وَلَمَّا جَآءَهُمۡ كِتَٰبٞ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِ مُصَدِّقٞ لِّمَا مَعَهُمۡ وَكَانُواْ مِن قَبۡلُ يَسۡتَفۡتِحُونَ عَلَى ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فَلَمَّا جَآءَهُم مَّا عَرَفُواْ كَفَرُواْ بِهِۦۚ فَلَعۡنَةُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ٨٩
Kofirlarga qarshi kurashda dushman g‘olib kelguday bo‘lsa, yordam kutgan yahudiylar: "Oxirgi zamon payg‘ambari tezroq kelsaydi" deb duo qilishar edi. U zot kelganlarida esa, o‘zlari inkor qilib, kofirlardan bo‘lishdi. Ibn Is'hoq Osim ibn Amr ibn Qatodaning ushbu rivoyatini keltiradi: "Bizlarning Islomga kirishimizga Alloh rahmati va hidoyati bilan birga sabab bo‘lgan omillardan yana biri shu ediki, biz johiliyat zamonida butlarga sig‘inuvchi johillardan edik. Ahli kitobdan bo‘lmish yahudiylar esa, biz bilmagan ilmlardan xabardor edi. O‘rtamizda tez-tez urushlar bo‘lib turardi. Agar urushda biz yengsak: "Shoshmay turinglar, yangi bir payg‘ambarning chiqish vaqti yaqinlashib qoldi, o‘sha payg‘ambar bilan sizlarni Od va Eram qavmlariday halok qilamiz", deyishardi. Bu so‘zlarni ulardan ko‘p bor eshitgandik. Alloh O‘z Payg‘ambarini yuborgach, biz uning da’vatini qabul qilib, yahudiylar tahdid qilayotgan payg‘ambar shu zot ekanlarini bildik va yahudiylardan oldin Payg‘ambarga imon keltirdik. Ammo yahudiylarning o‘zlari Payg‘ambarni inkor etib, kofirlardan bo‘lishdi. Yuqoridagi oyati karim aynan o‘shalar haqida nozil bo‘lgan".
Suddiy aytadi: "Johiliyat davrida arablar yahudiylarga ko‘p aziyat yetkazishar edi. Yahudiylar Tavrotda oxirzamon payg‘ambari sifatlarini, Alloh u kishini yuborishini va arablarga (mushriklarga) qarshi ular bilan jang qilishini bilishardi. Endi arablarga Muhammad solllallohu alayhi va sallam kelganlarida hasad tufayli kofir bo‘lishdi va: "Payg‘ambarlar Bani Isroildan bo‘lardi, bu esa Ismoil avlodidan chiqibdi (bunday bo‘lmasligi kerak edi)", deyishdi".
بِئۡسَمَا ٱشۡتَرَوۡاْ بِهِۦٓ أَنفُسَهُمۡ أَن يَكۡفُرُواْ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ بَغۡيًا أَن يُنَزِّلَ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦ عَلَىٰ مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦۖ فَبَآءُو بِغَضَبٍ عَلَىٰ غَضَبٖۚ وَلِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٞ مُّهِينٞ٩٠
Ahli kitoblar yana Haq payg‘ambar kelishini yaxshi bilishar, hatto bu haqda Tavrot va Injilda xabar berilganidan ham voqif edilar. Ammo dillaridagi gumon va hasad, kibr va gina xastaliklari tufayli Muhammad alayhissalomga ilohiy vahiylar tusha boshlaganini ko‘rib ham, u zotga ergashishmadi. Aksincha, har qadamda Allohning so‘nggi Payg‘ambari va u olib kelgan shariatga qarshi dushmanlik qila boshlashdi. Alloh taolo aytadi: "Albatta, Alloh nazdida (maqbul) din Islomdir. Ahli kitoblarga ma’lumot kelganidan keyin o‘zaro hasad yuzasidan ixtilof qilishga o‘tishdi. Kim Alloh oyatlarini inkor etsa, Alloh tez hisob-kitob qiluvchidir" (Oli Imron, 19). Ya’ni, Allohning itoati ostida jamlanishlari uchun Ahli kitoblarga Islom va Muhammad alayhissalomning haq Payg‘ambarliklari bildirildi. Bilganlaridan so‘ng ular endi o‘zaro ittifoqqa kelishlari lozim edi. Lekin ular haqdan xabardor bo‘laturib, bir-birlariga hasad tufayli ixtiloflarga borishdi, bir-birlariga so‘zlarini o‘tkazishga kirishib ketishdi. Natijada bir-birlarini inkor qilishgacha borishdi. Shu tufayli Alloh taoloning g‘azabiga giriftor bo‘lishdi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Qur’onda zikr etilgan tarixiy shaxslardan biri — Imron va uning oilasidir. Ular oddiy, ammo taqvodor va Allohga qattiq ishongan oila bo‘lgan. Imron va uning xotini ko‘p yillar davomida farzand ko‘rmaganlar. Ularning yagona qizi, kelajakda payg‘ambar bo‘ladigan Zakariyo alayhissalomga turmushga chiqadi. Ammo ular ham uzoq yillar davomida farzandsiz bo‘ladilar.
Bu vaqtda Falastinda rumliklar hukmron bo‘lib, butparastlikni va ko‘pxudolikni targ‘ib qilayotgan, aholini o‘z diniga majburlayotgan edi. Kimki ularning dinini qabul qilmasa, og‘ir jazolanardi, ayrimlarini yirtqich hayvonlarga tashlar, boshqalarini qiynoqqa solar edilar. Shu murakkab vaziyatda Imronning xotini o‘zgarish qilishni, yaxshilikni tarqatadigan farzand ko‘rishni niyat qiladi. U Allohdan samimiy va tinimsiz duo qilib, quyidagicha niyat qiladi:
"Ey Robbim, qornimdagi bolani Senga bag‘ishladim. Uni Sening yo‘lingda xizmat qiladigan, ozod (dunyoviy ishdan xoli) qilaman. Duoimni qabul qilgin. Sen eshituvchi va biluvchi Zotsan" (Oli Imron, 35).
Alloh taolo uning duosini qabul qildi. Biroq, u o‘g‘il tug‘ishni niyat qilgan edi, qiz tug‘ildi. Bu vaqtda xotini aytadi:
"Ey Robbim, men qiz tug‘dim, holbuki o‘g‘il qizga o‘xshamaydi. Men uning ismini Maryam qo‘ydim va uni Senga va uning avlodini la’natlangan shaytondan saqlab qolishingni so‘rayman" (Oli Imron, 36).
Alloh bu qizni qabul qildi va uni yaxshi tarbiyalangan qilib yetishtiradi. Qizning ismini Maryam qo‘ydilar, bu "Allohga xizmat qiluvchi" degan ma’noni anglatadi. Shu bilan birga, Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: "Har bir yangi tug‘ilgan bolani shayton chimchilaydi va u yig‘laydi, faqat Maryam va uning o‘g‘lidan boshqa".
Bu esa Imronning xotini qilgan duoning qanchalik samimiy va ijobat bo‘lganligidan darakdir.
Maryam Qur’onda nomlari aniq zikr qilingan yagona ayoldir. U butun borliqning eng yuksak darajali ayoli deb hisoblanadi. Allohning kitoblarida uning pokligi, ibodatga sadoqati va taqvosi alohida ta’kidlangan.
Maryam ko‘p ibodat qiladi, ko‘p sajda qiladi va ibodat uchun yaqinlari va boshqalardan uzoqlashadi. Qur’onda bu haqda bunday deyiladi:
"Kitobda Maryamni esla: u o‘z ahllaridan uzoqlashib, sharqiy bir joyga ketdi" (Maryam, 16).
Maryamning otasi Imron vafot etganidan keyin uning tarbiyasini payg‘ambar Zakariyo alayhissalom o‘z zimmasiga oladi. Zakariyo har safar Maryamning ibodat qilishi uchun ajratilgan joyga kirganda, u yerda g‘aroyib hodisalarga duch kelardi. Maryamning oldida mavsumga mos kelmaydigan meva va oziq-ovqatlarni ko‘rardi. Shunda u Maryamdan so‘raydi:
"Ey Maryam, bu narsa qaydan keldi?".
Maryam javob beradi:
"Bu Allohdan kelgan. Alloh xohlagan bandasiga hisob-kitobsiz rizq beradi" (Oli Imron, 37).
Bu voqealar Maryamning nechog‘li taqvodor, Allohga bog‘langan va uning marhamatiga munosib inson ekanligini ko‘rsatadi.
Maryamning hayoti butun insoniyat uchun ibratdir. Uning taqvosi, mustahkam e’tiqodi, Allohga sadoqati har bir mo‘min uchun namunadir. U o‘z avlodi — Iso alayhissalomni dunyoga keltirib, Allohning buyuk irodasini amalga oshirgan.
Maryamning qissasi shundan dalolat beradiki, Allohning yo‘lida har qanday holatda ham sobit qolish inson uchun eng oliy maqsaddir.
Homidjon domla ISHMATBЕKOV