Shvetsiya Skandinaviya yarim orolining sharqiy qismida joylashgan. G'arbda Norvegiya, shimol va shimoli-sharqda Finlyandiya, sharqda Botnik bo'g'ozi va Baltika dengizi, janubi-g'arbda Kattegat suvi quyiladigan joy bilan chegaradosh. 2009 yil Shvetsiya aholisining soni 9.3 million kishiga etdi. Ushbu mamlakat maydoni jihatidan g'arbiy Yevropada uchinchi o'rinni egallaydi[1]. Shvetsiya parlamentar demokratik ko'rinishdagi konstitutsional monarxiya davlati. U eng rivojlangan va taraqqiy etgan Yevropa davlatlaridan hisoblanadi. Halqaro ko'rsatkichlarda mamlakat yuqori o'rinlarni zabt etib kelmoqda. Jumladan, aholining turmush darajasi, ularning uzoq umr ko'rishi, fuqarolar teng xuquqligi, tinchlik-totuvlik darajasi bo'yicha bir qator demokratik institutlar tomonidan yuqori baholangan.

Shvetsiya Yevropa mamlakatlari ichida aholisi kamligi bilan e'tiborga olinadi. Shimoliy qismida Lab jamoasi yashaydi, bu qism aholisi kam.        U Shvetsiya territoriyasining yarmidan ko'pini o'z ichiga olgani bilan, aholisi Shvetsiya aholisining umumiy sonidan 20 foizini tashkil qiladi. Janubiy qismi esa ancha zich bo'lib, aholining 80 foizi shu tarafda yashaydi. Lab aholisining soni 13 mingga etadi. Shuningdek, asli finlyandiyalik yarim mln. kishi, ozchilikni tashkil etuvchi musulmonlar: turk, arab, yugoslav, pokistonlik muhojirlar bor.

Bugungi kunga qadar Shvetsiya aholisi etnik, til va din jihatidan bir xildagi fuqarolardan iborat bo'lib kelgan bo'lsa, so'nggi 6 yil mobaynida ko'plab mamlakatlardan etnik-madaniy va diniy xilma-xil bo'lgan aholining ko'chib kelishi kuzatilmoqda. Hozirda, Shvetsiyada muqim yashayotgan 2 milliondan ortiq fuqaro chet el mamlakatlarining aholisi sanaladi. Ilgari mamlakatda faqatgina Shved tilida muloqat qilingan bo'lsa, bugun 200dan ortiq til muomala vositasi sifatida qo'llanilmoqda. Shuningdek, Shvetsiya turli konfessiyali jamiyatga aylanib bormoqda. Shvetsiyaga ko'chib boruvchilarning davom etishi sababli Shvetsiya jamiyatida din ham yangi ko'rinishlarga ega bo'lib bormoqda. Bu yangi masjidlarning qurilishi, Ramazon bayramining nishonlanishi, maktablarda diniy o'quv kurslarining tashkil etilishida yaqqol namoyon bo'lmoqda. Shvetsiyada dinga nisbatan munosabatlarning o'zgarib borishi, dinning jamiyatdagi o'rnini to'g'ri tushunishga hamda boshqa din vakillariga nisbatan xolis munosabatda bo'lishga sabab bo'lmoqda. 

Aholining aksariyat qismi (73% 2008 y) Shvetsiya cherkovining a'zosi sanaladi. Yevangeliya Lyuteran cherkovi mamlakatning sobiq davlat cherkovi hisoblanadi. 2008 yilda oila qurganlarning 40%idan ortig'i Shvetsiya ibodatxonasida o'z nikohlarini nishonladilar. Tahminan, barcha yangi tug'ilgan farzandlarning 60%i cho'qintirildi hamda vafot etganlarning 83%i  Shvetsiya ibodatxonasi an'analariga munosib tarzda dafn etildi[2].

Biroq, Shvetsiya dunyoviy davlat hisoblanadi, diniy an'analarning amalga oshirilishi esa har bir shahsning “shahsiy ishi” sanaladi.                       Shuni alohida ta'kidlab o'tish joizki, Shvetsiya dunyoviylashgan mamlakatlardan biri sifatida dunyoga mashhur. Aholi asosan o'zining hayotining muhim vaqtlaridagina cherkovga murojaat qilish holatlari kuchaygan[3]. Shvetsiya ibodatxonasining ma'lumotlariga ko'ra, ibodatxona a'zolarning bor yo'g'i 2 %i muntazam ravishda ibodat marosimlarini ado etadilar. Yevropaning so'nngi tadqiqot ma'lumotlariga ko'ra, Shvetsiya aholisining 23% dinga e'tiqod qiladi. Aholining 85%ini esa biror-bir dinga e'tiqod qilmaydiganlarni tashkil etadi. Aholi kelib chiqishiga ko'ra 90.1% protestant, 1.8% katolik, 8.2% boshqa dinga e'tiqod qiluvchilardan iborat. Boshqa dinga e'tiqod qiluvchilar guruhini asosan musulmonlar (Islom din) tashkil etadi. Bugungi kunda, Shvetsiyada Islom diniga e'tiqod qiluvchilarning soni taxminan 250,000 va 300,000 atrofida.

Shvetsiyaga ko'chib borgan birinchi musulmon rus tatarlari u erda ikkinchi jahon urushi oxirigacha qoldilar. Shuning ta'sirida Shvetsiya mahalliy aholisi islomni qabul qila boshladi. Keyingi yillarda musulmonlar soni sanoatda ishlash uchun ko'chib borgan musulmon ishchilari hisobiga ko'paydi.

Ikkinchi jahon urushidan keyin Shvetsiyada musulmonlar soni ming kishi atrofida edi, 1972 yilga kelib ularning soni turli millatlarga mansub 18 ming musulmonga etdi. Ulardan 300 musulmon asli shvedlar, 9 ming musulmon turk va tatar, 3 ming arab, taxminan 2 ming yugoslav va qolgan 4 ming musulmon boshqa millatlarga mansub. Shvetsiyadagi musulmonlarning aksarini yugoslavlar, undan keyin turklar tashkil qiladi.

Musulmonlar Stokgol'm, Gyoteborg va Mal'myo shaharlarida yashaydilar. Yaqinda Shvetsiya hukumati shved musulmonlarini e'tirof etdi, ya'ni Islom Shvetsiyada e'tirof etilgan din bo'ldi.

Davron NURMUHAMMAD

[1] Qarang: www.sweden.se/facts

[2]www.svenskakyrkan.se/default.aspx?di=37017

[3] Backstrom et al., Religious Change in Northern Europe, The Case of Sweden, 87-88. “What in normal everyday life is religiously abnormal in Sweden, is considered religiously normal in abnormal situations.” 139