Masuliyatsizlik: dangasalik, beparvolik va bexafsalalik kabi illatlarga olib boruvchi eng buyuk vositalardandir. Masuliyatdan o‘zini olib qochish, bo‘yinga (gardanga) olmaslik va uni xis qilmaslik bu, majburiyat va vazifalarni bajarish hamda amalga oshirish yo‘lida dangasalikka olib keladi.

Shuningdek, masuliyat deganda faqatgina muayyan kishilarni vazifasi degan xatarli tushunchaga borib qolinadi.

Vaholanki inson unga berilgan har bir ne’matga nisbatan masul ya’ni javobgardir. Albatta, quloq, ko‘z va dil — ana o‘shalar, mas’uldirlar. (Isro 36) Bir ma’noda hisob-kitoblidir.

Alloh taolo insoniyatni amonatdorlikka javobgar qilib qo‘ydi. Bu borada Qur’oni karima shunday deyiladi: Albatta, Biz bu omonatni osmonlarga, yerga va tog‘larga taklif qildik. Bas, ular uni ko‘tarishdan bosh tortdilar va undan qo‘rqdilar. Uni inson ko‘tardi. Darhaqiqat, u o‘ta zolim va o‘ta johildir. (Ahzob 72)

Bu omonat nima edi, degan savolga ulamolarimiz ushbu oyatdan va boshqa manbalardan kelib chiqib: «Shariat takliflari va Allohning farzlari», deb javob beradilar.

Darhaqiqat, inson jinsi (hamma emas, albatta) o‘ta zolimdir. O‘ziga yuklatilgan va o‘zi qabul qilgan omonatga muvofiq ish yuritmasdan o‘ziga o‘zi zulm qiladi. Inson jinsi o‘ta johildir, shuning uchun o‘zi rozi bo‘lib, qabul qilib olgan omonatning ulkanligini bilmasdan, unga xiyonat qiladi.

Natijada dinimizda taklif qilingan ishlarni amalga oshirishga nisbatan beparvolik, dangasalik qilinishini ko‘ramiz.

Masalan: dinimizni o‘rganish va o‘rgatish, amal qilish, kishilarni da’vat qilish va bu yo‘ldagi aziyatlarga sabr qilish.

Bugungi kunda ko‘pchilik musulmonlar yuqoridagi masalalar borasida qayg‘urmay, ahamiyat bermay qo‘ymoqdalar. Go‘yoki bu ishlar ularni qiziqtirmaydi va ularning ishi ham emas, ularga muhim ham emas yoki vaqvtlari ham yo‘qday. Buning oqibati nima bo‘layotganligi hayotda hammamiz uchun ma’lum bo‘lib bormoqda.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Ogoh bo‘linglar. Har biringiz masuldirsizlar va har biringiz o‘z qavmiga masuldir. Podsho o‘z fuqorolariga masuldir. Kishi ahli baytiga masuldir. Ayol esa uy egasi (eri)ga va uning bolalariga masuldir. Xizmatkor (qul) egasining moliga masuldir. Ogoh bo‘ling! Har biringiz masuldirsiz va har biringiz o‘z qavmiga masuldir!”, dedilar. (Imom Buxoriy rivoyati)

Demak, har birimiz o‘z oilamizga masuldirmiz. Bu - har bir inson xolatidan kelib chiqib, qo‘lostidagi insonlar uchun masuldir. Bu borada dangasalikka yo‘l qo‘yish esa, xiyonatdir.

Agar har bir inson unga yuklangan ishlarda masuliyatsizlik qilsa yoki o‘zini olib qochsa nafaqat bir kishiga balki butun jamiyatga sanab bo‘lmas darajada qiyinchiliklarni tug‘diradi.

Aziz vatandoshlar! Keling, barchamiz o‘zimizga yuklangan ishlarda masuliyat bilan yondoshgan holda, jamiyatimiz va yurtdoshlarimizga foydali bo‘lishga harakat qilaylik!

“Shayx Zayniddin” masjidi imom-xatibi Abdurahmonov Yahyo Ubaydulloh o‘g‘li