يَٰبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتِيَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ وَأَنِّي فَضَّلۡتُكُمۡ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ١٢٢
122. Ey Bani Isroil, sizlarga in'om qilgan ne'matlarimni va sizlarni olamlar uzra afzal qilib qo'yganimni eslanglar.
Ushbu suraning 47-oyatida ham Alloh taolo Bani Isroilga shu so'zlar bilan xitob qilgan edi. Endi yana mazkur xitob takrorlanmoqda. Darhaqiqat, Alloh taoloning Isroil avlodlariga ko'rsatgan marhamati, ato etgan ne'matlari va yaxshiliklarining cheki-chegarasi yo'q. Alloh bu qavmni barcha olamlar uzra fazilatli qilib qo'ydi, ularga imon, ilm, solih amallar kabi sifatlarni ato etdi, ulardan payg'ambarlar, odil podshohlar chiqardi, osmondan turli ne'matlar, shirinliklar tushirdi. Muso alayhissalom davrida ularning ajdodlari zamonasining eng aziz, mukarram kishilari bo'ldi, Parvardigor ularni Fir'avn va uning a'yonlari zulmidan xalos qildi, ularning juda ko'p osiyliklarini kechirdi, gunoh va jinoyatlarini avf etib, ustlariga tog'ni qulatmadi. Alloh taolo Fir'avn va uning askarlarini g'arq etib, Bani Isroilni dushmanning zulmi, jabr-sitamlaridan ozod qildi hamda ularga berilgan barcha ma'naviy va moddiy ne'matlarini eslatdi. Ana shu ne'matlarning birinchisi, uni ortidan ta'qib qilib kelayotgan dushmanlari Fir'avnning lashkarlarini ko'z o'ngilarida suvga cho'ktirib yubordi, ularning zulmidan qutqarib, najot berdi. Ikkinchisi, ular bilan Tur tog'ining o'ng tomonida va'dalashdi. Ya'ni ularni hidoyatga boshlovchi, hollarini isloh qiluvchi Kitob – Tavrotni berish uchun payg'ambari Muso bilan o'sha muqaddas makonda va'dalashdi. Misr bilan Falastinning o'rtasida joylashgan Tur tog'ining o'ng tomonida Muso alayhissalom bilan muloqot bo'lishi, diniy ishlarga ahamiyat berilishi, Allohning u zot bilan roz aytishi va Tavrot nozil qilinishi Bani Isroil uchun katta ne'mat edi. Uchinchi ne'mat ularga osmondan “manna” degan shirinlik va “salvo”, ya'ni pishgan bedana go'shtini tushirdi. Alloh taolo ularga yana bir qancha boshqa ne'matlarni ham ato etgan.
وَٱتَّقُواْ يَوۡمٗا لَّا تَجۡزِي نَفۡسٌ عَن نَّفۡسٖ شَيۡٔٗا وَلَا يُقۡبَلُ مِنۡهَا عَدۡلٞ وَلَا تَنفَعُهَا شَفَٰعَةٞ وَلَا هُمۡ يُنصَرُونَ١٢٣
123. Hechkimboshqabirovninghojatigayaramaydigan, hechkimdanbadalolinmaydigan, hechkimgashafoatfoydabermaydigan, yordamko'rsatilmaydiganKundanqo'rqinglar.
Ey Isroil avlodlari (va ey barcha insonlar), birov birovga yordam berolmaydigan, hamma o'zi bilan ovora bo'lib qoladigan, hech kimning shafoati yoki yordami inobatga o'tmaydigan qiyomat kunidan qo'rqinglar. Chunki Alloh taoloning: "Ukundakishio'zog'a-inisidanham, onasivaotasidanham, xotiniyubola-chaqasidanhamqochadi" (Abasa, 34-36) degan ogohlantirishi bor. Sobit ibn Hajjoj Umar ibn Hattob roziyallohu anhunig bunday deganlarini rivoyat qiladi: "O'lchanishingizdan oldin o'zlaringni o'lchanglar, hisob berishingizdan oldin o'zlaringni sarhisob qilinglar. Ro'para bo'linadigan ulug' kun uchun tayyorgarlik ko'ringlar, bu kun qiyomat kunidir" (Abu Lays Samarqandiy rivoyati).
Insonlarning eng mudhish xatolari ularning oxiratga ishonmasliklaridir. Ular oxirat dunyosiga, o'lgandan keyin qayta tirilishga imon keltirmaganlari sababli o'zlarini kufr va shirk changaliga otishadi, gunohlar dengiziga sho'ng'ishadi, hech qanday yovuzlik va buzuqlikdan tap tortmaydigan holga tushishadi. Insonlar oxirat dunyosi borligiga ishonmaganlari uchun ko'ngillariga kelgan yovuzlikni va gunohni bemalol qilishadi. Dindoshlariga dushmanlik qilishadi, sofdil bir musulmonga tuhmat va bo'hton yog'dirishadi, zolimlarga zulm pichog'ini qayrab berishadi, Allohning dinidan, ibodatidan to'sishadi, shariatini oyoq osti qilishadi. Ertaga hisob-kitob borligini tan olmaganlari uchun boshqalarning haqiga tajovuz qilishadi, qarz olib, berishmaydi, sheriklarining mulkini o'zlashtirishadi, o'zgalar omonatiga xiyonat qilishadi, buzuqlik ko'chalarida sarson kezishadi. O'lgandan keyin tirilishlariga imonlari yo'qligi sababli shu dunyoning o'zida mazza qilib yashab qolish payida bo'lishadi, har qanday razillikdan qaytishmaydi, hayotning mazmunini faqat dunyo lazzatlariga g'arq bo'lib ketishda deb tushunishadi. Ular dunyo vasvasalariga boshlari bilan sho'ng'ishadiyu qiyomat kuniga aslo tayyorgarlik ko'rishmaydi. Holbuki o'sha kunda ular dunyoda ishonib yurgan mol-dunyolari ham, ahli va yaqinlari ham, ishongan do'stlari va hamkorlari ham mutlaqo asqotmaydi.
Otalari ularga birinchi maktubni yubordi. Lekin ular uni o‘qish uchun ochmadilar, balki har birlari maktubni peshonalariga surtib: “Bu buyuk habibimizdandir”, dedilar. Ushbu xatning ko‘rinishiga nazar qilib, uni chiroyli qutiga solib qo‘yishdi. Bolalar boshqa paytlarda maktubning changini artish uchun olishar va yana joyiga qo‘yib qo‘yishardi. Otalari oilasiga yuborgan hamma xatlarni shunday qilishdi.
Yillar o‘tdi. Ota uyga qaytdi. Lekin ulardan birgina farzand qolgandi. Ota undan so‘radi:
– Onang qayerda?
O‘g‘il dedi:
– Ular qattiq kasal bo‘ldilar. Bizda onamni davolash uchun mablag‘ topilmadi va vafot etdilar.
Ota dedi:
– Birinchi maktubimni ochmadingizmi?! Men sizlarga katta mablag‘ yuborgan edim-ku!
O‘g‘il dedi:
– Yo‘q!
Ota yana so‘radi:
– Ukang qayerda?
O‘g‘il dedi:
– Siz uning ba’zi o‘rtoqlarini tanirdingiz. Onamning o‘limidan keyin unga nasihat qiladigan va uni to‘g‘ri yo‘lga soladigan kimsa topilmadi. U do‘stlari bilan ketdi.
Ota hayratlanib dedi:
– Nima uchun?! Yomon o‘rtoqlarini tark qilib, mening oldimga kelishini yozgan maktubimni o‘qimadingizmi?
O‘g‘il javoban:
– Yo‘q, – dedi.
Ota dedi:
– La havla va la quvvata illa billah. Opang qayerda?
O‘g‘il dedi:
– Turmushga chiqish uchun maslahat so‘ragan haligi yigit bilan nikohlandi va u hozir baxtsiz yashayapti.
Ota darg‘azab bo‘lib dedi:
– Sizlarga bu yigitning obro‘si, xulqi yomonligi va bu to‘yga noroziligim haqida yozgan xatimni o‘qimadingizmi?
O‘g‘il dedi:
– Yo‘q! Biz xatlaringizni bir chiroyli qutida saqladik. Doim uni ziynatladik, peshonamizga surtdik, lekin o‘qimadik.
Bu oilaning ahvoli, uning birligi qanday tarqalib ketgani, otaning maktubini o‘qimay, undan manfaat olmay, balki uni muqaddaslab, unda yozilganlarga amal qilmay, hayotlarini qiyinlashtirganliklari haqida tafakkur qildim. So‘ng stol ustidagi chiroyli qutiga solib qo‘yilgan Qur’oni Karimga nazar soldim... Sho‘rim qurisin!
Albatta, men Allohning Maktubiga anavi bolalar otalarining xatlariga muomala qilganlari kabi munosabatda bo‘lyapman. Men Mus'hafni stolim ustiga qo‘yganman-u, lekin uni o‘qimayman, undagi narsalardan foydalanmayman ham. Axir, u butun hayotimning dasturi-ku!
Robbimga istig‘for aytdim. Mus'hafni ochdim va hech qachon uni tark etmaslikka qaror qildim.
Arab tilidan Ziyoda Mirahmatova tarjimasi