Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Iyul, 2025   |   28 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:32
Quyosh
05:10
Peshin
12:35
Asr
17:37
Shom
19:53
Xufton
21:23
Bismillah
23 Iyul, 2025, 28 Muharram, 1447

AYTILGAN (YoZILGAN) GAP – OTILGAN O'Q! Hushimiz borida ko'zimizni ochaylik!

11.09.2020   4212   9 min.
AYTILGAN (YoZILGAN) GAP – OTILGAN O'Q! Hushimiz borida ko'zimizni ochaylik!

Inson bu dunyoda jismonan sog'lom bo'lib yashashi uchun suv va havoga qanchalik muhtoj bo'lsa, ma'nan milliy qadriyatlarga, ma'rifatga shunchalik ehtiyoj sezadi. Bu qadriyatlarning, ma'rifatning ildizi Islom ta'limoti bilan sug'orilgan bo'lsa, ikki karra saodatdir! Aksincha bo'lsa, qashshoqlikdan boshqa narsa emas.

So'nggi paytlarda internet saytlarida, ijtimoiy tarmoqlarda, bosma nashrlarda tarqatilayotgan xabarlar, maqolalarni o'qib, kishining hayrati oshadi. “O'rgimchak to'ri” shunchalar rivojlandiki, fikringiz bo'g'zingizdan tovush bo'lib chiqar-chiqmas, butun dunyoga tarqalib ketyapti. Bu – yaxshi, albatta: maqolani ko'rasiz, kuzatasiz, o'qiysiz, uqasiz va xulosa chiqarasiz.

Bugun mamlakatimizda muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev rahnamoligida ommaviy axborot vositalari erkinligi ta'minlanib, xalqning chinakam minbariga aylantirilayotgan bir paytda, asossiz “shov-shuvlar” ketidan quvib, o'quvchilarni chalg'itish, muqaddas dinimizning sofligiga putur etkazishni kasb qilib olayotganlar haliyam borligi kishini o'yga toldiradi.

Ming afsuski, so'nggi vaqtlarda ayrim noxushliklarni Islom shiorlari bilan bog'lab yoritish – “masjid bunday bo'ldi”, “imom bunday qildi” deyish holatlari uchrayotgani kishini tashvishga soladi. Bulardan maqsad nima? Shunday nobakor yo'l orqali, ya'ni diniy qadriyatlar sha'niga putur etkazish evaziga arzonfurush maqola bilan ommaning e'tiborini jalb qilishdan kimga nima naf?..

Ho'sh, aslida tanqid qanday bo'lishi kerak?

Keling, ma'rifatparvar bobolarimizning yozganlariga quloq tutaylik. Mahmudxo'ja Behbudiy: “Majalla (oynoma) va jaridalar(ro'znoma)ning katta bir xosiyati tanqid, ya'ni saralamoqdur. Sarroflar aqchani, tujjorlar mato'ni saralaganidek, muharrirlar ham umumiy hol va maishatg'a taalluq nimarsalarni saralaydurki, boshqa so'z ila “tanqid” atalur”, (“Oyna” jurnali, 1914 yil 32-son) degan.

Tanqid o'rinli, asosli, jamiyatda urchigan illatlarga murosasiz bo'lish, inson manfaatlarini ta'minlash, muqaddas dinimiz sofligini asrash niyatida yozilgan bo'lsa, xalqning tahsiniga sazovor bo'lishi tayin. Biroq milliy qadriyatlarimizga tosh otish, muqaddas dinimiz shiorlarini obro'sizlantirishga bo'lgan har qanday urinish oqibati halokatli(!)dir.

Ko'nglidan o'tgan fikrni aql tarozisiga solmay, mulohaza qilib pishitmay, dinimiz mezonlariga rioya qilmay, tayyor xomashyo sifatida soxta obro' orttirish ilinjida maqolaga kiritib yuborish tanqid emas. Axborot tezligi asrida aytilgan gap – otilgan o'q. Borib tekkan, o'rnashgan joyini kuydirib yuborganidan so'nggina hushimizga kelamiz.

...Ayrim maqolalarda keltirilgan faktlar masjiddan ancha olisda sodir bo'lgan esa-da, sarlavhaga “masjid” so'zi olib chiqilgan. Halqimiz “Allohning uyi” deya mehr ila ulug'lab, e'zozlaydigan, azizu muqaddas va tabarruk joyni inson aytishga ham uyaladigan so'zlar bilan yonma-yon ishlatishga hech kim(!)ning haqqi yuq!!!

Qanday vazifada ishlashi yoki ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar, Islom shiorlarini yomonotliq qilishga urinish – xalq mutlaqo kechirmaydigan qing'ir ish va asrlar davomida esidan chiqarmaydigan narsa! Ayrim kishilar matbuot sohasidagi erkinlikni suiste'mol qilib, hurmat-ehtirom kabi insoniy tuyg'ular, sharqona odob-ahloq, milliy-diniy an'analar, o'lmas qadriyatlar va umumbashariy qonun-qoidalar kabi oliy mezonlarga rioya qilmayotgani – xavotirli holatdir.

Alloh taolo Qur'oni karimda: «U (inson) biron so'zni talaffuz qilmas, magar (talaffuz qilsa) uning oldida hoziru nozir bo'lgan bir kuzatuvchi (farishta u so'zni yozib olur)” (Qof surasi 18-oyat), deb bayon qilgan.

Boshqa bir oyati karimada esa: «Ey mo'minlar! Agar sizlarga biror fosiq kimsa xabar keltirsa, sizlar (haqiqiy ahvolni) bilmagan holingizda biror qavmga aziyat etkazib qo'yib, (keyin) qilgan ishlaringizga pushaymon bo'lmasligingiz uchun (u xabarni) aniqlab (tekshirib) ko'ringiz!»(Hujurot surasi 6-oyat), deb marhamat qilinadi.

Ushbu oyati karimalardan jurnalistning aytganlari va yozganlarini kuzatuvchi farishtalar borligi, vaqt-soati etib “daftar ko'tarilganda”, bugun yozganlari ertaga o'zlarining foyda yoki zararlariga hujjat bo'lishini tushunish uchun Islom ta'limoti shart emas, balki ota-onasidan olgan tarbiyasi (agar olgan bo'lsa) etib oshadi. Shunday ekan, har qanday noxush va bema'ni materiallarni odamlarni hayratga soladigan qilish uchun Islom shiorlariga qasddan bog'lashdan saqlanish kerak!

Har qanday noxush va bema'ni materiallarni odamlarni hayratga solish maqsadida qasddan Islom shiorlariga bog'lab yozishlik – aslida xalqimizning ham, dinimizning ham do'stini ishi emas!

Payg'ambarimiz Muhammad sallallohu alayhi va sallam ham muborak hadisi shariflarida: “Eshitgan narsasini gapiraverishi kishininig gunohkor bo'lishiga kifoya”(Imom Muslim rivoyati), deyilgan. Demak, eshitgan narsani yozaverish, bilib-bilmay dinimizni malomat qilaverish kechirilmas gunoh (!) hamda katta va og'ir jinoyat ekani oydinlashadi.

Hammani lol qoldiradigan yo keng ommani jalb etadigan material yozaman deya, arzon shuhratga uchib, Islom shiorlariga zarar etkazish – jurnalistika etikasiga ham, millatimiz axloqiga ham, muborak dinimiz ta'limotiga ham mutlaqo to'g'ri kelmaydi!

Har bir so'zimizni yozishga chog'lanar ekanmiz, ongimizda Yaratgan Parvardigorimiz – Alloh taolo va Uning Rasulining bizni ogohlantirgan kalomlari, ajdodlarimiz ibrati, Islom dini qadr-qimmati shakllansa, so'z aytish mas'uliyatini yanada teranroq anglagan bo'lar edik. Zotan, qalam ahllarining sharafli kasbida qo'lga kiritadigan yutuqlarini ta'minlovchi muhim omil shu aslida.

Shu o'rinda yana bir jihatni ta'kidlash kerak. Ommaviy axborot vositalariga oid qonun hujjatlarida ham biror-bir tashkilot yoki shaxs faoliyatiga oid xabarni tarqatishdan avval, uning to'g'riligi va haqqoniyligini tekshirish qayd etilgan. O'zbekiston Respublikasining “Ommaviy axborot vositalari to'g'risida”gi Qonunining (yangi tahriri) 5-moddasida: “Ommaviy axborot vositalari qonun hujjatlariga muvofiq axborotni izlash, olish, tadqiq etish, tarqatish, undan foydalanish, uni saqlash huquqiga ega hamda tarqatilayotgan axborotning xolisligi va ishonchliligi uchun belgilangan tartibda javobgar bo'ladi”, deb alohida ko'rsatib qo'yilgan.

Halqimiz ardoqlaydigan mo''tabar maskanlarga shunday munosabatda bo'lish – yurtimiz tinchligiga raxna solish, xalq orasida fitna qo'zg'atish yoki “ko'rinmas kuchlar”ning nayrangiga uchishdan boshqa narsa emas. Bunday xatolar takrorlanmasligi uchun muqaddas dinimiz sha'niga putur etkazayotgan kimsalarga etti o'lchab, bir kesmasa, ishini Hudoning O'zi “to'g'rilab” qo'yishi mumkinligini eslaridan chiqarmasliklarini ta'kidlaymiz.

Bugungi “shuhrat”chaning ketidan quvib, “mish-mishlar”ga uchib, uydirma axborot tarqatayotgan, asossiz maqolalar yozib, dinimizni haqoratlayotgan mualliflar tutumida, fikru zikrida shaytoniy “men!” ustuvor. Ular “men”ini  kibr bilan yo'rgaklab olishgan. Bundaylarni, avvalo, ogohlantirish zarur. Shunda ham tiyilmasa, ularga Allohning O'zi kifoya: agar xohlasa, shu dunyoning o'zida, xohlasa, oxiratda jazo beradi.

Halqimiz ardoqlaydigan mo''tabar maskanlarga, mo'min-musulmonlarimizga peshvo bo'lib turgan ustozlarimizga shu kabi munosabat bilan yondoshish – yurtimiz tinchligiga rahna solish, xalq orasida fitna qo'zg'atish yoki “ko'rinmas kuchlar”ning nayrangiga uchish, deb hisoblaymiz.  

Hulosa qilib aytish mumkinki, jannatmakon yurtimizda tug'ilib ham, muqaddas Vatanimiz tuprog'ida yashab ham, dono xalqimiz chin ixlos bilan e'tiqod qilayotgan dinda bo'lib ham, Islom dini qadriyatlari, sha'ni va qadr-qimmatini taratayotgan ulamolarimizni obro'sizlantirishga qaratilgan qiliqlar kimga bo'lsa ham umuman yarashmaydi!

Iloho o'zlarimizni ham, farzand-zurriyotlarimizni ham Mehribon Parvardigorimiz buyurgan, Janob Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam  tavsiya etgan, o'tganlarimizning ruhlari shod bo'ladigan, xalqimizni xursand qiladigan, ota-onalarimiz rozi bo'ladigan yo'llardan yurishimizni nasib etsin!

  

Ibrohimjon INOMOV,

O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi o'rinbosari 

 
Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

21.07.2025   2852   7 min.
O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

Bugun O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muzeyi “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” bo‘ylab joylashtiriladigan miniatyuralarning tayyorlanish jarayoni bilan tanishish uchun olimlar, mutaxassislar ishtirokida ommaviy axborot vositalari vakillariga press tur tashkil etildi. 


    Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” uzunligi qariyb 52 metr, bo‘yi bir metrli ganchkor bezak bilan hisoblaganda 5 metrni tashkil etadi.


    Devor bo‘ylab jami 10 dan ortiq miniatyura o‘rin oladi. Devoriy suratning hajmini hisobga olgan holda miniatyuralarni 50 ga yaqin rassomlar ikki oydan buyon tinim bilmay mehnat qilmoqda.


    San’atshunoslik fanlari bo‘yicha falsafa doktori, rassom Behzod Hojimetovning ma’lum qilishicha, devor uchun Hirot Buxoro, Samarqand va qisman hind miniatyura maktablari asosida ishlangan miniatyuralar saralab olingan. 

    “50 ga yaqin miniatyuralar orasida Sheroz, Isfahon, Tabriz miniatyura maktablari uslubida ishlanganlari ham bor edi, ammo o‘zimizning allomalar, tarixiy voqeliklar aks etgan rasmlar tanlab olindi. Bundan tashqari ov, jang kabi manzaralardan voz kechildi. Sababi devoriy suratlar konsepsiyasi birinchi o‘rinda sivilizatsiyalar, shaxslar hamda kashfiyotlar mavzularini o‘z ichiga oladi. Miniatyuralar ham shu mavzulardan chetlab o‘tilmagan holda saralangan. 10 dan ortiq miniatyura chizish ishlarining 80 foizini bajarib bo‘ldik. Muzey devorining balandligi 8 metrni tashkil qilib, uning 3 metrdan yuqori qismiga aynan ushbu miniatyuralar devori joylashtirishi ko‘zda tutilgan. Miniatyuralar hajmini inobatga oladigan bo‘lsak, uni Ginness rekordlar kitobiga ham kiritishimiz mumkin. Kompozitsiyalarimiz yuqori sifatli matoga, sifatli bo‘yoqlar bilan chizildi hamda Italiyadan keltirilgan tilla suvi bilan ishlov berildi. Endilikda ustaxonada ishlangan barcha ishlarni O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining qurilishi yakuniga yetgan binosiga olib borib, maxsus yelimlar bilan devorga joylashtirish ishlari qolgan. Miniatyuralarni tanlashda ekspozitsiyada joylashtirilgan faksimellar, eksponatlar va qo‘lyozmalarni takrorlamaslikka e’tibor qaratildi. Shuningdek, bosh g‘oya sifatida kashfiyotlar va sivilizatsiyalar mavzusiga e’tibor berildi.
 
   Miniatyuralarning ayrimlari bizgacha to‘liq yetib kelmagan, ularni devor hajmiga moslashtirib, o‘z uslubidan chiqmagan holda kompozitsiyani to‘liq tikladik. Shuningdek, har bir miniatyuralar orasiga o‘sha davrda ishlatilgan naqshlar bilan hoshiyalar chizildi. Ushbu naqshlarni ikki xil – Buxoro hamda Hirot maktabi uslubida chizdik. Naqshlardan aynan bittasi ilmiy kengash a’zolari tomonidan tanlanib, barcha miniatyuralar orasiga joylashtiriladi” – dedi rassom Behzod Hojimetov. 

    
    Qayd etilishicha, devordagi miniatyuralardan Amir Temurning Movarounnahr hukmdori deb e’lon qilinishi va uning ilm-fan, madaniyat va me’morchilik rivojiga qo‘shgan hissasiga alohida e’tibor qaratiladi. Bu tarixiy jarayonni ifodalashda Sharafiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” asarining Londonda, Britaniya kutubxonasida saqlanayotgan nusxasidagi miniatyuralardan foydalanilgan. Devor markazida Amir Temurning toj kiyish marosimi aks etgan “Balx qurultoyi” miniatyurasi joylashtirgan. Asosiy e’tibor Amir Temurning ma’rifatparvar hukmdor sifatidagi siymosini ko‘rsatib berishga qaratiladi. Jumladan, ushbu yirik tasviriy san’at asarida Amir Temur davrida qurilgan imoratlar tasvirlanadi. Shu bilan birga Samarqandda Behzod tomonidan aks ettirilgan Bibixonim masjidining qurilish jarayoni ham alohida ko‘rsatiladi. Mirzo Ulug‘bek va uning jahon ilm-faniga qo‘shgan hissasiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Ulug‘bekning hayotligida chizilgan ikkita miniatyura – ulardan biri Nizomiy “Xamsa”sidan olingan miniatyura, ikkinchisi As-Sufiyning “Kitabi sivaril-kavakib as-sabita” kitobidagi Sefey yulduz turkumi suratidir. Mirzo Ulug‘bekning asl qiyofasini tiklashda bu suratlar katta o‘rin tutadi. Shu bois rangtasvir asarida ushbu miniatyuralarni ham aks ettirish nazarda tutiladi. 


    Xurosondagi Temuriylar davri Renessansida Husayn Boyqaro va Alisher Navoiyning hissasi alohida ko‘rsatiladi. Bunda qadimiy miniatyuralar orqali Hirot manzaralari, Navoiy, Husayn Boyqaro, ularning davrasida turgan Abdurahmon Jomiy, Kamoliddin Behzod, Xondamir singari Hirot madaniy muhiti namoyandalari ko‘rsatib beriladi. Shuningdek, Husayn Boyqaroning ilm va madaniyat homiysi sifatidagi rolini ham ko‘rsatib berish maqsad qilingan. Bunda ham turli qo‘lyozmalarda aks etgan ana shunday miniatyuralardan foydalaniladi. 


    Mazkur ekspozitsiyada Bobur va Boburiylar merosiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Boburga bag‘ishlangan qismda uning tarixiy qo‘lyozmalardagi miniatyuralaridan keng foydalaniladi. Ayniqsa, Amir Temurning Bobur va va uning avlodlari qurshovida yaratilgan miniatyurasi alohida o‘rin tutadi. 

 

    Shuningdek, Markaziy Osiyoda Temuriylardan so‘ng davlatni uzoq vaqt idora qilgan Shayboniylar va Ashtarxoniylar davridagi ilm-fan, ta’lim va madaniy hayot o‘sha davrda chizilgan tarixiy suratlarda o‘z aksini topadi.


    O‘tkazilgan taqdimotda bir qator tarixchi va san’atshunos olimlar, ishchi guruh a’zolari hamda rassomlar ishtirok etib, “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yuzasidan o‘z fikr va mulohazalarini bildirib o‘tdi. Ayrim ko‘zga tashlangan kamchiliklarni tuzatish bo‘yicha takliflar berildi.  


   O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy kotibi Rustam Jabborov ham miniatyuralar devorini shakllantirishda rassomlar bilan birgalikda fikr almashib, o‘zining tavsiyalarini bergan.

   “Markazning muzey ekspozitsiyasi ichki kontentini boyitish, markaz devorlarini o‘z davriga xos miniatyura hamda suratlar bilan bezatish yuzasidan qizg‘in jarayon davom etmoqda.  Markazning kengaytirilgan yig‘ilishlari muhokamasida olimlar va mutaxassislar tomonidan aynan “Ikkinchi Renessans davri” bo‘limini miniatyuralardan iborat kompozitsiya bilan boyitish taklifi berilgan edi. Ikkinchi Renessans davri Amir Temur taxtga o‘tirgan paytdan boshlanishini inobatga oladigan bo‘lsak, ushbu devorda aynan shu mavzuga mos miniatyura ham joylashtiriladi. 1450 yilga oid Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma» asaridagi miniatyura bugungi kunda Britaniya kutubxonasida saqlanadi. Endilikda biz ushbu miniatyurani O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyasida ko‘rishimiz mumkin bo‘ladi. 35 yoshli navqiron Amir Temur beklar, sarkardalar, saroy amaldorlari hamda ustozlari qurshovida tasvirlangan surat qo‘sh sahifada chizilgan. Uni rassomlarimiz devor hajmiga moslashtirgan holda yaxlit kompozitsiya sifatida tiklagan. Ushbu miniatyuralarning har birining asosi mavjud. O‘ylashimcha, Markazga tashrif buyuradigan tomoshabin "Ikkinchi Renessans davri" zalida aynan o‘sha paytdagi muhitni his qiladi. Sababi ayni shu davrda miniatyura san’ati taraqqiy etgan. O‘sha davrning eng buyuk rassomlaridan Kamoliddin Behzod, Mahmud Muzahhib singari musavvirlar ijod qilishgan. Devor uchun tanlangan miniatyuralar ham aynan shu musavvirlar hamda ularning shogirdlari tomonidan ishlangan. Bu miniatyuralarda o‘sha paytdagi davlatchilik, xalq hayoti, ijtimoiy himoya, ayollar, yoshlar kabi masalalar aks ettirilgan”, – deydi Rustam Jabborov.


    O‘zbekistondagi islom sivilizatsiyasi markazi muzeyida Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” tashrif buyuruvchilar ko‘z o‘ngida tarixni jonlantirsa, ajabmas. 


Islom sivilizatsiyasi markazi Axborot xizmati

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda
O'zbekiston yangiliklari