Ahli sunnat val jamoaning asosi bo'lgan asha'riy va moturidiylikni salaflar e'tiqodiga zid deb isbotlamoqchi bo'lgan shaxslardan biri quyidagicha tahlilni qilib beribdi. Uning fikri qalin qora harflarda ifodalangan:

1) Salaflar Jahmiya degan toifaning e'tiqodiy masalalariga raddiya bergan va ularni adashgan (ba'zi hollarda kofir) deb bilgan.

2) Kim e'tiqodiy masalalarda jahmiya toifasiga o'xshasa, demak salaflarga xilof qilgan bo'ladi.

Bu erda mantiqiy xulosa qilayapti. Shu o'rinday aytish kerakki, mantiqni zalolat deganlar odatda mana shunaqa paytlarda mantiqdan foydalanib qoladi. Shunga qaramay shu ergacha, mantiqan to'g'ri fikrni bildirayapti. Kimda jahmiyanin salaflar raddiya bergan e'tiqodiy qarashlari topilsa, demak u salafga xilof qilgan bo'ladi. To'g'rimi? To'g'ri! Endi, taxlilning davomini qarang...

3) Jahmiylar ham ash'ariy va moturidiylar ham kalom ilmi bilan shug'ullangan.

To'g'rimi? Nisbatan to'g'ri. Nisbatanligi shundaki, jahimiyalar kalom, ya'ni aqida ilmida g'uluvga ketib, salaflar fahmiga zid narsalarni aytganlar, ash'ariy va moturidiylar esa, kalom ilmini o'zlashtirib, o'sha ilm orqali salaflar e'tiqodini himoya qilib asoslab berganlar. Tashqaridan qarasangiz, ikkisi ham bir ilm bilan shug'ullanayapti, ammo birisi salaflarga zid e'tiqodda, ikkinchisi salaflar e'tiqodida. Endi yakunlovchi mantiqiy xulosaga qarang:

4) Demak, ash'ariy va moturidiylar salaflar e'tiqodida bo'lmagan.

Ana xalos. Barakatopkur, kalom ilmi e'tiqod emas, bu huddi mantiq, fizika, geografiya, tibbiyot kabi ilmlardan biri. E'tiqod esa shu yo'nalishda chiqarilgan aqidaviy xulosa.

Agar Darvin biologiya bilan shug'ullanib, evolyutsiya nazariyasini o'ylab topgan bo'lsa-yu, ateistlar shu orqali ota-bobomiz maymun degan bo'lsa, musulmonlar ham biologiya bilan shug'ullansa, ateistga o'xshab qoladimi? Yo'q, axir musulmonlar biologiya bilan shug'ullanib, undan Allohning oyat belgilarini topadi-ku!

Jahmiylar mantiq bilan shug'ullangan bo'lsa, bu taxlilni qilgan odam ham "demak, demak" deb mantiqdan foydalanayapti, demak o'zining "mantig'iga" ko'ra o'zi ham jahmiylar e'tiqodida bo'lib qolyapti-ku
Ash'ariy va moturidiylar kalom ilmi bilan shug'ullanganmi? Ha shug'ullangan. Nimaga? Jahmiyalarga raddiya berish uchun. Unda qanday aqidaviy xulosa chiqarishgan? Jahmiyaga raddiya berib, salafi solihlar fahmi va naqlni isbotlashgan.

Mana shuning uchun mantiqni bilmagan mantiqiy xulosa qilmasligi kerak. Ilmdan xabari yo'q, kalom ilmi nima, e'tiqod nima, anglamaydigan odam, odamlarga e'tiqoddan dars bermaslik kerak. Mana shunday "mantiq"qa taqlid qilgan ilmsizlar esa, ahli sunnat val jamoaning asosi bo'lgan ash'ariy va moturidiylarni birgina odamning mantiqsiz xulosasi bilan jahmiyalarga o'xshatib yuribdi.

@AhliSunnaValJamoaUz