وَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن مَّنَعَ مَسَٰجِدَ ٱللَّهِ أَن يُذۡكَرَ فِيهَا ٱسۡمُهُۥ وَسَعَىٰ فِي خَرَابِهَآۚ أُوْلَٰٓئِكَ مَا كَانَ لَهُمۡ أَن يَدۡخُلُوهَآ إِلَّا خَآئِفِينَۚ لَهُمۡ فِي ٱلدُّنۡيَا خِزۡيٞ وَلَهُمۡ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٞ١١٤
114. AllohningmasjidlaridaUningnomizikrqilinishidanqaytaradiganvaularnixarobqilishgaurinadiganlardanhamzolimrog'ibormi? Bundaylarfaqatqo'rqqanhollaridaginamasjidlargakirishlarikerakedi. Ulargadunyodasharmandalik, oxiratdaqattiqazobbordir.
Nasroniylar jangda yahudiylar ustidan g'olib chiqqanlarida ulardan o'ch olish uchun ibodatxonalarini buzib tashlashdi. Insonlarga o'chakishib, Alloh taolo uchun bino qilingan masjidlarni buzish yo odamlarni masjiddagi ibodatlardan man etish juda katta zolimlikdir. Kalbiyning rivoyat qilishicha, bu oyat nasroniy Totlis Rumiy va safdoshlari haqida nozil bo'lgan. Ular Bani Isroil ustiga yurish qilib, jangchilarini o'ldirishdi, zurriyotlarini asir olishdi, Tavrotni yoqishdi, Baytul-Maqdisni xarob etib, u erga o'liklarni tashlashdi. Qatoda aytadi: "Bu kimsa Buxtunasir va uning sheriklari edi. U yahudlarga qarshi urush ochib, Baytul-Maqdisni xarobaga aylantirdi. Bu ishda unga Rum nasorolari yordam berishdi". Ato rivoyatida Abdulloh ibn Aboos bunday degan: "Bu oyat Makka mushriklari haqida bo'lib, musulmonlarni Masjidul-Haromda Alloh taoloni zikr etishdan to'sganlari xususida nozil bo'lgandir".
Mana shu voqealardan keyin 1187 yili musulmonlar qo'shini Quddusi sharifni egallash uchun hujum boshlaganida qo'shin boshida Islom tarixida eng yorqin iz qoldirgan musulmon sarkardalardan biri Salohiddin turgan edi. Islom qo'shinlariga zafar yor bo'lganida esa ular Quddusi sharifga “Allohu akbar” takbirlari ostida kirib kelishdi. Muqaddas shahar yana musulmonlar qo'liga o'tdi. Ushbu voqealarning o'ziyoq Salohiddinning nomini “Quddusi sharif xaloskori” sifatida tarix sahifalariga yozib qo'yish uchun kifoya edi. Biroq uni mashhur qilgan narsa bugina emas edi, balki shaharning nasroniy aholisiga ko'rsatgan munosabatlari uni afsonaga aylantirdi. Salohiddin sakson sakkiz yil oldin nasroniylarning musulmonlar va yahudiylarning qonini daryo qilib oqizgani kabi Quddusi sharif ko'chalarini qonga botirmoqchi emas edi. Buning o'rniga muzaffar musulmon askarlari zudlik bilan shaharni bosib ketgan najas va nopokliklardan tozalashga tushishdi. Buyuk Islom sarkardasi qasosni taqiqladi, buning sharofati bilan yuz mingdan oshiq nasroniyning hayoti saqlab qolindi. Muqaddas shahardagi nasroniylarning muqaddas ibodatxonalarini ziyorat qilishga ruxsat berib qo'yildi. Holbuki, salibchilar shaharni bosib olganidan keyin musulmon va yahudiylarning shaharga kirishini taqiqlab qo'ygan edi. Tarix hanuzgacha Salohiddinning buyuk odamiyligi, bag'rikengligi, o'zga din vakillariga mehr-shafqati borasida taajjub va hayratda qolib kelyapti. Vaholanki, salibchilar musulmonlar va yahudiylarni ayovsiz qatliom qilgani holda nega Salohiddin etakchiligidagi musulmon askarlar biror kishidan qasos olmadi, birovning qonini nohaq to'kmadi? Bu savolga Salohiddin Ayyubiyning Quddusdagi olamshumul ishlari eng yaxshi javob bo'la oladi.
وَلِلَّهِ ٱلۡمَشۡرِقُ وَٱلۡمَغۡرِبُۚ فَأَيۡنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجۡهُ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ وَٰسِعٌ عَلِيمٞ١١٥
115. Mashriqham, mag'ribhamAllohnikidir, demakqayoqqayuzlansangizhamAllohnitopasiz. Allohalbattakengqamrovlivabilimlidir.
Boshqa dindagilarga faqat o'z ibodatxonalarida diniy marosimlarni o'tkazish buyurilgani holda musulmonlarga Yer yuzining hamma joyida namoz o'qish, ibodat qilish ne'mati ato etilgan. Shu bois Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Butun Yer yuzi menga sajdagoh bo'ldi" deb marhamat etganlar (Buxoriy, Muslim, Nasoiy rivoyati). Islom dinida ibodatlar, diniy marosimlar to'rt devor ichiga qamab qo'yilmagan. Masjidlar qubbasigina emas, osmon qubbasi ostida, tog'dayu cho'lda, suvdayu quruqlikda, jome' yoki uydayu undan tashqarida, xullasi Allohning hamma eri ibodat qilishga munosib maskanlardir, faqat qiblaga yuzlanilsa, bas! Islomiyat musulmonlarga hamma erda ibodat qilish imkonini berdi, Yer yuzining hamma joyida Allohga yuzlanish yo'lini ko'rsatdi. Chunki Alloh azza va jalla har erda hoziru nozirdir.
Islomiyat istalgan erda ibodat qilish hurriyatini e'lon qildi, chunki qayoqqa yuzlanilsa ham o'sha joy Allohning tarafidir. Qur'oni karimda bunday marhamat etiladi: "Sizlarqayerdabo'lsanglarhamUsizlarbilanbirgadir. Allohqilayotganamallaringizniko'ribturuvchidir" (Hadid, 4). Ushbu oyati karimaning nozil bo'lish sabablari haqida ulamolarning bir necha xil rivoyatlari bor. Jobir ibn Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: "Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kichik bir qo'shinni jangga yubordilar. Men ham o'sha guruhda edim. Atrofimizni zulmat qoplab olib, qibla qaysi tarafdaligini bilolmay qoldik. Ayrimlarimiz: "Qiblani bilamiz, u shimol tomonda" deya chiziq tortib namoz o'qishdi. Boshqalar esa: "Qibla janub tomonda" deya shu tomonga chiziq tortdi. Tong otib quyosh chiqqach, bu chiziqlarning hech bir qiblani ko'rsatmagani ma'lum bo'ldi. Safardan qaytgach, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan bu haqda so'radik. U kishi sukut qildilar. Shunda Alloh mazkur oyatni nozil qildi" (Ato ibn Abu Raboh rivoyati).
Robiya otasidan rivoyat qiladi: "Safarda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga edik. Qibla qay tomondaligini bilmay har birimiz o'z holimizcha namoz o'qidik. Tong otgach, buni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga aytdik. Shunda ushbu oyat nozil bo'ldi". Ibn Umar roziyallohu anhumoning fikricha, bu oyat nafl namozda ixtiyorli bo'lish (qiblani bilmagan taqdirda xohlagan tarafiga qarab o'qish) haqida nozil bo'lgan. Ibn Abbos roziyallohu anhumo bunday degan: "Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Madinaga hijrat qilib kelganlarida Madina ahlining ko'pchiligi yahudiy edi. Alloh u kishini Baytul-Maqdisga qarab namoz o'qishga buyurdi. Bundan yahudiylar xursand bo'lishdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam u tarafga yuzlanib, bir necha oy (o'n uchdan o'n to'qqizgacha) namoz o'qidilar. Lekin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ibrohim alayhissalomning qiblalarini yaxshi ko'rardilar. Alloh u kishini Ka'ba tarafga burgach, "Ularni oldingi qiblalaridan nima o'zgartirdi ekan-a", deya odamlar ikkilanib qolishdi. Shunda Alloh mazkur oyatni nozil qildi" (Ibn Abu Talha Sa'libiy rivoyati).
Avratga qarash ham zinoning bir turidir. Erkakning, ayolning avratiga qaraydigan kimsalarga qanday jazo berilishi quyidagi oyatlarda aytilgan:
«(Mo‘minlar) Allohdan boshqa hech qanday ilohga ibodat qilmaydilar; Alloh (o‘ldirishni) harom qilgan jonni nohaq o‘ldirmaydilar; zino qilmaydilar. Kim bu ishlarni qilsa, uqubatga duchor bo‘ladi. Qiyomat kuni ularning azobi bir necha barobar ko‘paytiriladi, ular u yerda xor bo‘lib, abadiy qoladi. Kim tavba qilsa, iymon keltirib, solih amal qilsa, Alloh o‘shalarning yomonliklarini yaxshiliklarga almashtiradi. Alloh mag‘firatli, rahmli Zotdir» (Furqon surasi, 68-70-oyatlar).
Mana shu oyatga ko‘ra, kim ko‘zi bilan zino qilsa-yu, tavba qilmasa, Qiyomatda uqubatga duchor bo‘ladi. Uqubat jahannamdagi bir vodiy bo‘lib, u yerda zinokorlar azoblanadi. Kimki zinokorlar vodiysiga tushadigan bo‘lsa, uning uchun azob ko‘proq bo‘ladi, u yerda xor bo‘lib, abadiy qolib ketadi.
Zaharli o‘qdan saqlaning!
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadisi qudsiyda bunday deganlar: «(Nomahramga) qarash iblisning zaharli o‘qlaridan biridir. Kim bu ishni Mendan qo‘rqib tark qilsa, buning o‘rniga qalbiga halovat beraman» (Imom Hokim rivoyati).
Oddiy o‘q bilan zaharlangan o‘qning farqi
Oddiy o‘q ba’zan tegsa ham, insonni o‘ldirmaydi, faqat tekkan joyigagina zarar yetkazadi. Zaharli o‘q esa salgina silab o‘tsa ham, zahari butun tanaga tarqab ketadi. Tezda chorasi ko‘rilmasa, odamni o‘ldiradi. Bunday o‘q tekkanda zahar butun tanaga tarqab ketmagunicha uning ta’siri sezilmay turadi.
Birovning avratiga qarash ham o‘sha avrat egasiga zarar beradigan zaharli o‘qdir. Bunday o‘q insonga tegsa, u bilan birga butun tanaga tarqab ketadigan kuchli zahar ham sanchiladi. Natijada insonning ruhiy holati ostin-ustin bo‘ladi, ibodatlariga, darslariga salbiy ta’sir qiladi, oilaviy aloqalarini buzib, barbod qiladi. Zahar (nazar) qanchalik oddiy bo‘lmasin, baribir tanaga tarqab, ta’siri uzoq vaqtdan keyin bo‘lsa ham yuzaga chiqadi. Demak, maktabda ham dugonasining avratiga qarash – zaharli o‘qdir. Xonanda va raqqosalarning avratlariga qarash – zaharli o‘qdir. Barcha harom narsalarga qarash haromdir. Bu zaharli o‘qlarning ta’siri boshida sezilmaydi. Harom narsaga qarab, yo‘lingizda davom etib ketaverasiz, lekin bu qarashlar namozingizga, Qur’on yod olishingizga, o‘qishingizga va oilaviy munosabatlaringizga singib, siz sezmagan holda bularning barchasini barbod qiladi. Demak, ko‘zni haromdan tiyish insonning qalbiga, tanasiga zahar yetib borishidan asraydi.
Bir qiz aytadi:
«Bo‘sh vaqtlarimda rosa serial, kino ko‘rardim. Tabiiyki, hammasida harom narsala (ochiq-sochiq tanalar, behayo sahnalar, uyat so‘zlar) bor edi. Haromga qarash zaharli o‘qligini, kim bu ishini Allohdan qo‘rqqani uchun tark etsa, Alloh uning qalbiga saodat ato etiishini bilgunimcha shunday yuraverganman. Bilganimdan keyin esa telefonga, internetga bilan qaraydigan bo‘la boshladim. Nimalarni ko‘rayotganimga, ular hayotimga qanday ta’sir qilayotganiga e’tibor bera boshlagan edim, ajoyib holat bo‘ldi. Har gal behayo narsalarni ko‘rganimda qalbimda qandaydir og‘riqni his qilardim – xuddi menga zaharli o‘q tekkandek bo‘lardi. Ko‘zimni tiyib, haromdan saqlana boshlaganimda esa butunlay boshqa holat bo‘ldi. Bu safar qalbim sururga, xotirjamlikka to‘ldi. Shundan keyin televizor pulti men uchun faqat televizorni emas, balki qalbimning holatini ham nazorat qiladigan vosita bo‘lib qoldi: behayolikni, buzuqlikni ko‘rsatadigan kanallarga olsam, qalbimda qayg‘u va tushkunlik eshigini ochgan bo‘laman; lekin boshqa kanalga olib, haromdan saqlansam, qalbimda baxt-saodat eshigini ochgan bo‘laman. Ko‘zimni haromdan saqlaganim sari hayotim go‘zallashib boraverdi. Avvallari biror kunim kino va seriallarsiz o‘tmaydigandek edi, endi esa ularsiz mutlaqo baxtli, pokiza yashayapman».
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.