Ma'lumki, fitna odam o'ldirishdan ham ko'ra yomonroqdur. Arab tilida “fitna” so'zi lug'atda “sinov”, “imtihon” ma'nosida keladi. Arablarda ma'danni o'tga solib sinab ko'rish “fitna” deyiladi.
Istilohda kishilarni dindan qaytarish, dinga qarshi harakatga chorlash fitna sanaladi. Fitna qotillikdan ham og'ir gunohdir. Ma'naviy sohada insonning imon-e'tiqodi, shariatga amal qilishi, uning insoniy fazilatlari ro'yobga chiqishiga to'g'anoq yoki sinov bo'ladigan barcha narsalar ham fitna hisoblanadi.
Islomning ilk davrlaridayoq Alloh taolo O'z Payg'ambari Muhammad alayhissalomni dinda bo'ladigan turli fitnalardan ogohlantirgan edi. Birgina Baqara surasining to'rtta oyatida musulmonlarni mushriklar va munofiqlarning fitnalaridan ogohlantirish haqida so'z boradi: “Ogoh bo'lingki, aynan ularning o'zlari buzg'unchilardir, lekin (buni o'zlari) sezmaydilar”.
Alloh taolo Qur'oni karimda “An'om” surasining 151-153-oyatlarida shariat ahkomlaridan o'ntasini bayon qiladiki, “Qur'onning tarjimoni” deb nom olgan ulug' mufassir, sahobiy, yuksak ilm sohibi Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinishicha bu oyatlardagi hukmlar hech bir kitoblarda mansuh bo'lmagan, ya'ni na Tavrotda, na Injilda na Zaburda va na boshqa ilohiy sahifalarda bu hukmlar o'zgarmagan. Islom shariatida ham shu ahkomlar joriy qilingan:
Alloh taboraka va taolo “Oli Imron” surasida bunday marhamat qiladi: “Allohning arqonini jam bo'lgan holda tutinglar va bo'linib ketmanglar!”.
“Arqon”ni Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam “Quron” deb tafsir qilganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bu ummatning etmish uch firqagacha bo'linib ketishini bashorat qilganlar. Shu etmish uch firqadan faqat bittasigina najot topib, qolganlari halokatga ketishini unutmaylik.
Ulug'bek qori YO'LDOShYeV,
Asaka tumanidagi “Muhammadsolih” jome masjidi xodimi.
O‘tgan solihlardan biri Alloh taoloning ushbu: “...Mast holingizda, to aytayotgan gapingizni biladigan bo‘lmaguningizcha, namozga yaqinlashmang...” (Niso surasi, 43-oyat) oyatini eshitib, bunday dedi: “Qanchadan-qancha namozxonlar borki, ular xamr ichmaganlar, lekin dunyoning mashg‘ulotlari ularni mast qilib qo‘yganidan namozida nima deyayotganini bilmaydi”.
Izoh: Demak, inson nafaqat aroq yoki boshqa mast qiluvchi ichimliklardan, balki dunyoning ko‘plab chalg‘ituvchi, o‘ziga tortuvchi ishlari, tashvishlari va ularni hal qilishga bo‘lgan harakatlar natijasida ham “mast” bo‘lishi mumkin ekan.
Ya’ni, inson shunchalik ko‘p dunyoviy ishlarga sho‘ng‘ib ketadiki, ular uning fikri-yodini egallab oladi va oqibatda u Allohga ibodat qilayotganida ham dunyoni o‘ylayveradi, namozida nima deyayotganini tushunmay qoladi.
Shuningdek, dunyoga bo‘lgan haddan tashqari muhabbat va u bilan band bo‘lish insonning ruhiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishini, natijada ibodatlarning qadri va mohiyati ham yo‘qolib qoladi.
Xuddi mast inson kabi, bunday kishi ham o‘zining holatini to‘liq anglab yetmaydi va ibodatning haqiqiy huzuridan mahrum bo‘ladi.
Eslatma: Qur’oni karimdagi: “Mast holingizda, to aytayotgan gapingizni biladigan bo‘lmaguningizcha, namozga yaqinlashmang..” oyati ichkilik xususida nozil bo‘lgan ikkinchi oyatdir.
Agar birinchi oyatda (Baqara surasi, 219-oyat) ichkilikda ko‘p foyda va zararlar bor, ammo uning zarari foydasidan ko‘proq, deyilgan bo‘lsa, bu yerda musulmonlar uchun eng ulug‘ maqom bo‘lgan namoz o‘qish paytida mast holda bo‘lmaslikka buyurish bilan Qur’on uning harom narsa ekanligiga ishora qilib, unga nisbatan mo‘minlarda nafrat uyg‘otmoqda.
Navbatdagi ichkilik to‘g‘risida keladigan oyatda uni harom, deb e’lon qilinadi. Shariatning barcha hukmlari ana o‘sha so‘nggi oyatga asoslanadi.