Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Yanvar, 2025   |   11 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:33
Shom
17:17
Xufton
18:36
Bismillah
11 Yanvar, 2025, 11 Rajab, 1446

Islom Avstraliyaga qanday kirib keldi?

19.09.2020   2457   5 min.
Islom Avstraliyaga qanday kirib keldi?

Avstraliyaning mahalliy xalqlari va Torres bo'g'ozi aholisi xristian kolonizatorlari kelishidan ancha oldin musulmonlar bilan muntazam aloqada bo'lgan. Bugungi kunda ham Islom ba'zi aborigenlarning qalbida aks-sado bermoqda.
Avstraliyadagi Islomning kirib kelish tarixini qit'aning shimoliy qismidagi Arnem-Lendr yarim orolida joylashgan qizil qoyalarga o'yib yozilgan elkanli qayiqlarning kichik chizmalari bilan aytish mumkin. Bu an'anaviy indoneziya qayiqlari "prau" sifatida ma'lum - aynan ularda trepang va dengiz bodringini izlab rivojlanayotgan Makasar tijorat shahridan musulmon baliqchilar etib kelishgan.
Ular birinchi marta Shimoliy Avstraliyada qachon paydo bo'lganlari ma'lum emas. Ba'zi tarixchilar bu 1750 yillarda sodir bo'lgan deb aytishadi. Lekin g'or rasmlari ustiga tushirilgan ari mumining radiuglerod tahlili bu ancha oldin bo'lgan, deb taxmin qilish imkonini berdi. Figuralardan biri 1664 yilgacha qilingan ko'rinadi, ehtimol, bu 1500 yillarga to'g'ri kelar.
Makasardan kelgan baliqchilar bu erga har yili Hitoy tibbiyoti va oshxonasida ishlatilishi tufayli yuqori narxga ega bo'lgan dengiz bodringlarini yig'ish uchun kelishgan. Melburndagi Monash universiteti antropologi Jon Bredli so'zlariga ko'ra, bu Avstraliyaning xalqaro aloqalardagi ilk tajribasi bo'ldi va bu muvaffaqiyatga erishdi.
Makasarlik ba'zi savdogarlar Avstraliyada qolishdi. Islom aqidasi aborigenlarning g'or san'atiga ta'sir etibgina qolmay, balki ularning mifologiyasiga ham ta'sir ko'rsatgan. Misol tariqasida "valita-valita"degan figurani keltirish mumkin. Ism arabcha "Alloh taolo" iborasidan kelib chiqqan bo'lib, aynan shu ma'noni anglatadi. Marosim egilishlari musulmonlarnnig sajdasiga o'xshaydi.
Makassar aholisining aborigenlar va Torres bo'g'ozi orollari aholisi bilan savdosi 1906 yilda og'ir soliqqa tortish va oq rangdan boshqa rangli odamlarning savdosini cheklagan hukumat siyosati tufayli yakunlandi. Bir asr o'tgach, Shimoliy Avstraliyada aborigen jamoalar Makasar savdogarlar bilan birgalikda tarixga hurmat, o'zaro ishonch va hurmat bir davr sifatida uni xotirlashadi.
Bu Avstraliyada musulmonlar va mahalliy xalqlar o'rtasidagi yagona aloqa emas edi. XIX-XX asrlar oralig'ida Janubiy-Sharqiy Osiyodan malaylar Avstraliyaning shimoli-G'arbiy sohilidagi Brum shahrida inju sanoatida yollanma ishchilar sifatida Avstraliyaga kela boshladilar. Makasar aholisi singari malaylar ham mahalliy tub xalqlar bilan turmush qurishgan va mintaqaga Islomiy diniy va madaniy amaliyotlarni joriy etishgan. Bu o'zarohamkorlik hozir Shimoliy Avstraliyada ko'plab oilalarda kuzatilmoqda.
26,000 aholisi bo'lgan Alis-Springs shahri chekkasida Avstraliya markazida bir masjid bor. Uni "afg'on masjid" deb atashadi, negaki 1860 va 1930 yillar orasida deyarli 4000 tuya etakchilari o'z tuyalari bilan Avstraliyaga kelishgan. Ularning ko'pchiligi Afg'onistondan edi, lekin ba'zilari Hindiston va hozirgi Pokistondan ham edi. Ular cho'l erlarini rivojlantirishda asosiy rol' o'ynadi va mintaqada infratuzilmani yaratish yordam berishdi.
Uydan uzoqda, afg'onistonlik tuya etakchilar Markaziy Avstraliya bo'ylab ko'plab qo'lbola masjidlar qurishgan va ularning ko'pchiligi mahalliy odamlar bilan qon-qarindoshlik aloqalarini o'rnatishgan. Tuya etakchilari uchun ehtiyoj 1930 yilda hamma joyda avtomobil' transport vositalari joriy etilgandan keyin g'oyib bo'ldi. Bugungi kunda Alis-Springsdagi afg'on masjidi asosan Hindiston, Pokiston va Afg'onistondan kelgan muhojirlar bilan to'lib toshgan.
Islamisemya.com ma'lumotiga ko'ra bugungi kunda tobora ko'proq aborigenler Islomni qabul qilmoqda. 2011 yilda Avstraliyada aholini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra, 1 1140 nafar kishi o'zini musulmon deb atagan. Bu mamlakat aborigenlarining 1% dan kamrog'ini tashkil etadi. Ehtimol, eng mashhur musulmon - ikki karra jahon boks chempioni Entoni Mandayn hisloblanadi.
Ba'zi aborigenlar uchun Islom odatiy madaniy aloqalarning davomi, xristianlik esa mustamlakachilik bilan bog'liq. Musulmon Jastinn Agale aytganidek, "Islom Fitr va Tavhid haqida aniq fikrlarga ega va biz tabiat bilan uyg'un yashashimiz kerak".

Biroq, ba'zi aborigenlar uchun Islomga murojaat qilish yangi hodisadir. Muhammad (nomi o'zgartirilgan) qachonlardir boshpanasiz edi va spirtli ichimliklarni iste'mol qilar edi, lekin shariat ahkomlari - muntazam ibodat, o'z-o'zini hurmat qilish, spirtli ichimliklar, giyohvand moddalar, qimor o'yinlarni rad etish – unga zararli odatlardan qutulish imkonini berdi. Endi u barqaror ishga ega.
"Islom dini bilan tanishganimda, umrimda birinchi marta o'zimni insondek his qildim. Islom dinida topgan eng jozibali narsalarimdan biri, bu uning mukamalligi va butunligidir", - deydi Muhammad.

O'zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati

Dunyo yangiliklari
Boshqa maqolalar
Maqolalar

OITSdan saqlanishning oson-ishonchli yo‘li

10.01.2025   3090   4 min.
OITSdan saqlanishning oson-ishonchli yo‘li

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


"Alloh sizdan yengillatmoqni iroda qiladir. Va inson zaif yaratilgandir".

Insonni Alloh taoloning O‘zi yaratgan. U Zot O‘z bandasining xususiyatlarini yaxshi biladi. Shuning uchun ham insonga faqat Alloh taoloning ko‘rsatmalarigina to‘g‘ri kelishi mumkin. Ushbu oyatda Alloh taolo insonning zaif holda yaratilganini ta’kidlamoqda. Yaratuvchining O‘zi «zaif yaratilgan», deb turganidan keyin, shu zaif insonga yo‘l ko‘rsatishda U Zot og‘irlikni xohlarmidi? Yo‘q, U Zot yengillikni xohlaydi.

Islom shariati, umuman, yengillik ustiga bino qilingandir. Bu haqda ko‘plab oyat va hadislar bor. Hammasi o‘z o‘rnida bayon qilinadi. «Niso» surasining boshidan muolaja qilib kelinayotgan masalalar, xususan, erkak va ayol, oila, nikoh masalasiga kelsak, ushbu oyatda bu masalalarda ham Alloh O‘z bandalariga yengillikni istashi ta’kidlanmoqda. Zohiriy qaralganda, diniy ko‘rsatmalarni bajarish qiyin, shahvatga ergashganlarning yo‘llarida yurish osonga o‘xshaydi. Islomda hamma narsa man qilingan-u, faqat birgina yo‘lga ruxsat berilganga o‘xshaydi. «Nomahramga qarama», «U bilan yolg‘iz qolma», «Uylanmoqchi bo‘lsang, oldin ahlining roziligini ol», «Mahr ber», «Guvoh keltir» va hokazo. Hammasi qaydlash va qiyinchilikdan iborat bo‘lib tuyuladi. Shahvatga ergashganlar esa «Yoshligingda o‘ynab qol, gunoh nima qiladi», deyishadi. Bu esa sodda va oson ko‘rinadi. Haqiqatda esa unday emas. Natijaga qaraganimizda bu narsa yaqqol ko‘zga tashlanadi. Dunyo tarixini kuzatadigan bo‘lsak, oila masalasiga yengil qaragan, jinsiy shahvatga berilgan xalqlar, davlatlar va madaniyatlar inqirozga uchragan. Qadimiy buyuk imperiyalarning sharmandalarcha qulashining asosiy omillaridan biri ham shu bo‘lgan.

Bizning asrimizga kelib, G‘arbda, o‘zlarining ta’biri bilan aytganda, jinsiy inqilob bo‘ldi. Jins borasida olimlar yetishib chiqdilar. Ular «Jinsiy hurriyat bo‘lmaguncha, inson to‘liq hur bo‘la olmaydi. Agar jinsiy mayllar jilovlansa, insonda ruhiy tugun paydo bo‘lib, unda qo‘rqoqlik va boshqa salbiy sifatlar kelib chiqishiga sabab bo‘ladi», kabi g‘oyalarni tarqatishdi. Oqibatda jinsiy inqilob avjiga chiqdi.

Natijasini – har xil balo-ofatlar buhronini hozir o‘zlari ko‘rib-tatib turishibdi. Axloqiy buzuqlik, oilaning va jamiyatning parchalanishi, hayotga qiziqishning yo‘qolishidan tashqari, son-sanog‘iga yetib bo‘lmaydigan muammolar paydo bo‘ldi. Jinsiy inqilob oqibatida taraqqiy etgan g‘arb davlatlarining tub aholisi dahshatli sur’atda kamayib bormoqda. Ko‘z ko‘rib, quloq eshitmagan tanosil kasalliklari kelib chiqdi, har yili son-sanoqsiz odamlar shu kasalliklardan o‘lmoqda. Nasl buzilib, odamlari zaifhol va kasalmand bo‘lib bormoqda. Turli aqliy va ruhiy kasalliklar urchidi. Oxiri kelib, kasalliklarga qarshi insondagi tabiiy monelikning yo‘qolishi (OITS) kasalligi paydo bo‘ldi. Bu kasallik haqli ravishda, XX asr vabosi deb nomlandi. Uning davosi yo‘q. Bu dardga chalinishning sababi zinodir. U bilan kasallangan odam tez muddatda o‘ladi. Hamma dahshatda. Bu dardga chalinmaslikning yo‘llari axtarilmoqda, bu yo‘lda behisob mablag‘lar sarflanmoqda, mazkur vaboga chalinmaslikning turli choralari taklif etilmoqda. Qonunlar chiqarilmoqda, idoralar ochilmoqda.

Lekin shahvatga ergashganlari sababli ular eng oson, eng ishonchli bitta yo‘l – Allohning yo‘liga qaytishni xayollariga ham keltirishmayapti. Aqalli ushbu dardning bevosita sababchisi bo‘lmish zinoni man etuvchi qonun chiqarishni hech kim o‘ylab ham ko‘rmayapti. Chunki shahvatga ergashganlar shahvatga qarshi chiqa olmaydilar. Ularning o‘zlari shahvatga banda bo‘lganlari uchun unga ergashganlar. O‘zlarini zohiriy yengil ko‘ringan ishga urib, endi og‘irlikdan boshlari chiqmay yuribdi. Zohiriy og‘ir ko‘ringan bo‘lsa ham, Alloh ko‘rsatgan yo‘lga yurgan bandalar boshida mazkur og‘irlik va mashaqqatlarning birortasi ham yo‘q. Ular mutlaq yengillikda, farovon turmush kechirmoqdalar.

"Tafsiri Hilol" kitobidan

Maqolalar