Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Yanvar, 2025   |   23 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:20
Quyosh
07:42
Peshin
12:40
Asr
15:47
Shom
17:31
Xufton
18:48
Bismillah
23 Yanvar, 2025, 23 Rajab, 1446

Rasul alayhissalomning Hiraqlga yozgan maktublari qayerda saqlanadi?

6.05.2024   863   3 min.
Rasul alayhissalomning Hiraqlga yozgan maktublari qayerda saqlanadi?

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Vizantiya imperatoriga yo'llagan maktubi Iordaniyadagi masjidda eknini bilarmidingiz?! U zot alayhissalomning Sharqiy Rim imperatori Hiraqlni Islomga da'vat etib yozgan maktubi Iordaniyadagi Qirol Husayn masjidi muzeyida saqlanadi.

“Qirol Husayn masjidi” nomi bilan mashhur bo'lgan “Qirol Husayn ibn Talal” masjidi davlatni 47 yil boshqargan otasi Husayn xotirasiga qirol Abdulloh II tomonidan 2006 yili poytaxt Amman shahrida qurilgan.

Hiraqlga maktub hijriy 7 yili, Muharram oyida, milodiy 628 yilda yozilgan.

Huddi shunday da'vat maktublarini Rum qaysari bilan bir vaqtda Eron kisrosiga, Habashiston Najoshiysiga, Misr aziziga, G'asson amiriga va Yamoma malikiga ham sahoba elchilar orqali yuborilgan.

Dihyatul Kalbiy maktubni olib yo'lga tushganda Vizantiya, ya'ni Sharqiy Rumda 610-717 yillarda hukmronlik qilgan Herakliyus sulolasi vakili imperator Hiraql poytaxt Qustantiniya, ya'ni Istanbulda emas, Quddusda edi. 

Ayni shu vaqt Makka mushriklari karvoni G'azzada bo'lib, Dihyatul Kalbiy olib kelgan maktubdagi gaplarga aniqlik kiritish uchun Hiraql o'sha karvon savdogarlarini huzuriga chorladi.

Imperator Rasul alayhissalom haqlarida ma'lumot olishni istab, ichingizda payg'ambarlik da'vosi bilan chiqqan insonga nasl-nasab jihatidan eng yaqini kim, deganda Abu Sufyon: “Uning eng yaqini menman”, deya o'rtaga chiqadi va ikkisi o'rtasida savol-javob bo'lib o'tadi.

Abu Sufyonning javoblaridan so'ng Hiraqlning qalbida Islomga nisbatan moyillik paydo bo'ldi. Ammo Imperator mamlakatning yirik ayonlari va din peshvolari o'ziga qarshi harakat qilishlarini sezdi, mansabidan qo'rqib, tuyg'ularini ochiq ayta olmadi. Biroq Nabiy alayhissalomning elchilarini katta ehtirom bilan kuzatib qo'ydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Vizantiya rahbari Hiraqlga yo'llagan da'vat maktubining to'liq matni:

"Bismillahir Rohmanir Rohiym. Allohning Rasuli Muhammaddan Rumning kattasi Hiraqlga:

"To'g'ri yo'lga ergashganlarga salomlar bo'lsin. Ammo ba'd, men seni Islom diniga da'vat etaman. Islomga kirsang, joning omonda bo'ladi. Musulmon bo'l, Alloh senga ikki hissa ajr beradi. Va agar Islom dinini qabul qilishdan bosh tortsang, ariysiylar, ya'ni xalqingning gunohi sening gardaningga tushadi.

Ey ahli kitoblar! Bizga ham, sizga ham barobar so'zga keling: Allohdan o'zgaga ibodat qilmaylik, Unga hech narsani sherik qilmaylik va Allohni qo'yib, ba'zimiz ba'zimizni Robb qilib olmaylik", degin. Bas, agar yuz o'girsalar: "Guvoh bo'linglar, biz, albatta, musulmonlarmiz", deb aytinglar»(Oli Imron, 64).

To'lqin AZIMOV,

Toshkent islom instituti

katta o'qituvchisi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

"Maqsadimga erishdim" degan adashadi

16.01.2025   6863   4 min.

Har birimiz hayotda muvaffaqiyat qozonish istagida bo‘lamiz-u, lekin unga yetisha olmaymiz. Buning sababi esa “muvaffaqiyat”ni yetib bo‘lmas bir ro‘yo deb o‘ylashimizdir. Aslida biz muvaffaqiyatga eltuvchi omillarga bee’tibor bo‘lamiz, natijada muvaffaqiyatsizliklarimiz ko‘payib boraveradi.

Muvaffaqiyat – bu yaxshidan yanada yaxshirog‘i tomon intilishimizdir. (Barkamollik Alloh taoloning O‘zigagina xosdir). Birortasi sizga “Hayotdagi maqsadimga erishdim” desa, bilingki, u odam qulay boshlabdi. Kishi muvaffaqiyat sari harakat qilishi zarur. Zero, Alloh azza va jalla hech bir odamning ajrini zoye qilmas. Badi’uz zamon Hamazoniy bunday deydilar:

Vojib manga tirishmog‘im, qilmoq jahd,
Shart bo‘lmag‘ay najohni idrok etmak.

Hayot bo‘stonidan muvaffaqiyat mevalarini terish ilinjidagi kishiga oid mana bu nasihatlar sizga ham asqatadi. Bu nasihatlar ikki dunyo saodatini topish uchun chaqiriqdir. Zero, oxirat diyorida kishi ochiq-oydin xusronga yuz tutar ekan, uning dunyo hayotidagi zafaridan ne naf?!

Alloh taologa taqvoni lozim tuting, shuning o‘zi xayr­li oziqa va a’lo nasihatdir. Zero, Alloh taolo Taloq surasining 2–3-oyatlarida: «...Kim Allohga taqvo qilsa, U Zot uning yo‘lini ochib qo‘yur. Va unga o‘zi o‘ylamagan tarafdan rizq berur...», deya marhamat qiladi va yana xuddi shu suraning 4-oyati so‘ngida ham: «...Kim Allohga taqvo qilsa, U Zot uning ishida osonlik qilib beradur!» – deya  taqvo qilishga amr qilgan.

Qalbingiz avval Alloh taolo va Uning Rasuliga, ke­yin esa ota-onangiz va atrofingizdagilarga muhabbat ila to‘lib-toshsin. Zero, muhabbat kishini yoshartiradi, umrni uzaytiradi, xotirjamlik baxsh etadi. Nafrat esa qalbni qoraytiradi. Muhabbat jarohatga malham bo‘lib xizmat qiladi hamda qalbga mehr va yaqinlik taftini soladi.

O‘zingizga bo‘lgan muhabbatingiz boshqalarga nisbatan kichikroq, ozroq bo‘lsin. Alloh taolo Hashr surasining 9-oyatida ansoriylarni maqtab: «...Va gar o‘zlarining hojatlari bo‘lsa ham, (ularni) o‘zlaridan ustun qo‘yarlar...», deya marhamat qiladi. Odamlarga yaxshilik ilinib farahmand bo‘ladigan kishilar haqiqiy baxtiyor insonlardir. Badbaxtlar esa faqat o‘z manfaatlarini ko‘zlaydilar. Oxir-oqibatda hech qanday savobga erishmaydilar.

Qalbingizni muhabbat, bag‘rikenglik, g‘amxo‘rlik kabi tuyg‘ular bilan to‘ldirish uchun harakat qiling. Hech shak yo‘qki, badbaxtlarning qalblari hasad, g‘azab va nifoq ila limmo-lim bo‘ladi.

O‘tgan ishlarga qayg‘urmang! Noxushliklarga ko‘z yosh to‘kish foyda bermaydi. Birovlarning musibatlaridan kuladiganlar esa o‘zlariga jabr qiladilar. Ko‘zadagi to‘kilgan sutga ayyuhannos solgandan ko‘ra, uning o‘rnini qoplash payida bo‘ling. Bu borada Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning mana bu muborak so‘zlarini doimo yodda tuting: “Senga biror ish sodir bo‘lsa, “agar bunday qilganimda, mana bunday bo‘lardi-da” deya ko‘rma, faqatgina “Alloh taqdir qilgan ekan, O‘zi xohlagani bo‘ldi” deb
aytgin. “Agarda” shaytonga yo‘l ochib beradi”[1].

Nafsingizni yaxshi gumon qilishga o‘rgating! Zero, yaxshi gumonda bo‘ladiganlar tunda osmonga tikilib, oyning nazokatini ham ko‘ra oladilar. Badgumonlar esa samoga tashlagan nazari ortida zulmatdan boshqa narsani ko‘ra olmaydilar. Boshqalarni o‘zidan ko‘ra yaxshiroq deb o‘ylaydiganlardan bo‘ling. Yaxshilikka yo‘yuvchilar boshqalarning muhabbatiga sazovor bo‘ladilar. Badgumonlar esa o‘z atrofidagilarni go‘yo quvib-soladilar.

Haliymiy  aytadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam yaxshi gumonni xush ko‘rardilar. Chunki  badgumonlik Alloh taolo xususidagi yomon o‘ylovdir. Nekgumonda bo‘lish esa Alloh taolo xususidagi yaxshi o‘ydir. Mo‘min hamma holatda ham Alloh taolo xususida yaxshi gumonda bo‘lishga ma’murdir”.

Boshqa bir hadisda Muoviya ibn Hakam roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Men: “Yo Allohning Rasuli, bizning oramizda shumlanadiganlar bor”, dedim. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “U ko‘ngillariga kelgan narsa xolos. Bu narsa ularni (biron ish qilishdan) to‘smasin”, dedilar».

Hasson Shamsiy Poshoning "Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar" nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.


[1] Imom Muslim rivoyati.