Sayt test holatida ishlamoqda!
26 Dekabr, 2024   |   25 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:48
Peshin
12:29
Asr
15:19
Shom
17:03
Xufton
18:23
Bismillah
26 Dekabr, 2024, 25 Jumadul soni, 1446

Olislarga sayohat: Shvetsiyada islom

5.09.2020   2886   5 min.
Olislarga sayohat: Shvetsiyada islom

Shvetsiya Skandinaviya yarim orolining sharqiy qismida joylashgan. G'arbda Norvegiya, shimol va shimoli-sharqda Finlyandiya, sharqda Botnik bo'g'ozi va Baltika dengizi, janubi-g'arbda Kattegat suvi quyiladigan joy bilan chegaradosh. 2009 yil Shvetsiya aholisining soni 9.3 million kishiga etdi. Ushbu mamlakat maydoni jihatidan g'arbiy Yevropada uchinchi o'rinni egallaydi[1]. Shvetsiya parlamentar demokratik ko'rinishdagi konstitutsional monarxiya davlati. U eng rivojlangan va taraqqiy etgan Yevropa davlatlaridan hisoblanadi. Halqaro ko'rsatkichlarda mamlakat yuqori o'rinlarni zabt etib kelmoqda. Jumladan, aholining turmush darajasi, ularning uzoq umr ko'rishi, fuqarolar teng xuquqligi, tinchlik-totuvlik darajasi bo'yicha bir qator demokratik institutlar tomonidan yuqori baholangan.

Shvetsiya Yevropa mamlakatlari ichida aholisi kamligi bilan e'tiborga olinadi. Shimoliy qismida Lab jamoasi yashaydi, bu qism aholisi kam.        U Shvetsiya territoriyasining yarmidan ko'pini o'z ichiga olgani bilan, aholisi Shvetsiya aholisining umumiy sonidan 20 foizini tashkil qiladi. Janubiy qismi esa ancha zich bo'lib, aholining 80 foizi shu tarafda yashaydi. Lab aholisining soni 13 mingga etadi. Shuningdek, asli finlyandiyalik yarim mln. kishi, ozchilikni tashkil etuvchi musulmonlar: turk, arab, yugoslav, pokistonlik muhojirlar bor.

Bugungi kunga qadar Shvetsiya aholisi etnik, til va din jihatidan bir xildagi fuqarolardan iborat bo'lib kelgan bo'lsa, so'nggi 6 yil mobaynida ko'plab mamlakatlardan etnik-madaniy va diniy xilma-xil bo'lgan aholining ko'chib kelishi kuzatilmoqda. Hozirda, Shvetsiyada muqim yashayotgan 2 milliondan ortiq fuqaro chet el mamlakatlarining aholisi sanaladi. Ilgari mamlakatda faqatgina Shved tilida muloqat qilingan bo'lsa, bugun 200dan ortiq til muomala vositasi sifatida qo'llanilmoqda. Shuningdek, Shvetsiya turli konfessiyali jamiyatga aylanib bormoqda. Shvetsiyaga ko'chib boruvchilarning davom etishi sababli Shvetsiya jamiyatida din ham yangi ko'rinishlarga ega bo'lib bormoqda. Bu yangi masjidlarning qurilishi, Ramazon bayramining nishonlanishi, maktablarda diniy o'quv kurslarining tashkil etilishida yaqqol namoyon bo'lmoqda. Shvetsiyada dinga nisbatan munosabatlarning o'zgarib borishi, dinning jamiyatdagi o'rnini to'g'ri tushunishga hamda boshqa din vakillariga nisbatan xolis munosabatda bo'lishga sabab bo'lmoqda. 

Aholining aksariyat qismi (73% 2008 y) Shvetsiya cherkovining a'zosi sanaladi. Yevangeliya Lyuteran cherkovi mamlakatning sobiq davlat cherkovi hisoblanadi. 2008 yilda oila qurganlarning 40%idan ortig'i Shvetsiya ibodatxonasida o'z nikohlarini nishonladilar. Tahminan, barcha yangi tug'ilgan farzandlarning 60%i cho'qintirildi hamda vafot etganlarning 83%i  Shvetsiya ibodatxonasi an'analariga munosib tarzda dafn etildi[2].

Biroq, Shvetsiya dunyoviy davlat hisoblanadi, diniy an'analarning amalga oshirilishi esa har bir shahsning “shahsiy ishi” sanaladi.                       Shuni alohida ta'kidlab o'tish joizki, Shvetsiya dunyoviylashgan mamlakatlardan biri sifatida dunyoga mashhur. Aholi asosan o'zining hayotining muhim vaqtlaridagina cherkovga murojaat qilish holatlari kuchaygan[3]. Shvetsiya ibodatxonasining ma'lumotlariga ko'ra, ibodatxona a'zolarning bor yo'g'i 2 %i muntazam ravishda ibodat marosimlarini ado etadilar. Yevropaning so'nngi tadqiqot ma'lumotlariga ko'ra, Shvetsiya aholisining 23% dinga e'tiqod qiladi. Aholining 85%ini esa biror-bir dinga e'tiqod qilmaydiganlarni tashkil etadi. Aholi kelib chiqishiga ko'ra 90.1% protestant, 1.8% katolik, 8.2% boshqa dinga e'tiqod qiluvchilardan iborat. Boshqa dinga e'tiqod qiluvchilar guruhini asosan musulmonlar (Islom din) tashkil etadi. Bugungi kunda, Shvetsiyada Islom diniga e'tiqod qiluvchilarning soni taxminan 250,000 va 300,000 atrofida.

Shvetsiyaga ko'chib borgan birinchi musulmon rus tatarlari u erda ikkinchi jahon urushi oxirigacha qoldilar. Shuning ta'sirida Shvetsiya mahalliy aholisi islomni qabul qila boshladi. Keyingi yillarda musulmonlar soni sanoatda ishlash uchun ko'chib borgan musulmon ishchilari hisobiga ko'paydi.

Ikkinchi jahon urushidan keyin Shvetsiyada musulmonlar soni ming kishi atrofida edi, 1972 yilga kelib ularning soni turli millatlarga mansub 18 ming musulmonga etdi. Ulardan 300 musulmon asli shvedlar, 9 ming musulmon turk va tatar, 3 ming arab, taxminan 2 ming yugoslav va qolgan 4 ming musulmon boshqa millatlarga mansub. Shvetsiyadagi musulmonlarning aksarini yugoslavlar, undan keyin turklar tashkil qiladi.

Musulmonlar Stokgol'm, Gyoteborg va Mal'myo shaharlarida yashaydilar. Yaqinda Shvetsiya hukumati shved musulmonlarini e'tirof etdi, ya'ni Islom Shvetsiyada e'tirof etilgan din bo'ldi.

Davron NURMUHAMMAD

 

[1] Qarang: www.sweden.se/facts

[2]www.svenskakyrkan.se/default.aspx?di=37017

[3] Backstrom et al., Religious Change in Northern Europe, The Case of Sweden, 87-88. “What in normal everyday life is religiously abnormal in Sweden, is considered religiously normal in abnormal situations.” 139

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Zaharli o‘qdan saqlaning!

25.12.2024   1514   4 min.
Zaharli o‘qdan saqlaning!

Avratga qarash ham zinoning bir turidir. Erkakning, ayolning avratiga qaraydigan kimsalarga qanday jazo berilishi quyidagi oyatlarda aytilgan:

«(Mo‘minlar) Allohdan boshqa hech qanday ilohga ibodat qilmaydilar; Alloh (o‘ldirishni) harom qilgan jonni nohaq o‘ldirmaydilar; zino qilmaydilar. Kim bu ishlarni qilsa, uqubatga duchor bo‘ladi. Qiyomat kuni ularning azobi bir necha barobar ko‘paytiriladi, ular u yerda xor bo‘lib, abadiy qoladi. Kim tavba qilsa, iymon keltirib, solih amal qilsa, Alloh o‘shalarning yomonliklarini yaxshiliklarga almashtiradi. Alloh mag‘firatli, rahmli Zotdir» (Furqon surasi, 68-70-oyatlar).

Mana shu oyatga ko‘ra, kim ko‘zi bilan zino qilsa-yu, tavba qilmasa, Qiyomatda uqubatga duchor bo‘ladi. Uqubat jahannamdagi bir vodiy bo‘lib, u yerda zinokorlar azoblanadi. Kimki zinokorlar vodiysiga tushadigan bo‘lsa, uning uchun azob ko‘proq bo‘ladi, u yerda xor bo‘lib, abadiy qolib ketadi.

 

Zaharli o‘qdan saqlaning!

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadisi qudsiyda bunday deganlar: «(Nomahramga) qarash iblisning zaharli o‘qlaridan biridir. Kim bu ishni Mendan qo‘rqib tark qilsa, buning o‘rniga qalbiga halovat beraman» (Imom Hokim rivoyati).

 

Oddiy o‘q bilan zaharlangan o‘qning farqi

Oddiy o‘q ba’zan tegsa ham, insonni o‘ldirmaydi, faqat tekkan joyigagina zarar yetkazadi. Zaharli o‘q esa salgina silab o‘tsa ham, zahari butun tanaga tarqab ketadi. Tezda chorasi ko‘rilmasa, odamni o‘ldiradi. Bunday o‘q tekkanda zahar butun tanaga tarqab ketmagunicha uning ta’siri sezilmay turadi.

Birovning avratiga qarash ham o‘sha avrat egasiga zarar beradigan zaharli o‘qdir. Bunday o‘q insonga tegsa, u bilan birga butun tanaga tarqab ketadigan kuchli zahar ham sanchiladi. Natijada insonning ruhiy holati ostin-ustin bo‘ladi, ibodatlariga, darslariga salbiy ta’sir qiladi, oilaviy aloqalarini buzib, barbod qiladi. Zahar (nazar) qanchalik oddiy bo‘lmasin, baribir tanaga tarqab, ta’siri uzoq vaqtdan keyin bo‘lsa ham yuzaga chiqadi. Demak, maktabda ham dugonasining avratiga qarash – zaharli o‘qdir. Xonanda va raqqosalarning avratlariga qarash – zaharli o‘qdir. Barcha harom narsalarga qarash haromdir. Bu zaharli o‘qlarning ta’siri boshida sezilmaydi. Harom narsaga qarab, yo‘lingizda davom etib ketaverasiz, lekin bu qarashlar namozingizga, Qur’on yod olishingizga, o‘qishingizga va oilaviy munosabatlaringizga singib, siz sezmagan holda bularning barchasini barbod qiladi. Demak, ko‘zni haromdan tiyish insonning qalbiga, tanasiga zahar yetib borishidan asraydi.

 

Bir qiz aytadi:

«Bo‘sh vaqtlarimda rosa serial, kino ko‘rardim. Tabiiyki, hammasida harom narsala (ochiq-sochiq tanalar, behayo sahnalar, uyat so‘zlar) bor edi. Haromga qarash zaharli o‘qligini, kim bu ishini Allohdan qo‘rqqani uchun tark etsa, Alloh uning qalbiga saodat ato etiishini bilgunimcha shunday yuraverganman. Bilganimdan keyin esa telefonga, internetga bilan qaraydigan bo‘la boshladim. Nimalarni ko‘rayotganimga, ular hayotimga qanday ta’sir qilayotganiga e’tibor bera boshlagan edim, ajoyib holat bo‘ldi. Har gal behayo narsalarni ko‘rganimda qalbimda qandaydir og‘riqni his qilardim – xuddi menga zaharli o‘q tekkandek bo‘lardi. Ko‘zimni tiyib, haromdan saqlana boshlaganimda esa butunlay boshqa holat bo‘ldi. Bu safar qalbim sururga, xotirjamlikka to‘ldi. Shundan keyin televizor pulti men uchun faqat televizorni emas, balki qalbimning holatini ham nazorat qiladigan vosita bo‘lib qoldi: behayolikni, buzuqlikni ko‘rsatadigan kanallarga olsam, qalbimda qayg‘u va tushkunlik eshigini ochgan bo‘laman; lekin boshqa kanalga olib, haromdan saqlansam, qalbimda baxt-saodat eshigini ochgan bo‘laman. Ko‘zimni haromdan saqlaganim sari hayotim go‘zallashib boraverdi. Avvallari biror kunim kino va seriallarsiz o‘tmaydigandek edi, endi esa ularsiz mutlaqo baxtli, pokiza yashayapman».

Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev 
tarjimasi.