وَقَالُواْ لَن تَمَسَّنَا ٱلنَّارُ إِلَّآ أَيَّامٗا مَّعۡدُودَةٗۚ قُلۡ أَتَّخَذۡتُمۡ عِندَ ٱللَّهِ عَهۡدٗا فَلَن يُخۡلِفَ ٱللَّهُ عَهۡدَهُۥٓۖ أَمۡ تَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ٨٠
Islomning ilk davridagi yahudiylar: "Bizlar bir necha kungina do‘zaxda azoblanamiz, keyin Alloh bizlarni jazolamaydi" deb safsata sotishardi. Alloh O‘z Payg‘ambariga tushirgan vahiyi orqali ularning bu yolg‘on iddaolarini rad etyapti. Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhumo shunday deydi: "Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Madinaga kelganlarida yahudiylar: "Bu dunyoning muddati yetti ming yildir, Alloh insonlarni do‘zaxda dunyo kunlarining har ming yiliga oxirat kunining bir kuni bilan azoblaydi, demak, yetti kungina jazolaydi, so‘ng to‘xtatiladi", deyishar edi. Shunda Alloh yuqoridagi oyatni nozil qildi" (Ikrima va Said ibn Juvayrdan Ibn Is'hoq rivoyati). Zahhokning rivoyatida esa Ibn Abbosning bunday degani keltiriladi: "Ahli kitoblar do‘zaxning ikki tarafi orasi qirq (yil, kun, oyligi aniq bo‘lmagan) masofa ekanini topishdi va: "Biz do‘zaxda Tavrotda topganimizcha (ya’ni, qirq yil yo kun yo oy) azoblanamiz", deyishdi" (Naysoburiy. "Asbabun-nuzul", 18-bet).
بَلَىٰۚ مَن كَسَبَ سَيِّئَةٗ وَأَحَٰطَتۡ بِهِۦ خَطِيَٓٔتُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ٨١
Ammo qiyomat kelganida odil Parvardigor kim jannatiy, kim do‘zaxiy ekanini yaxshi bilgani uchun hamma narsani adolat bilan hal etadi. O‘z manfaatlari yo‘lida yolg‘on to‘qib, Alloh taoloning oyatlariga kufr keltirgan nodon kimsalar qilgan yomonliklari uchun do‘zaxga tashlanishadi. Ming azobda yurib saqargacha (do‘zaxning eng tuban joyigacha) borishadi. U yerda zaharli zaqqum daraxti bor. Belgilangan kuni o‘sha joyga yetadilar. Shunda do‘zax posbonlari ularga: "Ey Allohning dushmanlari, sizlar do‘zaxda faqat belgilangan ma’lum kunlar azoblanamiz, deb o‘ylagan edinglar, mana endi sanoqlar kesildi, abadiylik qoldi", deyishadi.
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ٨٢
Dunyo hayotida imon bilan, solih amallarni qilib o‘tgan kishilar uxroviy tijoratda juda katta foyda ko‘rishadi. Alloh taolo bunday saodatmand kishilarni jannat bilan mukofotlaydi va ular jannatning ko‘rkam bog‘larida, behisob ne’matlar ichra abadiy rohat-farog‘atda yashashadi. Rivoyat etilishicha, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bir kuni sahobalarga: "Bani Isroilda bir kishi bor edi, u juda ko‘p xayrli ishlarni qilardi. O‘sha kishi qiyomat kuni sizlarning ichingizda hashr (qayta tirilish) qilinadi", dedilar. Shunda sahobalar: "Ey Allohning Rasuli, u kishi nima yaxshi ish qilardi?" deb so‘rashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday javob qildilar: "Unga otasidan juda ko‘p mol-dunyo meros qolgandi. Boylikning bir qismiga bir bog‘ sotib olib, uni faqirlarga vaqf (abadiy foydalanishga berish) qildi: "Parvardigorim huzuriga borganda bu mening bog‘im bo‘ladi", dedi. Yana bir qancha oltin ayirib, uni faqir va nochor kishilarga tarqatdi: "Bu bilan Alloh taolodan joriya va qullar sotib olaman", dedi. Yana bir qancha qullarni ozod qildi: "Bular ham Alloh huzurida mening xizmatchilarim bo‘ladi", dedi. Bir kuni esa ko‘zi ojiz odamni ko‘rib qoldi. Qarasa, qoqilib-yiqilib ketyapti. Unga bir ulov sotib olib berdi va: "Bu esa Alloh taolo huzurida mening ulovim bo‘ladi", dedi. Payg‘ambar alayhissalom bu hikoyani aytib bo‘lganlaridan keyin: "Jonim izmida bo‘lgan Alloh taologa qasamki, bu ulov uning uchun egarlangan va jilovlangan holda hozir turganini ko‘ryapman, bu kishi unga minadi va Mahshargohga shunday holda keladi", dedilar.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Insonlarning Allohga eng sevimlisi - ularga eng ko‘p foyda keltiruvchisidir”.
Imom Shofe’iy rahmatullohi alayh aytdilar: “Haqiqiy inson o‘zgalarga shodlikda ham, qiyinchilikda ham vafo ila mudom yordam berganidir.
Insonlar orasida eng karamlisi – boshqalarning ehtiyojlarini qondirgan kishidir.
Ehson qo‘lini hojatmand kimsadan uzma. Zero, ma’lumdirki, kim insonlarning ehtiyojini qondirishda davom etsa, kunlar uning sharafini qayta-qayta tasdiqlaydi. Allohning senga bergan ushbu fazliga shukr qil. Zero, seni o‘zgalar uchun hojatbaror qildi, seni o‘zgalarga muhtoj etmadi.
Ko‘pchilik odamlar o‘tdilar, ammo ularning fazilatlari halizamon barhayot, yana kimlardir hayot, ammo ular odamlar orasida go‘yoki o‘lik kabi”.
Homidjon domla ISHMATBЕKOV