi (deb e’tiqod qilamiz)”.

Keyingi mavzu:
Dunyoning yo‘qdan bor qilingani bayoni.

[1] Bu haqidagi ma’lumot 53-baytning izohida bayon qilindi.

[2] Doktor Ahmad Farid. Bahrur-Roiq. – Iskandariya: “Dorul Majd”, 2009. – B. 105.

[3] Najm surasi, 39-oyat.

[4] Baqara surasi, 286-oyat.

[5] Muhammad Anvar Badaxshoniy. Talxisu sharhi aqidatit-Tahoviy. – Karachi: “Zamzam babilsharz”, 1415h. – B. 192.

[6] Muhammad surasi, 19-oyat.

[7] Hashr surasi, 10-oyat.

[8] G‘ofir surasi, 60-oyat.

[9] Abu Ja’far Ahmad ibn Muhamad ibn Salama Tahoviy rahmatullohi alayh hijriy 239 yilda Misrning “Toha” shaharchasida tug‘ilgan.

Imom Tahoviy hanafiy mazhabidagi mo‘tabar olimlardan bo‘lib, “Sihohi sitta” mualliflari bilan bir asrda yashab faoliyat yuritgan. Bu zot haqida ulamolar ko‘plab maqtovli so‘zlarni aytganlar. Jumladan Suyutiy “Tobaqotul Huffoz” asarida: “Imom Tahoviy alloma, hofiz, go‘zal tasnifotlar sohibidir”, – degan. Zahabiy: “Kimki ushbu imomning yozgan asarlariga nazar solsa, bu zotning ilm darajasi yuqori, ma’rifati keng ekaniga amin bo‘ladi”, – degan.

Imom Tahoviy tafsir, hadis, aqida, fiqh va siyratga oid ko‘plab asarlar yozib qoldirgan. Ularning ayrimlari quyidagilardir:

1. Ahkamul Qur’an (Qur’on hukmlari);

2. Sharhu ma’onil osor ( Asarlarning ma’nolari sharhi);

3. Aqidatut Tahoviya (Tahoviy aqidasi);

4. Bayonu mushkilil osor (Asarlarning mushkilotlari bayoni);

5. Sharhu jomeis sag‘ir (Jomeus sag‘ir sharhi);

Imom Tahoviy rahmatullohi alayh hijriy 321 yilda Misrda vafot etgan.