Samarqand shahridagi ko'plab muqaddas qadamjolar orasida “Ho'ja Abdu Darun” majmuasi alohida o'rin tutadi. Tahminan VIII– IX asrlarda yashab o'tgan, mutasavvuf olim, adolatli qozi, diniy va dunyoviy ilmlar egasi bo'lgan Ho'ja Abdu Darun hazratlarining hoki poylari yotgan ushbu dargoh XII asrdan beri saqlanib keladi.
Ul zoti muazzamning maqbaralari Samarqandning qadimiy devori – Devori qiyomatning ichkari (tojikcha - darun) tomonida joylashgani uchun Abdu Darun laqabini olganlar.
Ho'ja Abdu Darunning asl ismi Mu'izuddin bo'lib, xo'ja Muhammad Yaqubning farzandi, u esa xo'ja Abdi bin Usmonning o'g'lidir.
Boshqa manbalarda allomaning Payg'ambarimiz (s.a.v) avlodalaridan ekanligi keltirilgan.
“Qandiya”da keltirilishicha, “Hazrati Shayx Abu Mansur Moturidiy aytgan ekanlarkim: “Bizning vafotimizdan keyin Hazrati Hoja Abdu Darunning yaqinlariga dafn etingkim, ul kishi yarim farsax ergacha atrofidagilarni o'z himoyalariga olib shafoat qilurlar va biz ul kishining shafoatlaridan mahrum bo'lib qolmaylik”.[1]
Mana shundan ikki muhim xulosa kelib chiqadi: birinchidan, Ho'ja Abdu Darun chindan ham ulug' inson ekanligi zero Shayx Moturidiy kabi ulug'vor agar u kishining shafoatlariga muhtoj ekan; ikkinchidan, ul buzurgvor ko'milgan qabristonning qadimiyligi (IX asr), ya'ni u Shohi Zinda qabristonidan ham qadimiyroqdir. Manbalarda ko'rsatilishicha, alloma milodiy 861 yilda vafot qilgan[2].
XIX asrda maqbara hovlining g'arb tomoniga peshayvonli masjid va madrasa qurilgan. Peshtoq va devor naqshlari orasida masjidni bunyod etgan me'mor va naqshkorlar nomlari yozilgan hamda qurilish tugallangan vaqt 1908-1909 yillar ekani ko'rsatilgan.
Masjid 1981 yildan buyon rasmiy faoliyat ko'rsatib kelmoqda. Bugungi kunda «Vaqf» xayriya jamoat fondi Samarqand viloyati filiali tasarrufidagi ushbu majmuada ta'mirlash-rekonstruktsiya ishlari olib borilmoqda. Masjid to'liq yangidan kengaytirib qurilmoqda.
“Vaqf” fondi tomonidan majmuaning maqbara qismi ta'mirlanayotgan bo'lsa, mahalliy aholi, sahovatpesha insonlarning ko'magida etti ming namozxonni sig'dirdira oluvchi, milliy me'morchilik andozalari asosidagi katta masjid qurilmoqda. Qurilish ishlari 2019 yil mart oyida boshlangan.
“Pandemiya sharoitida ham ishlar to'xtab qolmadi, yozning jazirama kunlarida ham ustalarimiz jonbozlik bilan mehnat qilmoqdalar. Har kim o'z himmaticha masjid obodligi uchun hissa qo'shib kelmoqda. Savob ilinjida qurilish materiallarini arzonlashtirilgan narxlarda etkazib berishmoqda”, deydi masjid imom-xatibi Zafar Mahmudov.
Bugungi kunga kelib, 39x41 o'lchamdagi 3 qavatlik xonaqoh hamda minora devorlari ko'tarilmoqda. 100 o'rinlik tahoratxona qurilib, bitkazildi. Hozirda so'ngi pardozlash ishlari olib borilmoqda. Hizmat xonalari, yordamchi xonalarni qurish, tashqi fasad, obodonlashtirish ishlari ham barobar olib borilmoqda. Nasib bo'lsa, tez orada majmua tarkibida o'zining yuqori imkoniyatlari bilan keng jome bo'y ko'rsatadi. Va ushbu masjid o'zining sig'imi bo'yicha yaqinda Urgut tumanida qurib bitkazilgan masjiddan so'ng viloyatdagi ikkinchi katta masjid bo'ladi.
Ibodatgoh qurilishi ishlarida xizmat ko'rsatayotgan barcha fidoiy insonlarga Alloh taolodan madad va muvaffaqiyatlar tilab qolamiz. Hissalarini qo'shish istagida bo'lganlar uchun:
H/r 20212000600361444001
INN 202610531
Milliy bank kod 00278
Click, Payme:
UzCard: 8600 0201 3353 7899 Mahmudov Zafar
VisaCard: 4790 9122 1007 1066 Mahmudov Zafar
[1] Abul Hakim Samarqandiy. Qandiya–S., 1994 “Sug'diyon”. 37-b.
[2] “Qandiya”– 37-b.
O'zbekiston musulmonlari idorasi
Masjidlar bo'limi
Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.
– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.
Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.
Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:
– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga tayyormiz.
Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.
Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi.
Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi.