يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَقُولُواْ رَٰعِنَا وَقُولُواْ ٱنظُرۡنَا وَٱسۡمَعُواْۗ وَلِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٞ١٠٤
104. Ey imon keltirganlar, "roina" demanglar, "unzurna" denglar va yaxshilab tinglanglar, kofirlar uchun og'ir azoblar bordir.
Arab tilida "roina" va "unzurna" so'zlari ma'no jihatidan bir-biriga juda yaqin: ikkovi ham "bizlarga boq, qara" ma'nosini bildiradi. Lekin yahudiylar tilida "roina" so'zining qo'pol ma'nosi ham bor, ular mazkur so'zni qo'llashganida yomon niyatda uni o'sha ma'nosiga o'xshatib talaffuz qilishgan. Atoning rivoyat qilishicha, Ibn Abbos roziyallohu anhumo aytadi: "Ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning oldilariga kelib: "Ey Muhammad, roina" deb kulishardi. Ansoriylardan Sa'd ibn Uboda yahudiylar tilini bilardi. U kishi yahudlarning bu nayrangini fahmlab qoldi va: "Ey Allohning dushmanlari, sizlarga Allohning la'nati bo'lsin. Allohga qasamki, agar shu so'zni birortangizdan eshitsam, o'ldiraman", dedi. Shunda Alloh shu oyatni nozil qildi". Shuning uchun Alloh taolo musulmonlarni Payg'ambar alayhissalom bilan suhbatlashayotganda "roina" deyishdan qaytarib, "unzurna" deyishga buyurgan.
مَّا يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ وَلَا ٱلۡمُشۡرِكِينَ أَن يُنَزَّلَ عَلَيۡكُم مِّنۡ خَيۡرٖ مِّن رَّبِّكُمۡۚ وَٱللَّهُ يَخۡتَصُّ بِرَحۡمَتِهِۦ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ ذُو ٱلۡفَضۡلِ ٱلۡعَظِيمِ١٠٥
105. Ahli kitoblarning kofirlari va mushriklar Parvardigoringizdan sizlarga biror yaxshilik tushishini aslo istashmaydi. Alloh xohlagan bandasiga rahmatini xoslab beradi va Alloh buyuk fazl egasidir.
Butun Islom tarixi mobaynida Ahli kitoblarning kofirlari va mushriklar mo'min-musulmonlarga hamisha dushmanlik qilib, ularga yomonlik tilab kelishgan. Bu yo'lda ular har qanday buzg'unchilik va fitnadan, yovuzlik va xusumatdan qaytishmagan. Ular musulmonlarning dinlari va kitoblarini masxara qilishar, o'z e'tiqodlarini hamma narsadan ustun sanashar edi. Mufassirlar bunday yozishadi: "Musulmonlar yahudiy ittifoqchilariga: "Biz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga imon keltirdik" deyishsa, ular: "Sizlar da'vat qilayotgan narsa bizning dinimizdan yaxshiroq emas. Qaniydi, yaxshi bo'lganida, biz shuni xohlardik", deyishdi. Shunda Alloh taolo yahudiylarni yolg'onchiga chiqarib, ushbu oyatini nozil qildi".
حدثنا العباس الدوري نا عبيد الله أنا شيبان عن يحيى بن أبي كثير حدثني يعيش بن الوليد بن هشام قال :حدثت عن الزبير بن العوام أنه حدث أن رسول الله صلى الله عليه وعلى آله وسلم قال: دب إليكم داء الأمم قبلكم الحسد والبغضاء هي الحالقة أما إني لا أقول: تحلق الشعر ولكن تحلق الدين ثم قال: والذي نفس محمد بيده لن تدخلوا الجنة حتى تؤمنوا ولا تؤمنوا حتى تحابوا ثم قال :ألا أنبئكم بأمر إذا فعلتم تحاببتم. قالوا: ما هو يا نبي الله قال : أفشوا السلام بينكم.
Zubayr ibn Avvom roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi.
Rasululloh sollallohu alayhi va ’alaa olihi vasallam: “Sizlardan ilgarigi ummatlar kasali – hasad va yomon ko‘rish orangizga o‘rmalab kirdi. Hasad va yomon ko‘rish qiruvchidir. Men sochni qirish haqida emas, dinni qirish haqida aytayapman”, dedilar.
So‘ngra yana: “Muhammadning joni “qo‘li”da bo‘lgan Zotga qasamki, mo‘min bo‘lmaguningizcha jannatga kirmassiz. Bir-biringizni yaxshi ko‘rmaguningizcha mo‘min bo‘lmassiz. Bir-biringizni yaxshi ko‘rsatadigan bir amalga dalolat qilaymi?” dedilar.
Odamlar: “Yo Allohning Nabiyi, u qaysi amal?” dedi.
“Orangizda salomni keng yoying”, dedilar”
Abu Said Haysam ibn Kulayb Shoshiyning
“Musnadi Shoshiy” asaridan
Davron NURMUHAMMAD tarjimasi